Septimius Severus Nymphaeumu (A Nymphaeumu)

Suriye Caddesi’nin kuzeyinde 42x51 m’lik insula içerisinde yer alan Nymphaeum, hippodomik düzende tek bir ada üzerine doğu-batı yönünde dikdörtgen planlı olarak inşa edilmiştir (Fig. 5, 73-76). Bu anıtsal nymphaeum yapısı kazı çalışmalarında ortaya çıkan yazıta göre İmparator Septimius Severus’a (MS 193-211) ithaf edilmiş olup sonraki dönemlerde Septimius Severus Nymphaeumu olarak isimlendirilmiştir²⁹¹. Nymphaeum kentin önemli yapılarının yer aldığı kuzey merkezinde yer almakta olup doğusunda Tapınak A yapısı ve Laodikeia Kilisesi, batısında, Kuzey Kutsal Agora’nın doğusunda, Merkezi Agora ile Merkezi

289Şimşek 2012, 572.

290Şimşek 2012, 573.

291Şimşek 2005, 310-311; Şimşek 2006, 420; Şimşek 2013b, 154.

96 Hamam’ın kuzeyindedir. Ayrıca kuzey cephesinde, bitişik olarak yapılan Jokey Kulübü bulunmaktadır (Fig. 5). U planlı ve iki katlı olarak tasarlanan nymphaeumun önünde geniş dörtgen planlı bir havuz ile bu havuzu çevreleyen sütunlu galeriler yer alır. Nymphaeumun birinci katı kompozit, ikinci katı Korith nizamında düzenlenmiştir²⁹². Duvar sıraları traverten bloklardan yapılmış olup duvarların dış yüzeyi mermer plakalarla kaplanmıştır. Ayrıca çeşmenin caddeye bakan doğu ve batı köşelerinde birer aslan heykeli yerleştirilmiştir²⁹³.

2003–2005 yılları arasında yapılan bilimsel kazı ve anastylosis çalışmalarının ardından yapıda, 2011 yılında kuzeyindeki mekânların işlevini ortaya çıkarmak için çalışmalara tekrar başlanmış ve Yeşiller’in Jokey Kulübü olarak adlandırılan kompleks yapı ortaya çıkarılmıştır²⁹⁴.

Kazı çalışmalarına, 2003 yılında, 288.00 m kotunda başlamış olup, 285.50 m kotunda havuzun tabanı tespit edilmiştir. Dikdörtgen planlı havuzun içten içe ölçüleri 31.10 x 8.20 m, derinliği ise 1.00 m olup havuz tabanı kare ve dikdörtgen tuğlalar ile kaplanmıştır²⁹⁵ (Fig. 73). Nymphaeum yapısının ana duvarlarından kuzeyde olanı uzun, doğu ve batı cephesindekiler ise kısa yan duvarlarıdır. Duvarların önünde havuzu çevreleyen sütunlu galeriler yer alır. Kısa cephelerinde 6’şar, uzun cephesinde ise 16 adet sütun bulunmaktadır²⁹⁶. Kuzey duvarında havuzun orta noktasına gelen bölümde, stylobat seviyesinden 1.40 m yükseklikte nymphaeumun yarım yuvarlak formlu ana nişi ile ana nişin her iki yanında daha küçük ölçülerde birer niş daha yer almaktadır. Bu nişler uzun ön cepheye hareket sağlayarak mimari açıdan görsel bir zenginlik kazandırmıştır.

Caddeden üç basamaklı podyum ile yükseltilen ve son basamağın üzerine konumlandırılan parapetler, korniş-taçlı olarak yapılmıştır. Nymphaeum önünde basamaklı podyum üzerine yapılan daire biçimli üç küvet, parapetlerde oluşturulan muslukların hizasına yerleştirilerek suyun cadde üzerinden de kullanımını kolaylaştırılmıştır.

İmparator Septimius Severus’a adanan bu çeşmenin, MS 3. yy’ın sonunda meydana gelen Diocletianus Dönemi depreminde hasar gördüğü, sonrasında

292Şimşek 2013b, 147, Res. 184-188, 627.

293Şimşek 2013b, 147, Res. 191.

294 Şimşek 2005, 308-311; Şimşek 2006, 420-422; Şimşek 2007, 461; Şimşek 2013a, 108-109; Şimşek 2013b, 147-159, Res. 180-198.

295Şimşek 2005, 309; Şimşek 2103b, 152.

296Şimşek 2013b, 148.

97 devşirme malzeme kullanılarak tamiratlar geçirdiği ve MS 494 depremine kadar kullanıldığı arkeolojik verilerle tespit edilmiştir. MS 494 depreminden sonra ciddi hasara uğrayarak büyük oranda yıkılan nymphaeumun, Suriye Cadde’sine bakan güney cephenin doğu ve batı kısımlarında devşirme bloklardan oluşturulan dikdörtgen planlı iki küçük havuz yapısı (Fig. 73-75) ile kullanımı devam etmiş ancak hiçbir zaman eski görünümüne kavuşamamıştır. Bu havuzların suları pişmiş toprak künklerle ana kanalizasyona aktarılmıştır. Geç Antik Çağ’a tarihlendirilen havuzlar, İmparator Focas Dönemi’nde (M.S 602-610) meydana gelen depreme kadar kullanılmıştır²⁹⁷ (Fig. 76). Tez kapsamında değerlendirmeye alınan seramikler özellikle MS 494 depremi sonrasına ait düzenlemelerin yapıldığı döneme aittir²⁹⁸.

Fig. 73: Septimius Severus Nmyphaeumu planı

Fig. 74: Septimius Severus Çeşmesi’nin doğudan görünümü

297Şimşek 2005, 310.

298Şimşek 2006, 421; Şimşek 2013b, 156.

98 Fig. 75: Septimius Severus Çeşmesi’nin güneydoğudan görünümü ve MS 494 depremi sonrasında ön cephenin doğusunda tespit edilen küçük havuz

Fig. 76: MS 602 – 610 Focas Dönem’i depremi sonrası traverten blokların yıkıntı durumu 3.6. Jokey Kulübü Binası

2011 yılında Septimius Severus Nymphaeumu’nun kuzeyinde yapılan çalışmalarda, birbiriyle bağlantılı dört mekândan oluşan bir yapı kompleksi ortaya çıkarılmıştır²⁹⁹. Yapı kompleksinin doğusunda Tapınak A, batısında Kuzey (Kutsal) Agora’ya paralel uzanan Nymphaeum Batı Sokak, kuzeyinde olasılıkla antik dönemde meydan olarak kullanılan bir düzlük vardır. Yapının batısında yer alan ana giriş kapısının lento bloğu üzerindeki yazıtta bu kompleksin, Geç Antik Çağ’da araba yarışları yapan (Jokey Kulübü), Yeşiller ve Maviler olarak adlandırılan iki gruptan, Yeşiller’in toplantı mekânı olduğu anlaşılmaktadır³⁰⁰ (Fig. 5). Antik Dönem’de Maviler ile Yeşiller spor dışında siyaseti de belirleyen önemli grupların arasında yer

299Şimşek 2013a, 109-111; Şimşek 2013b, 328-333, Res. 439-443.

300Şimşek 2013a, 109; Şimşek 2013b, 330.

99 almaktadır. Bu gruplar, halkın siyasi görüşlerini yansıtan temsilcisi sıfatıyla devletin bütün büyük şehirlerinde önemli rol oynamaktadırlar. Maviler, Grek-Roma aristokrasisinden eski büyük arazi sahiplerinin temsilcilerinden, yeşiller ise ticaret ve zanaat erbabı ile devletin doğu eyaletlerinde saray ve mali hizmetlerinde yükselmiş önemli kişilerden oluşmaktadır³⁰¹. Laodikeia’da bilinen birçok tekstil örgütünün bulunması bu zanaat grubunu oluşturan önemli kişilerin, Yeşiller’in Kulübü’ne üye olduklarını düşündürmektedir.

Kazı çalışmaları sonucu kompleksle bağlantılı beş adet mekân tespit edilmiştir.

Fig. 77: Jokey Kulubü planı

301Şimşek 2013b, 330.

100 Fig. 78: Yeşillerin Jokey Kulübü’nün restorasyon sonrası kuzeybatıdan görünümü

3.6.1. 1 No.lu Mekân

Septimius Severus Nymphaeumu’nun kuzeyinde yer alan 1 No.lu mekândaki kazı çalışmaları arazinin eğiminden dolayı 285.42-285.64 m kot aralığında başlamıştır. Açığa çıkartılan kuzey ve batı duvar üzerinde yer alan kapı aralıkları ile mekânın 2–3 No.lu mekânlarla bağlantılı olduğu tespit edilmiştir³⁰² (Fig. 77, 79-81).

Mekânın farklı boyutlarda traverten bloklarla örülü güney duvarı, Nymphaeumun kuzey duvarına paralel ikinci duvar sırası ile ortak kullanılmıştır. Diğer duvarları ise traverten blok+tuğla kullanılarak örülmüştür. Mekânın duvarlarında renkli fresk parçaları açığa çıkartılmış olup bu mekânın duvarlarının fresklerle kaplı olduğu düşünülmektedir.

Mekândaki çalışmalarda 283.61 m kotunda kuzey-güney yönlü 11 panele ayrılmış opus spicatum taban döşemesi açığa çıkartılmıştır (Fig. 81). Panellerin içi ise küçük boyutlu tuğlaların dikine yerleştirilmesi ile oluşturulmuş baklava ve balıksırtı motifleri ile kompoze edilmiştir. Mekânın kuzeybatısında 1.10x1.10 m’lik bölümde döşemenin söküldüğü tespit edilmiş ve bu alanda sondaj çalışması yapılmıştır. Çalışmalarda 283.05 m kotunda traverten blok kullanılarak oluşturulmuş taban açığa çıkarılmıştır (Fig. 81). Bu veriler ışığında alanda, olasılıkla Roma İmparatorluk Dönemi’nde başka bir mekân/yapının varlığı netlik kazanmıştır. Ancak

302Şimşek 2013b, 332-333.

101 daha sonraki kullanımda taban yükseltilerek opus spicatum döşeme ile mekânın yeniden düzenlendiği anlaşılmıştır.

Çalışmalar sırasında ele geçen sikke verisine göre mekânın, MS 4.–5. yy'da yoğun olarak kullanıldığı anlaşılmıştır.

1a Odası: 1 No.lu mekânın kuzeyindeki alanda, 284.38 m kotunda kazı çalışmalarına başlanılmıştır. 3.80x3.80 m ölçülerindeki kare alan, 1 No.lu mekânla bağlantılı olması nedeni ile “1a odası” olarak adlandırılmıştır³⁰³ (Fig. 77, 79-80).

Çalışmalar sırasında kuzey duvarında yer alan 1.81 m genişliğindeki kapı aralığının küçük boyutlu traverten blok parçaları ve devşirme mermer mimari blok parçaları daha geç dönemde kullanım ihtiyacına bağlı olarak kapatılmış olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu mekânın batı duvarındaki 0.87 m genişliğindeki kapı aralığından 3a No.lu odaya geçişin sağlandığı tespit edilmiştir. 1a odası içerisinde yürütülen kazı çalışmaları, 283.91 m kotunda sıkıştırılmış harçlı tabanın açığa çıkartılması üzerine sonlandırılmıştır.

Fig. 79: Septimius Severus Nymphaeumu’nun kuzeyinde tespit edilen yapı kompleksine (Jokey Kulübü) ait kazı çalışmaları

303Şimşek 2013b, 333.

102 Fig. 80: 1 No.lu mekân ve hemen kuzey uzantısında yer alan 1a odası

Fig. 81: Mekânda açığa çıkarılan taban döşemesi ve kuzeybatısındaki erken evresine ait taban

3.6.2. 2 No.lu Mekân

Kompleksin en batısında yapılan çalışmalarda tespit edilen ve 2 No.lu mekân olarak adlandırılan alanın, altı sütunla çevrili peristylli bir mekân olduğu tespit edilmiştir³⁰⁴ (Fig. 77, 82-87). Bu mekânda 285.41-285.46 m kotunda başlanan seviye indirme çalışmaları, 283.97 m kotunda peristylli mekânın açığa çıkarılmasıyla bitirilmiştir (Fig. 83, 87). Peristylli mekâna giriş, Nymphaeumun batısındaki ara sokak üzerindeki kapı ile sağlanmaktadır. Kapının mimari elemanları incelendiğinde, özellikle bezemeli blokların çeşmede kullanılan bloklarla benzerliği dikkati çekmektedir. Bu stil benzerliğinden yola çıkarak, çeşmeye ait blokların kapıda

304Şimşek 2013b, 332.

1 No.lu mekân 1a odası

1 No.lu mekân

103 devşirilerek kullanıldığı düşünülmektedir. Yapının Yeşiller Klübü ile ilgili yazıtı da bu kapının lentosu üzerinde tespit edilmiştir³⁰⁵.

Ara sokaktan daha alt kotta bulunan mekâna giriş, kapı aralığı boyunca uzanan iki adet traverten basamak yardımıyla sağlanmıştır. Basamağın bitiminden itibaren ise 3x1.35 m ölçülerindeki koridorda, farklı boyutlardaki düzgün traverten blok ve çay taşları kullanılarak oluşturulan taban döşemesi açığa çıkarılmıştır.

Koridorun bitiminde 0.25 m yüksekliğinde bir basamakla peristylli alanın sütunlarının bulunduğu platforma ulaşılmaktadır. Platformu kuzeyde ve güneyde üç adet olmak üzere toplam altı adet sütun çevrelemektedir³⁰⁶. Peristyllin ortasında 5.30x3.00 m ölçülerinde, 283.50 m kotunda dikdörtgen planlı havuz açığa çıkartılmıştır³⁰⁷ (Fig. 77, 87). Havuz tabanı ve sütunların yerleştirildiği platform traverten ve devşirme olarak kullanılan mermer bloklarla oluşturulmuştur. Havuz tabanının kuzeybatısında ise 0.08 m çapında tahliye kanalı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra havuz tabanının batısında ve doğusunda ayrıca sütunları çevreleyen platform üzerinde tespit edilen ahşap hatıl yuvaları mekânın üst örtü sistemi ile ilgili ahşap taşıyıcılara ait olmalıdır.

Peristylli mekânın güneyinde üst kata çıkışı sağlayan traverten blok ve devşirme olarak kullanılan mermer mimari bloklarla oluşturulan altı adet basamak açığa çıkartılmıştır (Fig. 84).

Basamakların batısında 1.40x1.60 m ölçülerinde 0.22 m yüksekliğinde bir platform üzerinde dıştan dışa 1.29x1.36 m, içten içe 0.96x1.16 m ölçülerinde bir çeşme tespit edilmiştir³⁰⁸ (Fig. 84). Kuzey ve doğu yüzü mermer parapet blokları ile oluşturulan 0.84 m derinliğindeki çeşmenin batı duvarı üzerinde devşirme olarak kullanılmış, üzerinde üç satır yazıt bulunan mimari blok yer almaktadır. Tabanı farklı boyutlarda traverten bloklardan oluşturulan çeşmenin kuzeybatısında 0.07 m çapında ve 0.19 m uzunluğunda tahliye kanalı yer almaktadır. Söz konusu çeşmeye su aktarımı mekânın güneyinde ilk kez 2011 yılı kazı çalışmaları ile açığa çıkartılan 4 No.lu mekândaki basamaklar üzerinden geçirilen künk sistemi ile sağlanmıştır. Diğer çeşmenin doğusundaki batı parapeti önünde derinliği 0.64 m olan 0.77x0.94 m

305 Şimşek 2013a, 109; Şimşek 2013b, 330.

306Şimşek 2013a, 109.

307Şimşek 2013a, 109-110; Şimşek 2013b, 330.

308Şimşek 2013b, 331.

104 ölçülerindeki mermer yalak açığa çıkarılmıştır³⁰⁹ (Fig. 85). Yalağa su, yine çeşmenin devşirme olarak yapılmış batı duvarı içinden geçirilen kalypter ile aktarılmaktadır.

Yalağın tahliye kanalının olmayışı havuzdan gelen fazla suyun burada rezerve edildiğini düşündürmektedir.

Çeşme ile basamaklar arasında kalan bölüm ise kuzeyine eklenen traverten blok ile kapatılmış olup, 1.40x0.90 m ölçülerinde havuzcuk oluşturulmuştur³¹⁰ (Fig.

86). 0.27 m derinliğe sahip sığ ve dikdörtgen havuzcuğa, mekânın güney duvarında açığa çıkarılan 0.50x0.30 m ölçülerindeki tahliye kanalı içerisinde yer alan 0.16 m çapındaki künkten su aktarıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu havuzcuğa batısındaki çeşme havuzunun doğusundan, havuzdaki fazla suyun aktığı doğu parapet üzerinde görülen aşınma ve yoğun kalker tabakasından anlaşılmaktadır. Sonuç olarak Septimius Severus Nymphaeumu’undan çeşmeye aktarılan su, buradan peristylli alanın ortasındaki büyük havuza ve son olarak da havuzdaki kanal aracılığı ile sokakta bulunan kanalizasyona yönlendirilmiştir.

Geç Antik Çağ çeşmesi içinden ele geçen sikkeler; MS 4. yy'ın birinci çeyreği ile MS 5. yy'a tarihlenmektedir. Çeşmenin doğusunda yer alan havuzcukta bulunan sikkeler; MS 5. yy'ın ikinci yarısı, II. Theodosius-III. Valentinianus (MS 402–455) ve MS 5. yy.’a, peristylli alandaki iki adet sikke ise MS 364–392 ve MS 457–474 I.

Leo Dönemi’ne tarihlenmektedir³¹¹. Bu verilere dayanarak yapı kompleksinin MS 303 yılında Diocletianus Dönemi’nde düzenlendiği ve MS 494 yılındaki depreme kadar kesintisiz olarak kullanım gördüğü anlaşılmıştır³¹².

309 Şimşek 2013a, 110.

310Şimşek 2013a, 110.

311Şimşek 2013a, 111; Şimşek 2013b, 332.

312Şimşek 2013a, 111; Şimşek 2013b, 333.

105 Fig. 82: 2 No.lu mekânın kazı çalışmaları

Fig. 83: 2 No.lu mekân içerisindeki peristyle ait başlıklar, sütun tamburları ve insitu kaidelerin görünümü

106 Fig. 84: Peristylin güneyindeki basamaklar ve Geç Antik Çağ çeşmesi

Fig. 85: Geç Antik Çağ çeşmesinin batısında yer alan yalak

Fig. 86: Çeşme ile basamaklar arasındaki alana oluşturulan havuzcuk

107 Fig. 87: Peristylli Mekân’ın kazı ve restorasyon sonrası görünümü (MS 5. yy'a ait kullanım evresi)

3.6.3. 3 No.lu Mekân

2 No.lu mekânın kuzeyindeki 3 No.lu mekânda, 284.58 m kotunda kazı çalışmalarına başlanmıştır. Çalışmaların sonunda, mekân içinden geçişlerle birbirine bağlanan üç oda açığa çıkarılmış ve söz konusu odalar 3a-b-c olarak adlandırılmıştır (Fig. 88-91)

Odaların güney duvarı, 1 ve 2 No.lu mekânların kuzey duvarı ile ortaktır.

Çalışmalar sırasında kesitte duvarların kuzey yönüne doğru devam ettiği tespit edilmiştir. Ancak ilerleyen zamanlarda yapılacak kazılarla alanın bütünlüğü tam olarak anlaşılacaktır. Bu alandaki duvarlarda da yine freks parçalarının bulunmasıyla, duvarların fresklerle kaplı olduğu tespit edilmiştir.

3a Odası: 5.60x5.00 m ölçülerindeki 3a odasının, doğusunda ve güneyindeki kapı geçişleriyle diğer mekânlarla bağlantısı sağlanmıştır (Fig. 89). Güneyinde 1 No.lu mekânın kuzey duvarına bitişik olarak düzenlenmiş, 1a odası yer almaktadır.

Oda içerisinde yürütülen çalışmalarda 4.95x3.35 m’lik alanda farklı boyutlarda düzgün traverten bloklar ve yer yer doldurucu olarak çay taşlarının kullanıldığı taban döşemesi açığa çıkarılmıştır.

3b Odası: 8.60x5.00 m ölçülerindeki 3b odasında, 284.58 m kotunda başlanan çalışmalar, 283.38 m kotunda opus sectile taban döşemesinin açığa çıkartılmasıyla tamamlanmıştır (Fig. 90). Opus sectile taban döşemesi odanın doğusunda yer yer korunabilmiş kalan bölümü tahrip olmuştur. 3a odasında

108 yürütülen çalışmalarda güney duvarı üzerinde yer alan 1.02 m genişliğindeki kapı aralığı ile 2 No.lu mekâna geçişin sağlandığı anlaşılmıştır.

3c Odası: 2.70x5.00 m ölçülerindeki 3c odasındaki çalışmalara 284.58 m kotunda başlanmıştır. Mekân içindeki dolgu kaldırıldıktan sonra, 283.54 m kotunda çok azı korunabilmiş opus sectile taban döşemesi açığa çıkarılmıştır (Fig. 91).

Çalışmalarda az sayıda günlük kullanıma ait seramik parçaları, mermer plaka parçaları, metal objeler, cam unguentarium ve bronz sikkeler ele geçirilmiştir. Ele geçen bronz sikkeler, II. Constantius (MS 337–361) ve Marcianus Dönemi’ne (MS 450–457) tarihlenmektedir. Arkeolojik veriler 3 No.lu odanın da MS 494 depreminde yıkıldığına işaret etmektedir.

Fig. 88: 3 No.lu mekânda açığa çıkarılan odacıklar

Fig. 89: 3a odası kazı çalışmaları sonrasına ait hava fotoğrafı

109 Fig. 90: 3b odası kazı çalışmaları sonrasına ait hava fotoğrafı

Fig. 91: 3c odası kazı çalışmaları sonrasına ait hava fotoğrafı 3.6.4. 4 No.lu Mekân

4 No.lu mekân, Septimius Severus Nymphaeumu’nun kuzey duvarı ile bu duvara paralel, traverten ve devşirme malzeme ile örülmüş ikinci duvar sırası arasında kalan kısımdır (Fig. 92-94). Bu alanda, 286.70 m kotunda başlanan çalışmalar, 284.33 m kotunda bitirilmiştir. Mekânın güney duvarı Nymphaeumun kuzey duvarı ile ortak olup, büyük boyutlu traverten bloklarla örülmüştür. Kuzey duvarında büyük boyutlu traverten bloklar ve yer yer doldurucu olarak çay taşları kullanılmıştır. Doğu duvarı ise küçük boyutlu traverten blok parçaları+tuğla ve toprak harçlı örülüdür. Duvar örgü sistemindeki farklılığa bağlı olarak doğu

110 duvarının daha geç bir dönemde yapıldığı ve söz konusu alanın mekân olarak düzenlendiği düşünülmektedir. Çalışmalarda mekânı ikiye bölen ve üst kata çıkışı sağlayan altı adet basamak açığa çıkarılmıştır (Fig. 93). Basamakların yüksekliklerini ayarlamak için bazı blokların altına tuğla ve küçük taşlarla desteklendiği anlaşılmakta olup bu basamaklar devşirme malzemeden yapılmıştır. Basamaklarla iki ayrı kısma bölünen söz konusu mekân ölçüleri göz önüne alındığında depolama amaçlı kullanım görmüş olabilir. Ayrıca mekânda biri Nymphaeum Batı Sokak üzerinden diğeri de 2 No.lu mekânın güney duvarından olmak üzere iki kapı geçişi yer almaktadır. Mekânın batısındaki ara sokak üzerinde yer alan geçiş, 0.90 m genişliğinde kapı ile sağlanmıştır. Bir kısmı in situ kapı sövelerinden çeşmenin kuzey arka cephesi boyunca devam eden koridora ana giriş sağlanmıştır. Söz konusu koridor, çeşmenin orijinal evresine ait olup, nem almak ve arka cephe üzerindeki tahliye kanallarından kanalizasyona bağlanan künk sistemlerini denetleme-koruma amaçlı yapıldığı anlaşılmıştır. Ancak mekân içerisinde açığa çıkartılan ve üst kata çıkışı sağlayan basamaklar, koridor olarak düzenlenen bu alanın daha sonraki bir kullanımda mekâna dönüştürüldüğünü göstermektedir (Fig. 92, 94).

4 No.lu mekânda yapılan kazı çalışmaları Septimius Severus Nymphaeumu su tahliye sistemi hakkında detaylı verilere ulaşılmasını sağlamıştır. Çalışmalarda Geç Antik Çağ’a tarihlenen yoğun miktarda, günlük kullanıma ait profilli-profilsiz seramik, küçükbaş hayvanlara ait kemik parçaları ve çok sayıda bronz sikke ele geçirilmiştir. Ele geçen 47 adet bronz sikkeden en erken tarihlisi I. Constantius Dönemi’ne (MS 330–337) en geç olanı ise; II. Theodosius Dönemi’ne (MS 402–450) tarihlenmektedir. Sikke dağılımdan mekânın MS 5. yy'da yoğun olarak kullanım gördüğü, yapılan değişiklerle mekânın işlevinin zaman içinde değiştiği anlaşılmaktadır

111 Fig. 92 4 No.lu mekân, kazı çalışmaları başlangıcı

Fig. 93: Mekânın batısındaki basamaklar ve anıtsal çeşmenin tahliye kanalının kuzey çıkışına düzenlenmiş künk sistemi

Fig. 94: 4 No.lu mekânın kazı çalışmaları sonrası havadan görünüşü ve mekânın ortasından geçen künk sistemi

112 3.6.5. 5 No.lu Mekân

5 No.lu mekân, Septimius Severus Nymphaeumu’nun kuzeyinde, 4 No.lu mekânın doğusunda yer almaktadır (Fig. 95-96). 5 No.lu mekânda 286.70 m kotunda başlanılan seviye indirme çalışmaları, 284.65 m kotunda bitirilmiştir.

Mekânda yürütülen çalışmalarda Septimius Severus Nymphaeumu’nun havuz suyunu kontrol altında tutmak için kullanılan iki adet su oluğu tespit edilmiştir.

Bunun yanı sıra mekânda yürütülen çalışmalarda 14 m uzunluğunda doğu-batı yönlü pişmiş toprak künk sistemi açığa çıkarılmıştır (Fig. 96). Bu künk olasılıkla Septimius Severus Nymphaeumu’nun ana havuzundan gelen suyun kanalizasyona aktarılması için kullanılmıştır.

Bu alandaki çalışmalarda yoğun miktarda günlük kullanıma ait profilli-profilsiz seramik parçaları, çok sayıda küçükbaş hayvanlara ait kemik parçaları ile mermer kaide üzerinde hayvan ayağı betimi, figürlü başlık parçası, heykele ait taslak el parçası ile çok sayıda bronz sikke ele geçirilmiştir. Ortaya çıkartılan 32 adet bronz sikkeden en erken tarihlisi, Caracalla Dönemi (MS 211–217) ve sonrasına en geç tarihlisi ise MS 5. yy’ın birinci yarısına aittir. Sikkelerin en yoğun görüldüğü tarih dilimi ise MS 5 yy’a ait olup Jokey Kulübü olarak belirlenen kompleksin, MS 494 depremine kadar faaliyette olduğu bu mekânda yapılan tespitlerle de teyit edilmiştir.

Fig. 95: 5 No.lu mekân, kazı çalışmaları öncesi batıdan görünümü

113 Fig. 96: 5 No.lu mekân, doğu-batı doğrultulu künk sistemi

3.7. S. Severus Nymphaeumu Batı Sokak ve Üzerine İnşa Edilen Geç