SONUÇ VE TARTIŞMA

Öğretmenlerin vicdan kavramına vermiş oldukları cevaplar neticesinde vicdan kavramı, iki farklı kategoriye ayrılmış, birincisi iç denetim; diğeri etik olmak kategorisidir. Vicdanlı öğrenciler ise yaptıklarından pişmanlık duyan ve yardımsever öğrencilerken; vicdanı zayıf öğrenciler bencil, arkadaşlarına, hayvanlara, bitkilere kısacası çevresine zarar veren öğrenciler olduğu ifade edilmiştir. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders programlarında vicdan değerinin gerekliliğine ilişkin öğretmen görüşleri incelendiğinde öğretmenlerin tamamına yakını bu eğitimin gerekli olduğunu, programda yer alması gerektiğini ifade ederken, çok küçük bir azınlık vicdan kavramının okulda kazanılamayacağı ve ailede kazandırılacağı yönünde görüş bildirmişlerdir. Kochanska, 1994; Kochanska ve Murray, 2000; Laible ve Thompson, 2000; Kochanska, Aksan, Knaack ve Rhines, 2004; Kochanska, Forman, Aksan ve Dunbar, 2005; Aksan ve Kochanska, 2005; Kochanska ve Aksan, 2006 tarafından yapılan araştırmalar da ise vicdan değerinin küçük yaşlardan itibaren ailede kazandırılacağı yönündedir. Yapılan araştırma ile bu araştırmaların bulguları birbirinden farklılık göstermektedir. Öğretmenler tarafından vicdan kavramının kazandırılması için yapılması gereken faaliyetler arasında iyi-kötü, haklı-haksız, doğru-yanlış vb. ile ilgili öğrencilerle sohbet etme, arkadaşlarına ve çevresine karşı sevgi ve saygı duyma sürekli vurgulama, sınıftaki vicdanlı öğrencileri örnek gösterme, alay etmemeyi tembihleme, drama, resim yaptırma, örnek filmler, hikâye anlatma gibi çeşitli etkinlikler yaptırma, öğretmenin rol-model olması gibi faaliyetler tespit edilmiştir. Yapılan araştırmadan da görüldüğü gibi vicdan çok önemli bir değer olup, bunun önce ailede temellerinin atılması ardından öğretmenlerce bu değerin pekiştirilmesi yerinde bir uygulama olacaktır.

Araştırma sonuçları neticesinde aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir.

1. Değerler eğitimi ilkokullarda haftalık ders saati olan ayrı bir ders olmalı, değerler ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir.

2. Milli Eğitim Bakanlığı İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler programına mutlaka vicdan değerini eklemelidir.

3. Okul bahçelerinde öğrencilerin sebze, meyve, çiçek yetiştirecekleri özel alanlar olmalı, bu etkinlikler düzenli olarak takip edilmelidir.

4. Ana okullarında olduğu gibi ilkokulların bahçelerinde küçük de olsa bir hayvanat bahçesi olmalıdır.

5. Vicdan kavramı ile ilgili filmler Milli Eğitim Bakanlığı’nca hazırlanarak, okullara gönderilmelidir. 6. Derslerde yapılan uygulamalı etkinlikler artırılmalıdır.

7. Huzurevi ziyareti, kimsesiz çocukların yaşadığı evlere ziyaretler belirli aralıklarla yapılmalıdır. 8. Bu araştırma nicel araştırma yöntemi kullanılarak daha geniş kitlelere, farklı okul türlerindeki

195

Aksan, N. ve Kochanska, G. (2005). Conscience in Childhood: Old Questions, New Answers. Developmental Psychology. 41, 3, 506–516.

Başol, G. ve Kaya, I. (2009). The Primary Teachers’ Opinions on their Performance Evaluation by School Administrators. The First International Congress of Educational Research Online Full Text Book, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale.

Berkowitz, M. W. ve Grych, J. H. (2000). Early Character Development and Education. Early Education & Development. 11 (1), 55-72.

Bostan, Y. (2014). Çocukta Değer Bilinci ve Karakter Eğitimi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1 (2), 106-112.

Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.

Erken, M. (2009). Empati Becerisinin Ahlaki Davranışlar Üzerindeki Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.

Hançerlioğlu, O. (1970). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Holtam, B. W. (2012). Let’s Call it What it is: A Matter of Conscience, A New Vocabulary for Moral Education. Rotterdam: Sense Publishers.

Kahveci, K. A. (2012). J.J. Rousseau’da Ahlaki Vicdan ve Değeri. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12 (1), 205-213.

Kasapoğlu, A. (2003). Kur’an’a Göre Vicdanın Kaynağı ve İşlevleri. Akademik Araştırmalar Dergisi. 131-162.

Kochanska, G. (1994). Beyond Cognition: Expanding the Search for the Early Roots of Internalization and Conscience. Developmental Psychology. 30 (1), 20-22.

Kochanska, G. ve Murray, K. T. (2000). Mother–Child Mutually Responsive Orientation and Conscience Development: From Toddler to Early School Age. Child Development. 71 (2), 417– 431.

Kochanska, G.; Aksan, N.; Knaack, A. ve Rhines, H. M. (2004). Maternal Parenting and Children’s Conscience: Early Security as Moderator. Child Development. 75 (4), 1229 – 1242.

Kochanska, G.; Forman, D. R.; Aksan, N. ve Dunbar, S. B. (2005). Pathways to Conscience: Early Mother–Child Mutually Responsive Orientation and Children’s Moral Emotion, Conduct, and Cognition. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 46(1) , 19–34.

Kochanska, G. ve Aksan, N. (2006). Children’s Conscience and Self-Regulation. Journal of Personality. 74(6), 1587-1618.

Kinnier, R. T.; Kernes, J. L . ve Dautheribes, T. M. (2000). A Short List of Universal Moral Values. Counseling and Values, 45, 4-16.

Kağıtçıbaşı, Ç. (1988). İnsan ve İnsanlar. İstanbul: İstanbul Matbaası. Karasar, N. (1991). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.

Lickona, T. (1992). Educating for Character (How Our Schools can TeachRrespect and Responsibility). New York: Bantam.

Laible, D. J. ve Thompson, R. A. (2000). Mother-Child Discourse, Attachment Security, Shared Positive Affect and Early Conscience Development. Child Development. 71 (5), 1424-1440.

Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis. Thousand Oaks, Sage.

Shaffer, D. R. (2000). Social and Personality Development. Belmont: Wadsworth/Thomson Learning. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (2016). tdk.org.tr adresinden 01.03.2016 tarihinde indirilmiştir.

Oxford Sözlüğü. (2016). www.oxforddictionaries.com adresinden 01.03.2016 tarihinde indirilmiştir.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.

196

EĞİTİM FAKÜLTESİ 1. ve 4. SINIFTA ÖĞRENİM GÖREN ÖĞRETMEN ADAYLARININ PORTRE DEĞERLER ANKETİNE GÖRE DEĞERLERE İLİŞKİN YÖNELİMLERİ

(AMASYA İLİ ÖRNEĞİ)

Derya ALİMCAN _{- Emine ALTUNAY ŞAM}

ÖZET

Bireylerin bir arada huzurla yaşamasını sağlayan, toplumu ayakta tutan ve bireylere davranış örüntüsü kazandıran norm ve kurallar o toplumun sahip olduğu değerleri oluşturmaktadır. Kişilerin neyin doğru, neyin yanlış olduğunun ayrımını yapabilecek düzeye gelmesinde ve sağlıklı bir karaktere sahip olmasında değerler eğitimi oldukça önemlidir. Değerler eğitimi öncelikle ailede başlar ve ilerleyen yıllarda okullarda devam eder. Okul çatısı altında bu değerleri kazandıracak olan öğretmenlerin öncelikle bu değerleri özümsemiş olması gerekmektedir.

Bu araştırma, öğretmen adaylarının değer yönelimlerinin çeşitli değişkenler açısından tespiti için gerçekleştirilmiştir. Nicel bir çalışma olan araştırma, mevcut durumu tespit etmeyi amaçladığı için betimsel tarama modelindedir. Durum tespiti için Schwartz ve arkadaşları tarafından 2001 yılında geliştirilen, Demirutku tarafından Türkçeye uyarlanan(2001) Portre Değerler Anketi (PDA) kullanılmıştır. Verilerin analizinde İlişkisiz Örneklemler t Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi uygulanmıştır.

Çalışma grubu, Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Sınıf Öğretmenliği, İlköğretim Matematik Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği, Okul Öncesi Öğretmenliği, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği bölümlerinde, 2014–2015 eğitim-öğretim yılında 1. ve 4. sınıfta öğrenim gören 665 öğretmen adayından oluşmaktadır.

Öğretmen adaylarının değer yönelimleri cinsiyet, sınıf düzeyleri ve öğrenim görmekte olduğu bölümlere göre incelenmiştir. Bulgular değerlendirildiğinde cinsiyete göre; Yaşamdan Haz Alma, Uyma ve Güvenlik değerlerinde, öğrenim görmekte oldukları sınıf düzeyine göre; Güç, Yardımseverlik, Geleneksellik ve Uyma değerlerinde, öğrenim görmekte oldukları bölüme göre; Başarı ve Geleneksellik değerlerinde anlamlı farklılık olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Değerler, Öğretmen Adayları, Portre Değerler Anketi

 _{Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Amasya, derya.alimcan@hotmail.com}  _{Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Amasya, emine.sam@hotmail.com}

197

THE TRENDS OF THE PROSPECTIVE TEACHERS ATTENDING TO THE 1ST AND 4TH