Programdaki tüm etkinlikler, ö¤renci merkezli ö¤renme yaklafl›m› benimsenerek gelifltirilmifltir. Bu nedenle programda; etkin ö¤renme, ifl birli¤ine dayal› ö¤renme, ba¤›ms›z ö¤renme, ö¤renmeyi ö¤renme, s›n›f d›fl›nda e¤itim, bireysel farkl›l›klara duyarl› e¤itim gibi çeflitli uygulamalara a¤›rl›k verilmifltir.
Türkçe ö¤retiminde ö¤renme, “anlam kurmak” olarak alg›lanmaktad›r. Bu sü-reçte ö¤rencinin, sunulan bilgiyi oldu¤u gibi kabul etmek yerine sorgulamas›, ö¤-renme sürecinde sorumluluk üstlenmesi ve etkin olmas›, al›flt›rma yapmak yerine gerçek yaflamda karfl›laflt›¤› sorunlar› ele almas› ve çözmesi beklenmektedir. Prog-ram, ö¤rencilere sadece bilgi ve beceri kazand›rmay› de¤il ayn› zamanda, bilgileri yap›land›rmay› ve yeni bilgiler üretmeyi de amaçlamaktad›r. Bu nedenle ö¤renci-ler, bütün ö¤retim etkinliklerinin merkezinde bulunmaktad›r (fiahin, 2007).
Türkçe ö¤retiminde ö¤retme-ö¤renme süreci “haz›rl›k”, “anlama”, “metin ara-c›l›¤› ile ö¤renme”, “kendini ifade etme” ve “de¤erlendirme” olmak üzere befl afla-madan oluflmaktad›r. Ö¤rencilerin, her aflamada çeflitli etkinlikler yoluyla etkin ol-malar› öngörülmektedir (MEB, 2004, ss:70-72). Bu aflamalar ana çizgileriyle flöyle aç›klanabilir:
1. Haz›rl›k: Bu aflamada; ön haz›rl›k yapma, zihinsel haz›rl›k yapma, ön bilgi-leri harekete geçirme, anahtar sözcüklerle çal›flma, metni tan›ma ve kesti-rimde bulunma gibi etkinliklerin yan› s›ra amaç, yöntem ve teknikleri belir-lemeye yönelik etkinlikler gerçeklefltirilir.
2. Anlama: Bu aflamada; dinleme, okuma, görsel okuma, metni anlama ve söz varl›¤›n› gelifltirme etkinlikleri gerçeklefltirilir. Anlama becerilerinin gelifltiril-mesi amac›yla programda; s›ralama, s›n›flama, elefltirme, kestirimde bulun-ma, iliflki kurbulun-ma, özetleme, analiz-sentez yapma ve de¤erlendirme gibi et-kinlik örneklerine yer verilmifltir.
3. Metin arac›l›¤› ile ö¤renme: Bu aflamada, bilgiyi zihinde yap›land›rman›n yan› s›ra ö¤rencilerin üst düzey düflünme becerilerinin gelifltirilmesi amaç-lan›r.
4. Kendini ifade etme: Bu aflamada; ön haz›rl›k, zihinsel haz›rl›k, ön bilgileri harekete geçirme, konuyu belirleme; amaç, yöntem ve teknikleri belirleme, konuflma, yazma ve görsel sunu gibi uygulamalar gerçeklefltirilir.
5. De¤erlendirme: Bu aflamada, ö¤rencilerin düflünme, anlama, sorgulama, ilifl-ki kurma, analiz-sentez yapma gibi becerilerinin ölçülmesi ve de¤erlendiril-mesi amaçlan›r.
Türkçe dersi ö¤retme-ö¤renme sürecinde ö¤rencinin üstlenmesi gereken rol ve sorumlu-luklar› belirtiniz.
Türkçe dersi ö¤retim program›nda verilen etkinlikler, birer öneri ve örnek nite-li¤indedir. Ö¤retmen, bu etkinlikleri aynen kullanabilece¤i gibi üzerinde ekleme ya da ç›karmalar yapabilir. Etkinlikler, ö¤rencinin ö¤renme sürecinde etkin kat›l-mas›n› sa¤layacak biçimde düzenlenmifltir. Örne¤in ö¤rencinin yaln›zca kitap oku-yarak, ö¤retmeni dinleyerek bilgi edinmesi ya da beceri gelifltirmesi yerine; s›n›f-taki arkadafllar›yla tart›flarak, görüfllerini aç›klayarak, sorgulayarak, baflka arkadafl-lar›na aktararak ö¤renme sürecine kat›lmas› amaçlanm›flt›r. Ayr›ca programda, ö¤-rencilerin gerek birbirleriyle gerekse ö¤retmenle etkileflimde bulunmalar›na ola-nak sa¤layacak etkinliklere de yer verilmifltir.
12 Türkçe Ö¤retimi
• Metin arac›l›¤› ile ö¤renme
• Kendini ifade etme
• De¤erlendirme
S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
De¤erlendirme
Türkçe ö¤retim program›yla belirlenen hedeflerin gerçekleflip gerçekleflmedi¤i, ölçme ve de¤erlendirme sonucunda anlafl›lmaktad›r. Genelde ölçme ve de¤erlen-dirme; ö¤rencilerin düflünme, anlama, sorgulama, iliflki kurma, analiz-sentez yap-ma gibi becerilerinin geliflme düzeyini belirlemek ayap-mac›yla yap›lyap-maktad›r. Bu sü-reçte, ö¤retmenin ö¤rencinin geliflim düzeyini ve ö¤renme sürecini ölçmesi ve
de-¤erlendirmesinin yan› s›ra ö¤rencinin kendisini ölçmesi ve de¤erlendirmesine de yer verilir.
Türkçe ö¤retiminde süreç ve sonuç de¤erlendirmesi olmak üzere iki tür de¤er-lendirmeye yer verilir. Süreç de¤erlendirmesi, ö¤retme-ö¤renme sürecinin her afla-mas›nda yap›l›rken sonuç de¤erlendirmesi ise sürecin sonunda yap›l›r. Örne¤in ö¤-rencinin bir çal›flmay› nas›l gerçeklefltirdi¤ini ya da nas›l baflar›l› oldu¤unu, bu sü-reçte hangi yöntem ve teknikleri kulland›¤›n› ve bunlardan hangilerinin ifle
yarad›-¤›n› belirlemek amac›yla süreç de¤erlendirmesi kullan›l›r. Süreç de¤erlendirmesin-de; anekdot, gözlem, sözlü sunum ve gösteri, ö¤renci ürün dosyas› (portfolyo) ve performans de¤erlendirme gibi de¤erlendirme araç ve yöntemlerinden yararlan›l›r.
Sonuç de¤erlendirmesi ise ö¤rencinin ö¤renme sonucunda ortaya koydu¤u ürün-lerin de¤erlendirilmesi temeline dayan›r. Sonuç de¤erlendirmesinde çoktan seçme-li, efllefltirmeli ve k›sa yan›tl› testler gibi ölçme araçlar›ndan yararlan›l›r.
13
Ünite 1 - Türkçe Dersinin Tan›m›, Kapsam›, Önemi ve ‹lkö¤retim Program›ndaki Yeri
14 Türkçe Ö¤retimi
Dilin ve ana dili ö¤retiminin önemi
Dil, bireyler aras› etkileflimi sa¤layan ve sürekli olarak geliflen bir iletiflim arac›d›r. Ana dili ise bi-reyin içinde do¤up büyüdü¤ü aile ya da toplum çevresinde ö¤rendi¤i ilk dildir. Çocuk, ilk top-lumsal kurallar› ana dili arac›l›¤›yla ö¤renir. Ana dili, bireyin bilgi ve becerilerini art›rmada, içinde bulundu¤u topluma uyum sa¤lamada, kiflili¤inin gelifliminde çok önemli bir etkendir. Ana dilini iyi bilen bireylerin, yaflam boyunca bilgiye ulafl-ma ve bilgiyi kullanulafl-ma becerileri yüksek olulafl-mak- olmak-tad›r. Ö¤rencilerin di¤er derslerden baflar›l› ol-malar›, onlar›n ana dillerinden yararlanabilme yeteneklerine ba¤l›d›r. Ana dili ö¤retimi, bireyle-re temel dil becerilerini kazand›rman›n yan› s›ra onlar›n düflünme becerilerini gelifltirmelerine ve toplumsallaflmalar›na da katk›da bulunma gibi önemli ifllevleri yerine getirir.
Türkçe dersinin ilkö¤retimdeki yeri ve önemi Bireylere bilimsel, elefltirel ve yarat›c› düflünme yetene¤inin kazand›r›lmas›nda önemli bir yere sahip olan Türkçe dersi, bireyin hem ö¤renim yaflam›n›n hem de günlük yaflam›n›n temel kay-na¤›d›r. Bu nedenle Türkçe dersi, bireyin kendi-ni gerçeklefltirmesi, geliflmesi ve de¤iflimlere uyum sa¤layacak biçimde kendini yetifltirmesi, toplumsallaflmas› ve kültürlenmesi bak›m›ndan ilkö¤retimde önemli bir yere sahiptir.
Türkçe dersi ö¤retim program›n›n genel özellikleri Türkçe ö¤retim program›, ö¤rencilerin yaflam bo-yu kullanabilecekleri dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu becerilerini kazanmalar›; bu becerileri kullanarak kendilerini biliflsel, sosyal ve duygusal yönlerden gelifltirme-leri; etkili iletiflim kurmalar›, Türkçe sevgisiyle is-tek duyarak okuma yazma al›flkanl›¤› edinmeleri amac›yla haz›rlanm›flt›r. Türkçe dersi ö¤retim program›nda yap›land›rmac› yaklafl›m temel al›n-makla birlikte etkin ö¤renme ve çoklu zekâ gibi
çeflitli e¤itim yaklafl›mlar›ndan da yararlan›lm›fl-t›r. Türkçe dersi ö¤retim program›, içerdi¤i kaza-n›mlarla ö¤rencilerde “Türkçeyi do¤ru, etkili ve güzel kullanma; elefltirel düflünme, yarat›c› dü-flünme, iletiflim, problem çözme, araflt›rma, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma, giriflimci-lik, metinler aras› okuma, kiflisel ve sosyal de¤er-lere önem verme” gibi temel becerilerin geliflimi-ni hedeflemektedir.
Türkçe dersi ö¤retim program›n›n yap›sal ögeleri Türkçe ö¤retim program›; amaçlar, içerik, ö¤ret-me-ö¤renme süreci ve de¤erlendirme ögelerin-den oluflmaktad›r. Türkçe dersi, yaln›zca dinle-me, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu ile ilgili becerilerin gelifltirilmesi
de-¤il ayn› zamanda; metinler arac›l›¤› ile ö¤renme, anlama, s›ralama, s›n›flama, sorgulama, iliflki kur-ma, elefltirme, analiz-sentez yapma ve de¤erlen-dirme gibi zihinsel becerilerin de gelifltirilmesini amaçlamaktad›r. Türkçe dersi ö¤retim progra-m›nda, içerik ögesine karfl›l›k gelecek temalar ve ö¤renme alanlar› belirlenmifltir. Program›n›n içe-ri¤i; dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunudan oluflan befl ö¤renme alan› üzerine yap›land›r›lm›flt›r. ‹çerik, ö¤renci-nin ilgi ve gereksinimleri dikkate al›narak tema-tik bir yaklafl›mla düzenlenmifltir. Türkçe ö¤reti-minde ö¤retme-ö¤renme süreci; “haz›rl›k”, “an-lama”, “metin arac›l›¤› ile ö¤renme”, “kendini ifade etme” ve “de¤erlendirme” olmak üzere befl aflamadan oluflmaktad›r. Türkçe ö¤retiminde ölç-me ve de¤erlendirölç-me; ö¤rencilerin düflünölç-me, an-lama, sorguan-lama, iliflki kurma, analiz-sentez yap-ma gibi becerilerinin geliflme düzeyini belirle-mek amac›yla yap›l›r. Bu süreçte ö¤retmenin, ö¤-rencinin geliflim düzeyini ve ö¤renme sürecini ölçmesi ve de¤erlendirmesinin yan› s›ra ö¤renci-nin kendisini ölçmesine ve de¤erlendirmesine de yer verilir.
15
Ünite 1 - Türkçe Dersinin Tan›m›, Kapsam›, Önemi ve ‹lkö¤retim Program›ndaki Yeri
1. Afla¤›dakilerden hangisi dilin özelliklerinden biri
de-¤ildir?
a. ‹letiflim arac› olmas›
b. Bireyiler aras› etkileflimi sa¤lamas›
c. Düflünce arac› olmas›
d. Dura¤an bir yap›ya sahip olmas›
e. Seslerden oluflmas›
2. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe dersinin genel özel-liklerinden biri de¤ildir?
a. Tüm derslerin temel olmas›
b. Okuma, yazma, dinleme ve konuflma olmak üze-re birbirine ba¤l› beceri alanlar›na dayanmas›
c. Beceriden daha çok bilgiye dayal› olmas›
d. Hem ö¤renim yaflam›n›n hem de günlük yafla-m›n temel kayna¤› olmas›
e. Bireylerin zihinsel geliflimlerine ve toplumsal ge-reksinimlerine dayal› olarak dil becerileri kazan-d›rma görevini üstlenmesi
3. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe ö¤retim program›-n›n özelliklernden biri de¤ildir?
a. Yap›land›rmac› ö¤renme yaklafl›m›, çoklu zekâ kuram›, ö¤renci merkezli ö¤renme gibi yakla-fl›m ve modellerin temel al›nmas›
b. Dil bilgisinin, ayr› bir ö¤renme alan› olarak ele al›nmas›
c. Yaz› ö¤retimine birinci s›n›ftan bafllayarak biti-flik e¤ik yaz›yla bafllanmas› için gerekli düzenle-melerin yap›lmas›
d. Ö¤renme alanlar›n›n günümüz dil e¤itim anlay›-fl›na uygun olarak dinleme, konuflma, okuma, yazma ve görsel sunu bafll›klar› alt›nda düzen-lenmesi
e. Kazan›mlar›n belirlenmesinde ö¤rencilerin yafl›, s›n›f›, dil ve zihinsel geliflimlerinin göz önünde bulundurulmas›
4. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe ö¤retim program›y-la uprogram›y-lafl›lmas› beklenen temel beceriler aras›nda yer al-maz?
a. Elefltirel düflünme b. ‹letiflim
c. Problem çözme d. Metinler aras› okuma e. ‹fl birli¤i
5. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe dersi ö¤retim prog-ram›n›n özelliklerinden biri de¤ildir?
a. Türkçe dersi ö¤retim program›yla ö¤rencilere yaflam boyu kullanabilecekleri becerilerin gelifl-tirilmesinin amaçlanmas›
b. Türkçe dersi ö¤retim program›n›n de¤erlendir-me sürecinde ürün de¤erlendirde¤erlendir-meye yönelik de¤erlendirme tekniklerinin kullan›m›n›n ön-görülmesi
c. Türkçe dersi ö¤retim program›nda ö¤rencilerin temel becerilerinin gelifltirilmesinin yan› s›ra üst düzey düflünme becerilerinin gelifltirilmesinin de amaçlanmas›
d. Türkçe dersi ö¤retim program›n›n içeri¤inin düzenlenmesinde tematik yaklafl›m›n benim-senmesi
e. Türkçe dersi ö¤retim program›n›n yap›land›rma-c› anlay›fl benimsenerek gelifltirilmesi
6. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe ö¤retimi ö¤retme-ö¤renme sürecinin aflamalar› aras›nda yer almaz?
a. Haz›rl›k b. Anlama
c. Metin arac›l›¤›yla ö¤renme d. De¤erlendirme
e. Okuma
7. Afla¤›dakilerden hangisi, anlama becerilerinin gelifl-tirilmesi amac›yla yap›lmas› gereken etkinliklerden biri de¤ildir?
a. Ön haz›rl›k yapma b. S›ralama
c. Özetleme d. S›n›flama
e. Kestirimde bulunma
8. Afla¤›dakilerden hangisi, Türkçe ö¤retim program›n-da yer alan ö¤renme alanlar›nprogram›n-dan biri de¤ildir?
a. Dinleme b. Konuflma c. Yazma d. Anlama
e. Görsel okuma ve görsel sunu