Türkçe ö¤retim program›n›n ögeleri; amaçlar, içerik, ö¤retme-ö¤renme süreci ve de¤erlendirme bölümlerinden oluflmaktad›r. Türkçe dersi ö¤retim program›nda belirlenen amaçlar flöyle s›ralanm›flt›r (MEB, 2004, ss.16-17):
Amaçlar
Türkçe ö¤retiminin amac›, Türk milli e¤itiminin genel amaçlar› ve temel ilkelerine uygun olarak ö¤rencilerin;
1. Dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu dil bece-rilerini gelifltirmek,
2. Türkçeyi sevmelerini, do¤ru ve etkili kullanmalar›n› sa¤lamak,
3. Zihinsel geliflimlerine uygun olarak anlama, s›ralama, s›n›flama, sorgu-lama, iliflki kurma, elefltirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma ve de¤er-lendirme gibi zihinsel becerilerini gelifltirmek,
9
Ünite 1 - Türkçe Dersinin Tan›m›, Kapsam›, Önemi ve ‹lkö¤retim Program›ndaki Yeri
Ö¤retme Ö¤renme Süreci
Anlat›m, soru yan›t gibi yöntemlerin kullan›ld›¤› ö¤retmen merkezli bir süreçtir.
Türkçe etkinlikleri bu süreçte, anla-ma, anlat›m ve dil bilgisi çal›flmalar›
olarak yürütülür.
Etkin ö¤renme ve ifl birli¤ine dayal›
ö¤renme gibi yöntem ve teknikle-rin kullan›ld›¤› ö¤renci merkezli bir süreçtir.
Ö¤retme-ö¤renme süreci; haz›rl›k, anlama, metin arac›l›¤› ile ö¤renme, kendini ifade etme ve de¤erlendir-me olmak üzere befl aflamada ger-çeklefltirilir.
Dil bilgisi ayr› bir alan olarak tan›m-lanmaz ve di¤er alanlar›n içinde sez-dirilerek verilir.
De¤erlendirme
Ürünü de¤erlendirmeye yöneliktir.
Test ve yaz›l› s›nav gibi de¤erlendir-me teknikleri kullan›lmaktad›r.
Ürün yan›nda alternatif tekniklerle süreç de¤erlendirilir.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
4. Metinler aras› düflünme becerilerini gelifltirerek söz varl›¤›n› zenginlefl-tirmek,
5. Bilimsel, yap›c›, elefltirel ve yarat›c› düflünme, kendini ifade etme, iletiflim kurma, ifl birli¤i yapma, problem çözme ve giriflimcilik gibi temel becerile-rini gelifltirmek,
6. Bilgiyi araflt›rma, keflfetme, yorumlama ve zihinde yap›land›rma becerile-rini gelifltirmek,
7. Bilgiye ulaflma, bilgiyi kullanma ve üretme becerilerini gelifltirmek, 8. Bilgi teknolojilerini kullanarak okuma, metinler aras› anlam kurma ve
ö¤renme becerilerini gelifltirmek,
9. Kitle iletiflim araçlar›yla verilen mesajlar› sorgulama becerilerini gelifltirmek, 10. Kiflisel, sosyal, kültürel, ekonomik ve politik yönlerden geliflmelerini
sa¤-lamak,
11. Milli, manevi, ahlâki, tarihi, kültürel, sosyal, estetik ve sanatsal de¤erlere önem vermelerini sa¤lamak; milli duygu ve düflüncelerini güçlendirmek, 12. Yaz›l› ve sözlü ürünlerle Türk ve dünya kültürünü tan›malar›n› sa¤lamak, 13. Okuma ve yazma sevgisi ile al›flkanl›¤›n› kazanmalar›n› sa¤lamakt›r.
Türkçe dersi, bir bilgi dersi de¤il bir ifade ve beceri dersidir.Türkçe dersi, ö¤-rencilerin zihin ve ruh gelifliminde önemli bir yere sahiptir (Demirel, 1999, s.26).
Bu nedenle günümüzde Türkçe ö¤retimi; yaln›zca dinleme, konuflma, okuma, yaz-ma, görsel okuma ve görsel sunu ile ilgili becerilerin gelifltirilmesi de¤il ayn› za-manda metinler arac›l›¤› ile ö¤renme, anlama, s›ralama, s›n›flama, sorgulama, ilifl-ki kurma, elefltirme, analiz-sentez yapma ve de¤erlendirme gibi zihinsel becerile-rin de gelifltirilmesini amaçlamaktad›r. Böylece, Türkçe ö¤retiminde ö¤rencilebecerile-rin zihinsel becerilerinin gelifltirilmesi ön plana ç›kar›lmaktad›r. Bu özelli¤e ba¤l› ola-rak Türkçe dersinde benimsenen temel yaklafl›m do¤rultusunda ö¤rencileri genel amaçlara ulaflt›rmaya yönelik kazan›mlar belirlenmifltir.
Kazan›mlar, e¤itim sürecinin sonunda ö¤rencilerin edinecekleri bilgi ve beceri-leri kapsamaktad›r. Bu nedenle, ö¤rencibeceri-lerin ö¤renme alan›ndaki geliflmebeceri-leri, ka-zan›mlar›n edinilmesine ba¤l›d›r. Kazan›mlar, programda ö¤rencilerin geliflim dü-zeyine ve ö¤renme alan›n›n özelli¤ine göre birinci s›n›ftan, beflinci s›n›fa do¤ru ar-t›r›larak verilmifltir.
‹çerik
Türkçe ö¤retiminde belirlenen amaçlara ve kazan›mlara ulafl›lmas›na yönelik ko-nular›n titizlikle düzenlenmesi gerekmektedir. Bu do¤rultuda Türkçe dersi ö¤retim program›nda, içerik ögesine karfl›l›k gelecek temalar ve ö¤renme alanlar› belirlen-mifltir. Ö¤rencilerin haz›r bulunuflluk düzeyi, ö¤renme ilkeleri, ilgi ve gereksinim-leri göz önünde bulundurularak oluflturulan bu bölüm, ö¤rencigereksinim-lerin günlük ya-flamlar›ndan örnekleri de içermektedir.
Son y›llarda, özellikle dil ö¤retimiyle ilgili içerik düzenlemesinde benimsenen yaklafl›mlar; yap›salc›, durumsal, kavramsal/ifllevsel, dil becerisi merkezli, konu merkezli, belirli alan merkezli yaklafl›m olarak s›n›fland›r›labilir. Ancak bu yakla-fl›mlara paralel olarak ana dili ö¤retimiyle ilgili içerik düzenlemesinde en yayg›n kullan›lan yaklafl›mlar; do¤rusal, sarmal ve modüler yaklafl›m olmak üzere üç grupta incelenmektedir (Demirel, 1999, ss. 29-32):
• Do¤rusal yaklafl›m: Ana dilde okutulacak okuma metinlerinin ve bunlara ba¤l› dil bilgisi konular›n›n basitten bilefli¤e do¤ru s›ralanmas›d›r.
10 Türkçe Ö¤retimi
• Sarmal yaklafl›m:Özellikle dil bilgisi konular›n›n yeri ve zaman› geldikçe tekrar ö¤retilmesidir.
• Modüler yaklafl›m: Her konuya ya da üniteye uygun seçilen okuma parça-lar› bir modülü oluflturmakta ve o modül içinde ö¤renilmesi gereken dil bil-gisi kurallar› belli bir s›raya ba¤l› kalmadan verilmektedir.
Türkçe dersi ö¤retim program›n›n içeri¤i; dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunudan oluflan befl ö¤renme alan› üzerine yap›land›r›l-m›flt›r. Bu ö¤renme alanlar›, hem kendi içerisinde hem de di¤er ö¤renme alanla-r›yla bir bütünlük içerisinde ele al›nm›fl ve iliflkilendirilmifltir (Günefl, 2004).
Ayr›ca içerik, ö¤rencinin ilgi ve gereksinimleri dikkate al›narak tematik bir yak-lafl›mla düzenlenmifltir. Bir ö¤retim y›l› içinde, ö¤renme alanlar›na yönelik, dördü zorunlu ve dördü seçmeli olmak üzere sekiz tema belirlenmifltir. Seçmeli temalar belirlenirken milli e¤itimin genel amaçlar› ve temel ilkelerine uygunlu¤unun dik-kate al›nmas› öngörülmüfltür. Türkçe dersi ö¤retim program›nda belirlenen zorun-lu ve seçmeli temalar fzorun-lunlard›r:
Zorunlu temalar:
• Atatürk
• De¤erlerimiz
• Sa¤l›k ve Çevre
• Birey ve Toplum Seçmeli temalar:
• Güzel Ülkem Türkiye
• Yenilikler ve Geliflmeler
• Oyun ve Spor
• Dünyam›z ve Uzay
• Üretim-Tüketim ve Verimlilik
• Hayal Gücü ve Gizemler
• E¤itsel ve Sosyal Etkinlikler
• Kurumlar ve Sosyal Örgütler
• Do¤al Afetler
• Güzel Sanatlar
Programda, her tema için farkl› içerik önerileri sunulmufltur. Bununla birlikte ö¤retmenlere, ayn› tema kapsam›nda farkl› içerik belirleme f›rsat› da verilmifltir.
Her temada üç farkl› türden (öyküleyici metin, bilgilendirici metin ve fliir) dört metnin ifllenmesi gerekti¤i belirtilmifltir. Ayr›ca, temalar›n her s›n›f düzeyinde fark-l› bir içerik kapsam›nda ele afark-l›narak ifllenmesi vurgulanm›flt›r.
Türkçe dersi ö¤retim program›nda belirlenen temalar›n d›fl›nda, önemle üzerin-de durulan konulardan biri üzerin-de Atatürkçülüktür. Atatürkçülük, programda dört bafl-l›k alt›nda ele al›nm›flt›r. Bu baflbafl-l›klar flöyle s›ralanabilir (MEB, 2004, s.75):
• Atatürk’ün Hayat› ve Eserleri
• Atatürk’ün Kiflilik Özellikleri
• Atatürkçü Düflünce Sisteminde Yer Alan Konular
• Atatürk ve Cumhuriyet E¤itimi
Programda bu konulara göre düzenlenen kazan›mlar, ö¤renme alanlar› ile bü-tünlefltirilerek verilmifltir.
11
Ünite 1 - Türkçe Dersinin Tan›m›, Kapsam›, Önemi ve ‹lkö¤retim Program›ndaki Yeri
Ana dili ö¤retimiyle ilgili içeri¤in düzenlemesinde kullan›lan yaklafl›mlar:
• Do¤rusal yaklafl›m
• Sarmal yaklafl›m
• Modüler yaklafl›m
Ö¤renme Alanlar›:
• Dinleme
• Konuflma
• Okuma
• Yazma
• Görsel okuma ve görsel sunu