Tüm disiplinlerde oldu¤u gibi Türkçe ö¤retiminde de yap›land›rmac›l›¤›n ilkeleri do¤rultusunda ö¤rencilerin kendi ö¤renme yaflant›lar›n› oluflturmalar›na yönelik e¤itim ortamlar› düzenlenmeli ve ö¤rencilerin kendi deneyimleri yoluyla ve etkile-flim içinde ö¤renme yaflant›lar› kazanmalar› sa¤lanmal›d›r. Yap›land›rmac› ö¤ren-me süreçlerinde ö¤renenlerin ba¤›ms›z düflünö¤ren-me ve problem çözö¤ren-me yeteneklerini gelifltirmek için Türkçe dersinde özel bir iletiflim biçimi benimsenmektedir. Bura-da ö¤retmenler, ö¤rencilere farkl› ö¤renme alanlar›na yönelik yap›lan etkinlikler-de “Bu konu ile ilgili ne düflünüyorsunuz?”, “Neetkinlikler-den böyle düflündünüz?”, “Nas›l bu sonuçlara ulaflt›n›z?” gibi sorular yöneltmelidir. Yap›land›rmac› ö¤renme süreçleri, gerçek yaflam durumlar›n›n karmafl›kl›¤›n› ve gerçekli¤ini yans›tacak ölçüde özgün ve zengin olmal›d›r. Türkçe dersinde gerçeklefltirilecek ö¤renme etkinliklerinin düzenlenmesinde, Sahan (2004)’ün Zoharik (1995)’ten aktard›¤›na göre, afla¤›da belirtilen yap›land›rmac› ö¤renme ilkeleri göz önünde bulundurulmal›d›r:
• Ö¤renciler konuya ilgi uyand›ran problemlere yöneltilmeli,
• Ö¤renme en genel olan kavramlarla yap›land›r›lmal›,
• Ö¤rencilerin bireysel görüflleri ortaya ç›kar›lmal› ve bu görüfllere de¤er ve-rilmeli,
• E¤itim program› ö¤rencilerin görüfllerine göre düzenlenmeli,
• Ö¤renmelerin de¤erlendirilmesi ö¤renme ba¤lam›nda ele al›nmal›d›r.
Yap›land›rmac› Yaklafl›ma Dayal› Türkçe Ö¤retiminde Ö¤retmen Özellikleri
Türkçe ö¤retiminde, yap›land›rmac› yaklafl›m›n etkin bir biçimde gerçeklefltirilme-sine yönelik olarak ö¤retmenlerin özellikleri flu biçimde aç›klanabilir:
• Her ö¤renme alan›na yönelik etkinliklerde ö¤renci farkl›l›klar›n›n bilincin-dedir.
• Türkçe etkinliklerinde gerçek bilgileri ve güncel kaynaklar› kullan›r.
• “Tan›mla, analiz et, tahmin et ve düflün” terimlerini kullan›r.
• Dersi yönlendirir, yeni yöntemler uygular.
• Temalar do¤rultusunda alternatif konular önerir.
• Dil becerilerinin kazand›r›lmas›na yönelik yeni bilgileri, eski bilgiler üzerine infla eder.
• Ö¤rencilerin arkadafllar› ve kendisiyle sözlü ve yaz›l› iletiflim kurmas›n›
sa¤lar.
• Ö¤rencinin sorumluluk duygusunu gelifltirir.
• ‹fl birli¤i ile ö¤renmeye olanak sa¤lar.
• Etkinliklerde yan›t için bekleme zaman› verir.
• Ö¤rencinin düflünmesini ve yeni yöntemler gelifltirmesini sa¤lar.
• Dil etkinliklerinde rehberdir.
• Ö¤rencilerin ana dili Türkçeye karfl› ilgilerini gelifltirmede yard›mc› olur.
Yap›land›rmac› ö¤renme kuram› do¤rultusunda bir Türkçe dersi planlayan ö¤retmen han-gi ilkeleri göz önünde bulundurmal›d›r, aç›klay›n›z?
160 Türkçe Ö¤retimi
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
1
‹fi B‹RL‹⁄‹NE DAYALI Ö⁄RENME
‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme, bir grup ö¤rencinin bir görevi yerine getirmek için bir-likte çal›flmas›n› içeren bir ö¤renme sürecidir. ‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme, ö¤renci-lerin çal›flmalar›n› yap›land›rmalar›nda onlar için bir çeflitlilik oluflturmaktad›r (Sie-gel, 2006). ‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme, ö¤renenlerin ortak ö¤renme hedeflerini gerçeklefltirmek için küçük gruplar halinde birlikte çal›flt›¤› ve ifl birlikli baflar›lar›
için ödüllendirildikleri ö¤retimsel süreçleri betimlemek için kullan›lan bir kavram-d›r. Bir baflka ifade ile Saban’›n (2004), Johnson ve di¤erlerinden (1994) aktard›¤›-na göre ifl birli¤ine dayal› ö¤renme; ö¤rencilerin kendilerinin ve di¤er ö¤rencilerin ö¤renmelerini en yüksek düzeye ç›karmak için birlikte çal›flmalar›n› sa¤layan, kü-çük gruplar›n ö¤retimsel kullan›m›d›r.
‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme; sosyal ba¤l›l›k kuram›, biliflsel geliflim kuram› ve davran›flç› ö¤renme kuram› üzerine temellenir (Saban, 2004). ‹fl birli¤ine dayal› ö¤-renmenin amac›; ö¤rencilerin birbirlerinden bir fleyler ö¤renmelerini olanakl› k›lan bir grup birlikteli¤iyle baflar›y› art›rmak, s›n›fta bulunan zay›f ö¤rencilerin cesareti-ni k›ran yar›flmac› yap›ya bir seçenek getirmek, ifl birli¤i becerilericesareti-ni ö¤retmek ve birbirine ba¤l› etkinlikleri gelifltirerek s›n›f içi iliflkileri ilerletmektir (Demirel, 2001).
‹fl birli¤ine dayal› ö¤renmenin baflar›l› bir biçimde gerçeklefltirilmesi için önce-likle ö¤rencilerin ifl birli¤i içinde ö¤renebileceklerine inanmalar›, kendilerinin ve arkadafllar›n›n yeteneklerinin ve bu yetenekleri nas›l ifle koflacaklar›n›n fark›nda olmalar› gerekir. ‹fl birli¤ine dayal› olarak sahip olunmas› gereken yetenekler;
kendi fikirlerini ifade etme, baflkalar›n› uyarabilme, yard›m edebilme ve yard›m sa¤layabilme, baflkalar›n›n söylediklerini dikkatli bir biçimde dinleme olarak s›ra-lanabilir. Bunun yan› s›ra ö¤renciler, kendi ö¤renme süreçleri ve deneyimleri ile ba¤›ms›z çal›flma al›flkanl›klar›n› grup çal›flmalar›na aktarmaya gereksinim duyma-l›d›r ( Hijzen, ve di¤erleri, 2006).
‹fl Birli¤ine Dayal› Ö¤renmenin Temel Ögeleri
‹fl birli¤ine dayal› ö¤renmenin temel ögeleri; pozitif ba¤l›l›k, yüz yüze destekleyi-ci etkileflim, bireysel sorumluluk, kifliler aras› ya da sosyal beceriler ve grup süre-cine yans›tma olarak s›n›flanabilir. Bu ögelerin temel özellikleri afla¤›da aç›klan-m›flt›r (Saban, 2004; Ekinci, 2005):
Pozitif ba¤l›l›k:Bütün grup üyeleri, üyelerden birinin baflar›s›n›n ancak ve an-cak gruptaki herkesin baflar›s› söz konusu oldu¤unda olas› olabilece¤ini kavrad›k-lar› durumlarda bafkavrad›k-lar›l› bir flekilde yap›land›r›l›r. Bir baflka ifade ile bütün grup üyelerinin birbirine ba¤l› olmas›d›r. Yani gruptaki bir ö¤rencinin çal›flmalar›n›n yaln›z kendisi için de¤il grubun tüm üyeleri için yararl› olaca¤›n› bilmesidir.
Yüz yüze destekleyici etkileflim:Grubun amaçlar›na ulaflabilmesi ve verilen bir görevi baflar› ile yerine getirebilmesi için üyelerin birbirlerinin çabas›n› destek-lemesi, kolaylaflt›rmas›, yönlendirmesi ve ödüllendirmesidir.
Bireysel sorumluluk:Bireysel sorumluluk, her üyenin verilen görevi tamam-lamada kimin daha çok yard›ma, deste¤e ve cesarete gereksinim duydu¤unu bil-mesi ve baflkalar›n›n çabalar›n› ve çal›flmalar›n› engellememenin bilincinde olmas›
demektir.
Sosyal beceriler: Sosyal ya da küçük grup becerileri; grup üyelerinin karfl›l›kl›
çabalar›n› koordine edebilmeleri ve grup amaçlar›na ulaflabilmeleri için ö¤rencilerin birbirlerini çok iyi tan›malar›na ve birbirlerine güvenmelerine; birbirleriyle do¤ru, aç›k ve net olarak iletiflime girmelerine, birbirlerini kabul etmelerine ve savunmala-r›na, birbirleri aras›ndaki uyuflmazl›klar› yap›c› bir flekilde çözümlemelerine dayan›r.
161
Ünite 8 - Türkçe Ö¤retiminde Yeni Yaklafl›mlar
Grup sürecine yans›ma: Grup süreci, hangi grup eylemlerinin yararl› ya da yarars›z oldu¤unu betimlemek, hangi eylemlerin sürdürülmesi ya da de¤ifltirilmesi konusunda karar vermek için grubun durumunu tan›mlar.
‹fl Birli¤ine Dayal› Ö¤renme Teknikleri
Tüm ifl birli¤ine dayal› ö¤renme teknikleri, ö¤rencilerin ö¤renme için birlikte çal›-flacaklar› ve kendi ö¤renmeleri yan›nda tak›m arkadafllar›n›n ö¤renmelerinden de sorumlu olacaklar› fikrine dayan›r. Burada temel olan, ö¤rencilerin etkinlikleri bir-likte yapmas› de¤il birbir-likte ö¤renmesidir. Ö¤renci tak›m ö¤renmelerinin temelinde;
tak›m ödülleri, bireysel sorumluluk ve baflar› için eflit f›rsatlar olmak üzere üç önemli öge vard›r. ‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme teknikleri; ö¤renci tak›mlar› baflar›
grup tekni¤i, tak›m-oyun-turnuva tekni¤i, tak›m destekli bireysellefltirme tekni¤i, birlefltirilmifl ifl birli¤ine dayal› okuma ve kompozisyon tekni¤i, ayr›l›p birleflme tek-ni¤i, tak›m etkilili¤i tektek-ni¤i, küçük gruplarla ö¤retim tektek-ni¤i, karfl›l›kl› sorgulama tekni¤i olmak üzere s›n›fland›r›lmaktad›r. ‹fl birli¤ine dayal› ö¤renme sürecinde ifle koflulabilecek bu teknikler afla¤›da aç›klanmaktad›r (Ekinci, 2005; Demirel, 2001):
Ö¤renci tak›mlar› baflar› gruplar› tekni¤i:Ö¤renciler tak›m ad› verilen dört ya da befl kiflilik heterojen gruplara ayr›l›r. Ö¤renci tak›mlar›ndaki ö¤renciler, ö¤-retmen dersi sunduktan sonra dersin derinlemesine ö¤renilmesi için tak›m içinde çal›fl›r. Tak›m üyeleri ikiflerli olarak çal›fl›r, tart›fl›r, birbirlerine yard›m eder. Çal›fl-t›klar› konuyla ilgi birbirlerini test ederler. Birlikte çal›flan ö¤rencilere s›navlarda puan verilir. Geçmiflteki puanlarla yeni al›nan puanlar karfl›laflt›r›larak daha önce-ki performans›n yakalanmas› ya da afl›lmas› durumuna dayal› olarak tak›ma da pu-an verilir.
Tak›m-oyun-turnuva tekni¤i: Yetenek ve cinsiyetlerine göre dengeli ve he-terojen olarak dört befl kifliden oluflan grubun amac›, turnuvada baflar›l› olmakt›r.
Ö¤retmen gruptaki ö¤rencilere konuyu sunar, ö¤renci de konuya iliflkin çal›flma materyallerini haz›rlar. Ö¤renciler birlikte çal›fl›rlar. K›sa s›navlar yerine haftal›k turnuvalar ile ö¤renciler, tak›mlar›n›n puanlar›na katk› sa¤lamak amac›yla turnuva-larda akademik oyunlar oynar.
Tak›m destekli bireysellefltirme tekni¤i:Haz›rlanm›fl olan testlerle ö¤renci-lerin bireysel yetenekleri ölçülür ve gelifltirir. Genel olarak tak›m üyeleri farkl› üni-telerle çal›fl›r. Her biri di¤erinin çal›flmalar›n›, yan›t anahtar›n› kullanarak kontrol eder ve birbirlerinin yanl›fllar›n› düzeltmelerine yard›mc› olur. Final testi yard›mlafl-ma olyard›mlafl-madan yap›l›r.
Birlefltirilmifl ifl birli¤ine dayal› okuma ve kompozisyon tekni¤i:Bu tek-nikte ö¤retmen temel okuma kaynaklar›n› kullan›r. Ö¤rencileri iki ya da daha fark-l› okuma düzeyinde ö¤rencilerden oluflan ikiflerli tak›mlara ay›r›r. Tak›mlardaki bir ö¤renci di¤erine parçay› okurken di¤eri parçayla ilgili çözümlemeler yapar, bilin-meyen sözcükleri çal›fl›r ve daha sonra parçan›n ana fikri vb. bulunur. Bu çal›flma-lar sonucunda ö¤rencilerin kendilerini haz›r hissetmeleri durumunda s›nav gerçek-lefltirilir.
Ayr›l›p birleflme tekni¤i: Ö¤renciler gruplara ayr›l›r. Ö¤renilecek olan ko-nular grup üyelerinin say›s› kadar küçük parçalara ayr›l›r. Bu parçalardan her bi-rini haz›rlamak üzere her gruptan bir üyenin kat›lmas›yla yeni gruplar oluflturu-lur. Bu yeni gruplar, konular›n kendilerine verilen k›sm› üzerinde çal›fl›rlar. Daha sonra her üye tekrar kendi grubuna döner ve kazand›¤› bilgi ve becerileri grup arkadafllar›na ö¤retir. De¤erlendirme sonucundaki puanlama ya da ödül, gelifl-meye dayal›d›r.
162 Türkçe Ö¤retimi
Tak›m etkilili¤i tekni¤i:Ö¤renciler dört befl kiflilik gruplara ayr›l›r ve çal›fl›la-cak materyal da¤›t›l›r. Ö¤renciler materyali bireysel çal›fl›r. Daha sonra ö¤rencilere bir test verilir. Testi yan›tlayan ö¤renciler grup üyeleri ile bir araya gelerek sorula-r› ve yan›tlasorula-r› tart›flarak tekrar do¤ru yan›tlara ulaflmaya çal›fl›r. Do¤ru yan›tlar ö¤-retmen taraf›ndan sunulur. Ö¤renciler kendi yan›tlar›n› karfl›laflt›rarak hatalar›n›
kendi aralar›nda tart›fl›r. Bu teknikte, ö¤rencilerin ald›¤› puandan çok, tak›m üye-lerine sa¤lanan yarar önemlidir.
Küçük gruplarla ö¤retim tekni¤i: Küçük gruplar›n oluflturulmas› önemlidir.
Gruplar seçilen konuyla ilgili elde ettikleri bilgileri paylaflarak, sorgulayarak, veri toplayarak ö¤renir. Daha sonra elde ettikleri bilgileri paylaflarak s›n›fta sunar. Grup sunusu ö¤renci ve ö¤retmen taraf›ndan de¤erlendirilir.
Karfl›l›kl› sorgulama tekni¤i: De¤iflik yafl gruplar›nda ve konu alanlar›nda uygulanabilen bu teknik, özel materyalleri ya da testleri gerektirmez. Ö¤retmen konuyu aç›klad›ktan sonra ö¤renciler ikili ya da üçlü gruplar halinde konuyla ilgi-li birbirlerine sorular sorar ve yan›tlar verir. Ö¤retmen ö¤rencilere ipucu olmas›
için soru kökü örnekleri verebilir. Ö¤retmenin sundu¤u örnekler sonucunda ö¤-rencilerin kendi sorular›n› oluflturmas›yla karfl›l›kl› sorgulama bafllar.