Sabah gazetesinin yaklaşımı

Çizelge 3.10. Sabah’ın tutumu

Sabah’ta, 1 Ağustos-13 Eylül tarihlerinde referanduma ilişkin 53 haber bulunmaktadır. Bu haberlerin 38’i olumlu, 15’i de nötr olarak değerlendirilmiştir. Sabah gazetesinde anayasa değişikliği paketine ilişkin olumsuz haber yer almamaktadır. Elde edilen bulgular Çizelge 3.10’da gösterilmektedir.

Sabah’ta referandum haberlerine detaylı olarak baktığımızda ise nötr olarak tanımlanan haberlerin 13 tanesi Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın miting konuşmalarından oluşmaktadır. Haberler nötr kategorisine girmesine rağmen Başbakanın konuşmalarının düzenli olarak manşet (2), sürmanşet (2) veya manşet altı (9) şeklinde fotoğraf destekli (hepsi) yayınlandığı tespit edilmiştir.

Kuramsal çerçevemizde de bahsettiğimiz üzere gazete, akredite kaynaklara sistemli bir biçimde bağımlı kalmıştır. Bu yüzden Sabah’ın, toplumda var olan güç yapısını yeniden üretme eğiliminde olduğu söylenebilir.

Sabah’ın, Başbakan Erdoğan’ın miting konuşmalarını bu açıdan değerlendirdiğimizde aslında ‘evet’ söylemlerinin inanırlığının haber metinleri içerinde yeniden kurulduğu anlaşılmaktadır. Böylelikle, gazetenin Başbakanın söylemlerini çoğunlukla yorumsuz vermesini asla pasif bir ‘ayna’ konumunda değerlendiremeyiz. Olumlu; 38 Olumsuz; 0 Nötr; 15

Nitekim, gazetenin tarafsız kalmayıp doğrudan ‘evet’ tutumunu benimsediği diğer haberlerde açıkça görülmektedir. Ayrıca Sabah’ta AK Parti kaynaklı 30 haber yer alırken, CHP kaynaklı haber sayısı 6, MHP kaynaklı haber sayısı ise sadece birdir. Bu istatistikler de gazetenin tutumunu göstermesi açısından son derece önemlidir.

Sabah’ın 11 Ağustos 2010 tarihli manşetinde referandum öncesinde Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek başkanlığında yapılan güvenlik zirvesine ilişkin ulaşılmış bilgiler yayınlanmıştır. ‘‘Başkentte Zirve Yaptıran Rapor’’ başlıklı haberde, referandum öncesinde halkta panik yaratmak için 30 il ve ilçelerde provokasyonların tezgahlandığı belirtilerek, vatandaşlardan uyanık olunması istenmektedir.

14 Ağustos 2010 tarihli manşette ise CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu’nun, Deniz Baykal’dan referandum sürecinde kampanyalara katılmamasını istediği iddia edilmektedir. ‘‘CHP, Baykal’ı eve hapsetti’’ başlığıyla okurlarının karşısına çıkan gazete, Kılıçdaroğlu ile Baykal arasında referandum döneminde problem olduğuna yönelik kamuoyunda algı yaratmaya çalışmaktadır.

18 Ağustos 2010 tarihinde kulis bilgilerine dayandırılarak manşetten verilen haberde gazete, tutumunu net bir şekilde ortaya koymaktadır. Başbakan Erdoğan ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) heyeti arasında gerçekleşen görüşme tamamen yorumdan oluşan ‘‘Patronlara sandık dersi’’ başlığıyla manşetten haberleştirilmiştir. Haberde Erdoğan’ın, ‘‘Bizde her görüşten üye var. Referandum için ‘evet’ ya da ‘hayır’ dememiz doğru olmaz’’ ifadesini kullanan TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’na, ‘Bir işadamı örgütü, iş dünyasının önünü açan pakete nasıl hayır der’’ diyerek adeta ders verdiğinin altı çizilmektedir.

Sabah’ın referandum haberlerinde BDP tabanındaki ‘boykot’ kararının kırmaya çalıştığı da gözlenmektedir. Gazetenin, BDP’nin tabanındaki ‘boykot’ tercihini ‘evet’e doğru çekme yönelimi, ‘‘İbre evete dönecek’’, ‘‘Taban dalgaları boykotu kırıyor’’, ‘‘Diyarbakır’ın cesur tercihi’’, ‘‘PKK tehdidini BDP ile yolladı’’, ‘‘Evetçi STK’lara BDP’den iftar’’ ve ‘‘Dilinde boykot gönlünde evet’’ başlıklı 6 haberde net bir şekilde görülmektedir.

Nitekim, 17 Ağustos 2010 tarihinde manşetten verilen ‘‘Taban Dalgaları Boykotu Kırıyor’’ başlıklı haber, ‘‘Güneydoğu’daki sivil toplum baskısı BDP’yi referandumla ilgili ‘boykot’ kararını gözden geçirmeye zorluyor. Anayasa değişikliğiyle ilgili referandum öncesinde Güneydoğu’daki ‘boykot’ havası gevşemeye başladı. Geçici eylemsizlik ortamında payı olan sivil toplum kuruluşlarının ‘Barışçı çözüm’ baskısı, BDP’yi yeni strateji arayışına itiyor’’ şeklinde sunuldu.

PKK’nın aldığı eylemsiz kararının da BDP’nin tabanında ‘boykot’un kırılmasında etkili olacağına inanan gazetenin, 15 Ağustos 2010 tarihinde ‘‘İbre Evet’e dönecek’’ başlığıyla manşet altından okurlarına duyurduğu haber ise şu şekildedir:

Sivil toplum örgütleri PKK’nın eylemsizlik kararını değerlendirdi. PKK’nın ateşkes kararının referandum sürecine olumlu katkı sağlayacağını belirten bölgedeki işadamları ve parti temsilcileri umutlu: Silahların susması referandumu olumlu etkileyecektir. Doğu’da ciddi bir boykot beklemiyoruz. İbre ‘Evet’e dönecek. Hükümet de bu süreci iyi kullanmalı (Sabah gazetesi, 15 Ağustos 2010).

Sabah’ta, BDP tabanı dikkate alınarak hazırlanan 20 Ağustos 2010 tarihli bir diğer haber de ‘‘Diyarbakır’ın cesur tercihi’’ başlığıyla manşetten yayınlanmıştır. Haber, şu şekilde sayfaya taşınmıştır:

Bölgedeki iş dünyasını temsil eden 14 sivil toplum örgütünden ortak referandum tavrı: İleri doğru atılacak adımlar için oyumuz ‘evet’. Güneydoğu’da BDP’nin ‘boykot’ kararı tartışılırken, Diyarbakır’daki iş dünyasıyla ilgili oda, borsa ve derneklerin temsilcileri dün ortak bir bildiriyle 12 Eylül’de anayasa değişikliği paketine ‘evet’ diyeceklerini ilan ettiler.

Ortak kararı okuyan Diyarbakır Ticaret Odası Başkanı Galip Ensarioğlu, gerekçelerini şöyle açıkladı: Özgürlükleri artıran ve demokratik değişime kapı aralayan bu paketi önemsiyoruz. Darbecileri de dokunabilir yapan bu değişikliği takdir ediyoruz. İleriye doğru atılacak adımları desteklemek için ‘evet’ oyu vereceğiz (Sabah gazetesi, 20 Ağustos 2010).

Gazete aynı konuyla ilgili 3 Eylül 2010 tarihinde başka bir manşetle okuyucularının karşısına çıkmaktadır. Başbakan Erdoğan’ın Diyarbakır mitingi öncesi kentin nabzını tutan Sabah, ‘‘Dilinde Boykot Gönlünde Evet’’ başlığını atarken, ‘‘Referandum için kilit görünümündeki Diyarbakır’da BDP katı bir boykot

politikası yürütemiyor. Çünkü gerekçesini halka anlatmakta zorlanıyor. Kentte ‘boykot’ dayatmasına rağmen ‘evet’ yanlıları azımsanmayacak düzeyde. Baskıya karşı açıkça ‘evet’ diyenler sesini yükseltiyor’’ değerlendirmesinde bulunmuştur.

Sabah, 12 Eylül 2010 anayasa değişikliğiyle ilgili ‘evet’ tutumunu destekleyen özel röportajlar da yayınlamıştır. Dönemin mağduru yazar ve sanatçılar ile doğu ve güneydoğu bölgelerindeki STK temsilcileriyle gerçekleştirilen röportajlarla, ‘evet’ yanlısı tutuma destek arayışı içinde olunmuştur.

Yazar Oya Baydar3 ile yapılan röportaj 2 Ağustos 2010 tarihinde ‘‘12 Eylül, 12 Yılımı Çaldı’’ başlığıyla sürmanşetten verilmiştir. Röportajda, Baydar’ın 12 Eylül 1980 darbesi yüzünden yurt dışında sürgün hayatı yaşadığına dikkat çekilmiştir. Baydar, Sabah’a verdiği röportajda, darbecilerle hesaplaşmak için referandumda ‘evet’ oyunun kullanılması gerektiğini anlatmaktadır.

24 Eylül 2010 tarihlinde sanatçı Şivan Perver4 ile yapılan röportajda da darbecilerle hesaplaşmak için referandumda ‘evet’ yönünde tercih kullanılmasının şart olduğunu vurgulanmaktadır. ‘‘Şivan Perver referanduma destek verdi’’ başlıkla röportajda, sanatçının yazar Oya Baydar gibi darbenin ardından yurt dışına kaçmak zorunda kaldığı öne çıkarılmıştır.

16 Ağustos 2010 tarihinde ise dünyanın en uzun adamı olan Sultan Köse ile röportaj gerçekleştirilmiştir. ‘‘En uzun evet’’ başlığıyla sunulan haberde Sultan Köse’nin referandumda ‘evet’ diyeceği dile getirilmektedir. Gazete, görselle birlikte sunulan haberi sevimli hale getirerek, okurlarının ilgisini çekmeye çalışmıştır. Haberde diğer röportajlardan farklı olarak, siyasi bir konu olan referandum magazinleştirilmiş ve hem farklı yönelimdeki kitlelerin dikkatini çekmek, hem de ‘evet’ tercihini daha sevimli kılmak arzulanmıştır.

Sabah’ın anayasa değişikliğine ilişkin kesin tutumunu ortaya koyan haberler ise 12 Eylül ve 13 Eylül 2010 tarihinde yayınlanmıştır. Gazete, halk oylamasına 312 Eylül 1980 darbesinin ardından yurt dışına kaçmak zorunda kalan yazar, 12 yıl boyunca Almanya’da yaşadı.

412 Eylül darbesi mağdurlarından olan Kürt sanatçı, Türkiye’ye 37 yıl sonra ilk kez 16 Kasım 2013 tarihinde Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın daveti üzerine giriş yaptı.

gidildiği 12 Eylül 2010’da ‘‘Demokrasinin Dönüm Günü’’ başlığını manşetine taşımıştır. Haberin spotunda ise ‘‘Anayasa değişikli için referandum sınavı: Türk halkı demokrasi tarihinde yeni bir sayfa açmak için bugün sandık başına gidiyor’’ ifadeleri yer almıştır.

Aynı haberin devamında ‘‘AB Raporunu etkileyecek’’ ara başlığı kullanılmıştır. Ara başlığın altındaki bölümünde de 12 Eylül 1010 anayasa değişikliği halk oylamasında sandıktan çıkacak sonucun 10 Kasım 2010 tarihinde açıklanacak ‘‘Avrupa Birliği İlerle Raporu’’nu da etkileyeceğine atıfta bulunulmaktadır.

Sabah, tutumunu yansıtan en net başlık tercihini ise 13 Eylül 2010 tarihindeki nüshasına taşımıştır. ‘‘Türkiye Darbe Ayıbını Temizledi, yüzde 58 Evet’’ manşetiyle yayınlanan haber şu şekildedir:

Türk halkı, daha fazla demokrasiye ‘Evet’ dedi. Referandumda ‘Hayır’ oyları yüzde 42’de kaldı. Türk seçmeni demokrasi sınavından alnının akıyla çıktı. Katılımın yüzde 77’yi geçtiği halk oylamasında, sandıktan daha demokratik, daha sivil, daha özgür ve vesayetsiz Türkiye için büyük destek çıktı (Sabah gazetesi, 13 Eylül 2010).