Tapınak A

Tapınak A olarak tanımlanan yapı, doğu-batı ekseninde uzanan Suriye Caddesi’nin kuzeyinde, Septimius Severus Çesmesi’nin doğusunda, Laodikeia Kilisesi’nin batısında, Kuzey Tiyatrosu’nun ise güneyinde, kentin en merkezi konumunda, iki adaya oturacak şekilde inşa edilmiştir (Fig. 5). Bu yapıda ilk kazı çalışmaları 2004 yılında başlamış ve tüm alanların ortaya çıkarılmasıyla birlikte 2011 yılında çalışmalar tamamlanmıştır²⁴⁸ (Fig. 42-43).

Korinth düzeninde inşa edilen tapınak orijinalinde Tanrı (Apollon, Artemis ve Aphrodite) ve İmparatorluk Kültü için kullanılmış olup²⁴⁹ Geç Antik Çağ’da Hristiyanlığın kabul edilmesiyle birlikte arşiv binasına dönüştürülmüş, avlu, portik ve etrafına eklenen sivil yapılarla ortaklaşa kullanılmıştır (Fig. 49, 55-56, 58-61).

Fig. 41: Tapınak A planı

248 Şimşek 2006, 423-426; Şimşek 2007, 461-467; Şimşek 2009, 418-420; Şimşek 2011, 454-458;

Şimşek 2012, 571-572; Şimşek 2013a, 105-106; Şimşek 2013b, 245.

249Şimşek 2006, 424.

71 Dıştan dışa 27.75x13.60 m ölçülerinde olan tapınak her iki tarafı korkuluklarla sınırlandırılan ve yedi basamaklı merdivenle çıkılan bir podyum üzerinde yükselmektedir²⁵⁰. Prostylos planlı ön cephe düzenlemesinde yüksek postamentler üzerinde yükselen burgu yivli dört adet sütun bulunmaktadır. Bu sütunlardan kenarlarda yer alan ikisinin arka bölümü dikdörtgen önü yarım burgulu yapılırken ortada olanlar yuvarlak kesitli tam burgu yivlidir²⁵¹ (Fig. 41-43).

Sütunların hemen arkasında dar bir pronaos, anıtsal giriş kapısı ve naos bölümü yer almaktadır. Roma ayağı sistemine uygun olarak yapılan tapınağın duvarlarında traverten bloklar kullanılmış olup bunların dış cephesi mermer plakalarla kaplanmıştır²⁵².

Fig. 42: Tapınak A’ nın ön cepheden görünümü

250Şimşek 2006, 425; Şimşek 2013b, 246.

251Şimşek 2006, 425; Şimşek 2013b, 248.

252Şimşek 2006, 423-424.

72 Fig. 43: Tapınak A’nın kazı ve restorasyon sonrası hava fotoğrafı

Naosun tabanı mermer plakalarla kaplanmış olup tonoz kavsi ile taban arasındaki boşlukta kırılmış mermer-traverten mimari bloklar ve çaytaşı bir dolgu tespit edilmiştir. Dolgunun içine kireç harcı dökülerek üst kısmına 0.60 m kalınlığında opus caementicum tekniğinde blokaj yapılarak tabanı güçlendirilmiştir²⁵³.

Tapınağın naos bölümünün altında yapılan çalışmalarda naos boyunca, tapınak hediyelerinin saklandığı 4.65 m yüksekliğinde tonozlu bir mekânın varlığı ortaya çıkarılmıştır. Orijinalinde traverten bloklarla yapılan bu tonozlu mekânın tonoz bölümü Diocletianus Dönemi (MS 284-305) depreminde tahrip olmuş sonrasında tuğla kullanılarak onarılmıştır (Fig. 44). Bu mekâna giriş naosun güneydoğu köşesinde yer alan kapı ve buna bağlı yapılan merdivenle sağlanmaktadır (Fig. 45). Mekânın tabanı 10 cm kalınlığında içi tuğla, traverten ve mermer kırıntılı kireç harç ile kaplanmıştır²⁵⁴. Tonozlu mekânın duvarlarında yer yer dökülmeler olmasına rağmen, duvarın 5 cm kalınlığında, kaba kireç harçlı sıva ve üzerine 1-1.5 cm kalınlığında ince sıvayla kaplandığı anlaşılmıştır. Sıvalar üzerinde yer yer kazıma (grofitto) olarak yapılmış şematik çizimler ile Grekçe yazılar yer alır²⁵⁵. Naosun altında yer alan tonozlu mekânın içinin boşaltılması sırasında İmparator Diocletianus (MS 284-305) Dönemi’ne tarihlenen ve tapınak hediyesi olarak düşünülen iki adet

253Şimşek 2006, 425.

254Şimşek 2013, 249.

255Şimşek 2007, 463.

73 kabartmalı sütun bulunmuştur. Bu sütunların üzerinde çelenk içerisinde betimlenmiş Artemis, Apollon, Fortuna, Laodikeia Tykhesi ve latince yazılar yer almaktadır²⁵⁶.

Fig. 44: Tapınak A Naos, tonozlu alt yapısının kuzeyden görünümü

Fig. 45: Tonozlu Mekân’a geçişi sağlayan merdivenin kazı öncesi ve yapılan restorasyon çalışmalarından sonraki durumu

Bu bölümün kuzey duvarı ve doğu duvarı ortasında geç dönem yapılarına açılan iki adet geçiş tespit edilmiştir.

256Şimşek 2007, 463; Şimşek 2013b, 250.

74 Tapınak A naosu altındaki tonozlu mekânın boşaltılması çalışmalarında az sayıda MS 3. yy sikkeleri Caracalla (211-217), Claudius Gothicus II (268-270), Probus (276-282), Tacitius (275-276), Vabalatius (271-272), çok sayıda MS 4. yy sikkeleri Constantine I (307-337), Constans (337-350), Constantius II (337-361), Constantius I (330-346), Maximianus (286-305), Diocletianus (284-305), Crispus (317-326), Iulian II (360-363), Valentinianus (383-392), Helane (337-340), çok az sayıda MS 5. yy sikkeleri Honorius (393-423), Arcadius (383-408) ile bir adet MS 6.

yy Tiberius II (578-582)] ile bir adet MS 7. yy Focas (602-610) sikkesi bulunmuştur.

Ayrıca sikkeler dışında, MS 4.-5. yy'a ait birçok kurşun mühür de naos altındaki tonozlu mekân da tespit edilmiştir²⁵⁷. Ağzında orijinal tıpalarıyla bulunan birçok unguentarium’da aynı tarihlere verilmektedir²⁵⁸. Bu da Tapınak A naosu altındaki tonozlu mekânın Büyük Constantine (307-337) zamanında Laodikeia Kilisesi’nin dinsel arşivi olarak kullanıldığını göstermektedir²⁵⁹.

Tapınağın güneyinde kalan ön bölümüne ise 58x42.33 m ölçülerinde, Korinth düzeninde, 54 sütunlu, üç tarafı portikli bir avlu inşa edilmiştir²⁶⁰ (Fig. 41, 43).

Tapınak alanına giriş, Suriye Caddesi’nin kuzey kenarında yer alan cadde portiğinden sağlanır. Avluya güney cephe ekseninde üç adet mermer eşik taşının bulunduğu çift kanatlı kapıdan girilmektedir.

257Şimşek 2006, 426.

258Şimşek 2006, 425; Tapınak A’nın Tonozlu Mekan’ı içinde tespit edilen unguentariumlarla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Şimşek-Duman 2007b, “Laodikeia’da Bulunan Geç Antik Çağ Unguentariumları”, Adalya X, 2007, 285-307; Şimşek 2013b, 492-494, Res. 727-729.

259Şimşek 2013, 252.

260Şimşek 2011, 456.

75 Fig. 46: Tapınak A ve portiklerle çevrili avlu

Güney Portik’in batı kısmında, 2004 yılında yapılan çalışmalarda, Geç Antik Çağ’ın erken evresine tarihlendirilen opus spicatum tekniğinde yapılmış bir taban düzenlemesi tespit edilmiştir²⁶¹ (Fig. 47). Ancak 2005 yılında portiğin doğusunda yapılan çalışmalarda bu tabanın bozulduğu anlaşılmıştır. Opus spicatum döşemesi üzerindeki MS 337-341 Constans ve MS 408-423 Honorius sikkelerinin bulunmasıyla birlikte döşeme alanı üzerindeki 0.30 m yanık tabakası bu alanın MS 494 depreminden önce yapıldığına işaret etmektedir²⁶².

261Şimşek 2006, 426.

262Şimşek 2007, 464; Şimşek 2013b, 262, Res. 348-349.