Taraf gazetesinin yaklaşımı

Çizelge 3.11. Taraf’ın tutumu

Taraf’ta 1 Ağustos-13 Eylül 2010 tarihlerinde anayasa değişikliğine ilişkin ilk sayfada 30 haber yayınlanmıştır. Bu haberlerden 25’i olumlu, 5’i ise nötr olarak değerlendirmiştir. Gazetede referandumla ilgili olumsuz haber bulunmamaktadır. Elde edilen bulgular Çizelge 3.11’de gösterilmektedir.

Olumlu; 25 Olumsuz

Gazetedeki referandum haberlerini detaylı olarak incelediğimizde ise 5 Ağustos 2010 tarihli nüshada halk oylamasında partisinden farklı bir tutum sergileyerek ‘evet’ diyeceğini açıklayan CHP Ankara Milletvekili Eşref Erdem ile ilgili haber yer almaktadır. Erdem’in ‘evet’ yönünde karar alması üzerine CHP tarafından disiplin sevk edilmesi gazete tarafından, ‘‘CHP usulü demokrasi nedir, merak edenlere duyrulur’’ başlığıyla haberleştirilmiştir. Haberde milletvekilini ihraç talebiyle disipline gönderen ve referandumda ‘hayır’ yanlısı tavır takınan CHP eleştirilmiştir.

Gazetede MHP kaynaklı tek haber 14 Ağustos 2010 tarihinde verilmiştir. Haberde referandumda seçmenlerini ‘hayır’ vermeye çağıran MHP’de firelerin başladığı dile getirilmektedir. Aksaray’daki MHP’li belediye başkanların ‘evet’ yönünde karar alması, gazete tarafından ‘‘MHP’de ‘hayır’lı ayaklanma’’ başlığıyla duyurulmuştur. MHP’li belediye başkanlarının ‘evet’ diyerek doğru bir seçim yaptıkları belirtilmektedir.

16 Ağustos 2010 tarihli haberde de referandumu ‘boykot’ eden BDP’nin tabanına Abdullah Öcal üzerinden seslenilmektedir. ‘‘Apo ‘boykot’ demiyor’’ başlığıyla sürmanşetten yayınlanan haber şu şekildedir:

PKK lideri Öcalan, referandumda ‘gelişmelere göre tavır’ alınmasını istedi: Halkımız son güne kadar düşünmelidir. Öcalan’ın İmralı’da avukatlarına verdiği mesajlar, örgütün referandumu boykot etme çağrısında yeni bir esneklik göstergesi. PKK lideri ‘boykot’ kelimesini telaffuz etmedi ve Kürt halkının referandumda ‘demokratik gelişmelere göre demokratik tavır’ almasını istedi: Halkımız son güne kadar serbestçe tartışsın, gözlem yapsın, kendi kararını versin (Taraf gazetesi, 16 Ağustos 2010).

Taraf’ta da anayasa değişikliğine yönelik ‘evet’ tutumunu destekleyen 6 özel röportajlar yer almaktadır. Alevi ve Kürt vatandaşlara yönelik hazırlanan röportajlar dikkati çekmektedir. 7 Ağustos 2010 tarihinde Kürt sorunları üzerine araştırmalarıyla tanınan sosyolog İsmail Beşikçi ile yapılan röportajda, referandumda ‘hayır’ demenin yanlış olacağı, aksi takdirde Kürtlerin kaybedeceğinin altı çizilmektedir.

21 Ağustos 2010 tarihinde de eski SHP Milletvekili Salman Kaya ile röportaj gerçekleştirilmiştir. Alevi kimliğe sahip eski milletvekili Salman üzerinden, bu kesimden ‘evet’ oyu kullanmaları istenmektedir. Röportajda, Türkiye’de

demokrasinin güçlenmesi ve Sivas olaylarının tekrar yaşanmaması için Alevilerin, 12 Eylül’de “hayır’ tercihinde bulunmaması gerektiğinin üzerinde durulmaktadır.

Taraf, liberal yayın politikası benimsediği için anayasa değişikliği paketinde 12 Eylül darbesini gerçekleştirenlerin yargılanması önündeki engele son veren geçici 15. maddenin kaldırılmasına yönelik düzenlemeye ayrıca önem vermektedir. Referanduma az bir süre kala 9 Eylül 2010 tarihinde ‘‘Önce sandık, sonra mahkeme’’ manşetiyle okurlarının karşısına çıkan Taraf’ın haberi şöyle devam etmektedir:

Referandumda hafta sonu ‘evet’ çıkması halinde darbe karşıtları ertesi gün Evren’in yargılanması amacıyla savcılığa suç duyurusu yapacaklar. Yetmez Ama Evet Platformu, anayasa değişikliğinin referandumda kabul edilmesi halinde 13 Eylül’de İstanbul Adliyesi’ne giderek özel yetkili Cumhuriyet savcısına dilekçe verecek.

Dilekçede darbe lideri Kenan Evren’den cezaevlerinde işkenceye karışanlara kadar hiyerarşik bir biçimde darbeye karışan herkesin yargılanması talep edilecek (Taraf gazetesi, 9 Eylül 2010).

Gazetede geçici 15. maddeyi kapsayan bir diğer haberde ise Hollanda’dan gelerek ‘evet’ oyu veren Zeynep Hüsniye Killi5, ‘kahraman’ olarak nitelendirilmektedir. Diyarbakır Cezaevi’nde aylarca işkence gören Killi’nin ‘evet’ oyu kullanması, ‘‘12 Eylül’ün hesabını sordu’’ şeklinde yorumlanmıştır.

Taraf’ta dikkati çeken bir diğer husus ise ilk sayfada referanduma ilişkin yer alan 30 haberin 4’ünü anket çalışmalarının oluşturmasıdır. Gazetede 28 Ağustos, 6 Eylül, 9 Eylül ve 10 Eylül 2010 tarihlerinde toplam 4 anket çalışması haberleştirilmiştir.

Haberleştirilen anketlerin ortak özelliği, hepsinde ‘evet’ oranın ‘hayır’a göre önde olmasıdır. ‘Evet’ oylarının oranları 28 Ağustos’ta yüzde 54.6, 6 Eylül’de yüzde 51.9, 9 Eylül’de yüzde 51-57 arasında ve 10 Eylül’de de yüzde 56.8 olarak

5 12 Eylül 1980 döneminde illegal örgütlere yardım ettiği gerekçesiyle Diyarbakır Cezaevi’nde hamile olmasına rağmen işkenceye maruz kalan hemşire.

verilmektedir. ‘Hayır’ oranlarının tüm anketlerde geride olması, kamuoyunda ‘evet’ yanlısı bir algı yaratılmaya çalışıldığı yönünde yorumlanabilir.

Taraf’ta uluslararası kuruluşlar ve dış basını kaynak alarak hazırlanmış referandum haberleri de göze çarpmaktadır. Gazetenin 8 Eylül 2010 tarihli ilk sayfasında Avrupa Birliği’nin ‘evet’ yanlısı tavrını mektupla anlattığı ifade edilmektedir. ‘‘Avrupa tarafını seçti: Paket doğru adım’’ başlığıyla ilk sayfada yer bulan haberde, ‘hayır’ tercihinin Türkiye’yi geriye götüreceğine işaret edilmektedir. Haberde özetle Avrupa Birliği’nin anayasa paketini önemsediğine vurgu yapılarak, uluslararası kuruluşların ‘evet’ görüşünü desteklediği okuyuculara anlatılmaktadır.

Referanduma bir gün kala ise dış basının halk oylamasıyla ilgili düşüncesi okuyucularla paylaşılmıştır. 11 Eylül 2010 tarihli ‘‘En zor sınav’’ başlıklı haberde, dış basından referanduma ilişkin görüşler derlenmiştir. Haberde dış basının, ‘‘referandumda sandıktan ‘hayır’ çıkması durumunda istikrarsızlığın geri geleceği’’ yönünde bir kanaate sahip olduğu dile getirilmektedir.

Taraf’ın anayasa değişikliği paketiyle ilgili en belirgin tutumunu ise 12 ve 13 Eylül 2010 tarihlerindeki haberlerde görmekteyiz. Gazete, halk oylamasının yapıldığı 12 Eylül 2010 tarihinde, ‘‘Hesap Lütfen’’ başlığıyla net olarak ‘evet’ yanlısı tavrını ortaya koymaktadır. Sürmanşetten Kenan Evren’in fotoğrafıyla yayınlanan haber şöyledir:

Üzerinden tam 30 yıl geçti. Ama 50 kişiyi idam eden, 171 kişiyi işkencede öldüren 12 Eylül darbecilerinden henüz hesap sorulmadı. 12 Eylül 1980 sabaha karşı 03.59’da radyodan okunan bildiriyle başlayan darbe kabusu, üzerinden geçen 30 yıla rağmen sürüyor. Türkiye, anayasa tarafından korunan darbecileri 30 yıldır mahkeme önüne çıkarmayı başaramadı.

12 Eylül’ün bilançosu ise ağır: 50 idam, 171 işkence sonucu ölüm, 43 intihar, 14 ölüm orucunda ölüm, 14 bin vatandaşlıktan çıkarma, 650 bin gözaltı, 2 milyon fişleme, 30 bin işten çıkarma, Diyarbakır Cezaevi utancı... (Taraf gazetesi, 12 Eylül 2010).

Taraf, 13 Eylül 2010 tarihinde de manşetten ‘‘Halk Yönetime El Koydu’’ başlığını atarak referandum sonucu adeta zafer olarak yorumlamaktadır. Gülen

yüzleriyle ‘evet’ bayrağı taşıyan vatandaşların fotoğrafıyla desteklenen haber, şöyle devam etmektedir:

12 Eylül’ün 30. yıldönümünde, Türkiye seçmeni askeri vesayete en büyük darbeyi sandıkta indirdi. 1982 Anayasası’nın 26 maddesini değiştiren paket TBMM’den sonra referandumda da açık farkla kabul edildi. Askeri vesayeti geriletmeye ‘evet’ diyenler yüzde 57.9’a ulaştı ve ‘hayır’ diyenlere altı milyon fark attı (Taraf gazetesi, 13 Eylül 2010).