Açık Renkli Geç Antik Çağ Seramikleri

Açık renkli seramikler literatürde diğer Geç Antik Çağ seramikleri kadar iyi tanınmadığı için uzun yıllar değerlendirmeye alınmamıştır. Ancak son yıllarda, farklı kazı merkezlerinde göz ardı edilemeyecek yoğunlukta tespit edilmesi, bu grubun sınıflandırılmasını gerekli kılmıştır.

Açık renkli seramikler ilk kez F. O. Waagé tarafından fark edilmiş ancak çok fazla veri olmadığı için herhangi bir isimlendirme ya da sınıflandırma yapılmamıştır¹⁸². Sonraki çalışmalarda, J. W. Hayes Saraçhane buluntuları içinde gördüğü açık renkli seramikler için “Light Colored” tanımını kullanmıştır¹⁸³. Bu yayınlardan sonra tanımlanabilir hale gelen grup, J. W. Hayes’in yine Saraçhane¹⁸⁴

180 Uygun 2009, 151.

181 Poblome 1999, 385, Fig. 46.

182 Waagé 1948, 42, fig. 23, 21.

183 Hayes vd. 1968, 211.

184 Hayes vd. 1965, 235; Hayes vd. 1968, 210-211; Hayes 1972, 408-410, fig. 92; Hayes, 1992, 7, 93-95, 100-102, 106, fig. 1, 1-10, fig. 31, 10: 3, fig. 32, 11: 10, fig. 33, 14: 22-23, fig. 37, 26: 5, fig. 41, 14: 73- 79, fig. 44, 30: 110, fig. 50, 31: 15, 16.

37 ve Atina Agorası¹⁸⁵ yayınlarıyla literatürde yerini almaya başlamıştır. J. W. Hayes yayınlarında malzemeyi tanıtmış ancak herhangi bir gruplandırmaya gitmemiştir.

Malzemenin gruplandırılması A. Opait tarafından 2004 yılında gerçekleştirilmiştir¹⁸⁶. B. Tekkök ise Troas Bölgesi’nde yaptığı çalışmalarda, bu grup altında değerlendirilmesi gereken seramikler için West Asia Minor Pale ya da Late Roman West Asia Minor isimlendirmesini tercih etmiştir¹⁸⁷.

Son yıllarda konu üzerine en kapsamlı çalışmayı ise Parion’da tespit edilen seramikler üzerine E. Ergürer yapmıştır. E. Ergürer Parion’da daha sonra çöplük olarak kullanılan Roma Hamamı’nda tespit ettiği 49 kabı, form ve bezeme özellikleri ile benzer örneklerini dikkate olarak 16 farklı tip altında toplamış, kaideleri ise ayrı olarak ele almıştır. Aynı açmada bulunan bu seramikleri birkaç örnek dışında MS 4.

yy’ın sonu ile ile MS 7. yy'ın ortaları arasına tarihlendirmiştir¹⁸⁸.

Açık renkli Geç Antik Çağ seramiklerinin üretim yerine ilişkin sorunlar, bir tartışma konusu olarak güncelliğini korumaktadır. J. W. Hayes, kapların üretim yeri olarak Knidos’u önermektedir¹⁸⁹. E. Ergürer ise bu kapların en çok Parion’da görüldüğünü ifade etmiş ancak sayısal fazlalık dışında üretime yönelik kanıtların yetersizliğine dikkati çekmiştir. Ayrıca B. Tekkök’ün Troas Bölgesi’nde Granikus Vadisi’nde yaptığı araştırmalara atıfta bulunarak bu kapların Troas Bölgesi’ndeki kentlerden birinde üretilmiş olma ihtimalinin yüksek olduğunu belirtmiştir¹⁹⁰.

Bu grupla ilişkili yayınların son yıllarda artmasıyla birlikte, yayılım alanları konusu daha anlaşılır duruma gelmiştir, ancak kesin verilere ulaşmak bugün için pek mümkün görülmemektedir¹⁹¹.

185 Hayes 2008, 91-92, fig. 43, 1429- 1455, plate 70, 1434- 1444.

186 Opait 2004, 79.

187Tekkök-Biçken 1996, 140, fig. 87, G85; Heath –Tekkök 2007-2008, 76-77.

188 Ergürer 2012, 196; Ergürer vd. 2013, 145-150.

189 Hayes vd. 1968, 211; Hayes, 1972, 408; Hayes, 2008, 91.

190 Ergürer 2012, 194.

191 Anadolu’da Parion için bkz. Başaran – Ergürer 2012, fig. 10; Priapos için bkz. Rose – Tekkök – Körpe 2007, 93-94, plate IX: 119- 123; Troia için bkz. Tekkök – Biçken, 1996, 140, fig. 87: G85;

Heath – Tekkök, 76-77; Karanlık Liman (Troas’ ta) için bkz. Bieg – Tekkök – Aslan 2006, 156, tafel 1, 9; Kyzikos için bkz. Güneş 2010, 150, Lev. XVIII, Fig. 103, 104, Lev. XIX, Fig. 114;

Constantinopolis için bkz. Hayes 1992, 7, 93- 95, 100-102, 106, fig. 1, 1-10, fig. 31, 10: 3, fig. 32, 11:

10, fig. 33, 14: 22, 23, fig. 37, 26: 5, fig. 41, 14: 73-79, fig. 44, 30: 110, fig. 50, 31: 15, 16; Bergama için bkz. Luca 1984, 9-10, 16, 21, 24, 31, 34-35, tafel 8: 117, 118, tafel 10: 135- 145, tafel 13: 291-296, tafel 25: 30; Sardis için bkz. Greenewalt 1987, 384, fig. 9; Greenewalt – Rautman – Cahill 1988, 60, 62, fig. 6; Crawford 1990, 47, 81, fig. 175-178, 421; Rautman 1995, 42, 45, 55, 57, fig. 4: 1.

11.12, fig. 12: 2.34- 40, fig. 24: 3.10- 15; Myrna için bkz. Doğer 2005, 102, pl. IX; Aizanoi için bkz.

Ateş 2003, 135, taf. 31-32, Kat. No. 184-189; Anemurium için bkz. Williams 1989, 59, fig. 31: 345;

Antiocheia için bkz. Waagé, 1948, 42, fig. 23: 21; Kıta Yunanistan ve Adalar Corinth için bkz. Biers

38 Bugüne kadar yayını yapılan örneklerin form dizisi incelendiğinde, diğer büyük merkezlerin, özellikle Sagolassos ve Phokaia Kırmızı Astarlı seramiklerinin etkisi hemen dikkati çekmektedir. Ancak bu grubun üretildiği atölyelerin özgün formları da tespit edilmiştir. Bezemeler arasında kapların tondosuna, ağız kenarının ya da kaidenin dış yüzeyine yapılan rulet bezemeler karakteristiktir. Ayrıca tondosuna baskı tekniğiyle yapılan planta-pedis, konsantrik daire ve haç motifleri de bezeme çeşitleri arasındadır¹⁹². Diğer popüler bir bezeme ise özellikle geniş ağız tablası ile tondosuna kazıma yoluyla, farklı varyasyonlarda yapılan dalgalı hatlardır.

Bu bezemelerin dışında, yapım tekniği ve konusuyla farklı bir kategoride değerlendirilmesi gereken örnekler de vardır. Kazıma-kabartı tekniğiyle, özellikle sığ tabakların iç yüzeyine yapılan bu bezemelerin konusunu av sahneleri, doğa betimlemeleri, farklı hayvan tasvirleri ile aziz ve haç gibi dinsel konular oluşturmaktadır¹⁹³.

Açık renkli seramiklerin hamuru krem, kırmızımsı kahverengi, kırmızımsı sarı, açık kahverengi ya da açık pembemsinin tonlarında olup çok az kireç ve mika katkılıdır. İnce, sulandırılmış mat astarı hamurunun rengine bağlı olarak hamur renginin birkaç ton koyusu şeklinde uygulanmıştır. Bazı örneklerin yüzeyinde fırınlamadan kaynaklı renk dalgalanmaları görülür.

1985, 79-80, 105, plate 32: 124; Atina Agorası için bkz. Hayes 2008, 91-92, fig. 43: 1429- 1455, plate 70: 1434- 1444; Saloniki için bkz. Hayes 2008, 91, dn. 20; Antikythera için bkz. Quercia vd. 2011, 66-69, fig. 3: 11, 15, 18; Thasos için bkz. Abadie-Reynal – Sodini 1992, C. Abadie-Reynal, 33-34, fig. 13-14: CF 182-191; Lesbos Adasında Mithymna için bkz. Hayes 1980, 534 (lxviii), dn. 6;

Bulgaristan’da Varna Müzesi için bkz. Hayes 1980, 534 (lxviii), dn. 7; Iatrus için bkz. Bockisch-Böttger 1966, 242, 256, abb. 32: Kat. Nr. 333; Bockisch-Böttger 1967, 295, tafel XVII: 102, 102a; Conrad 2000, 222, abb. 16- 18; Conrad 2007, 225, 226, 232, Abb. 26; Scythia (Topraichioi, Murighiol, Aegyssus, Tomi, Tropaeum Traiani, Sucidava) için bkz. Opait 2004, 79; Kırım için bkz. Hayes 1980, 534 (lxviii), dn. 4; Lübnan’da Porphyreon için bkz. Ergürer 2012, Dipnot 1193.

192 Şimşek 2003, 411-423.

193 Sardeis’te bulunan örnek için bkz. Hayes 1972, 409-410, pl. 175-178; Greenewalt, 1987, 384, fig.

9; Greenewalt – Rautman – Cahill 1988, 60, 62, fig. 6; Crawford 1990, 13, 47, fig. 175-178;

Hanfmann 1983, 165-166, fig. 282; Bergama örneği için bkz. Luca 1984, 31, 35, tafel 13: 291- 296;

Saraçhane örneği için bkz. Hayes 1992, 6-8, 212, fig. 1/3-4, pl. 1/g-l; Laodikeia örnekleri için bkz.

Şimşek 2008b, 129-146; Allionoi buluntuları için bkz. Yaraş 2010, 241-244.

39