Senaryoda Karakter Oluşturma

Bir anlatıda hareketi gerçekleştiren kişiler “karakter” olarak tanımlanır (İlerialkan, Yılmaz, 2015:33). Karakterler çoğunlukla insanlar olurken; hayvan, doğa, toplum, melek, robot, hayalet ya da eşya gibi insan dışı varlıkların da karakter olduğu örnekler görülmektedir (Fener, 2015:58). İnsanların ve insan dışı varlıkların bir arada karakter olarak yer aldığı örnekler de mevcuttur.

Sinema filmlerinde yer alan karakterler çeşitli açılardan değerlendirilmektedir. İlk olarak öyküde sahip oldukları öneme göre bir senaryoda “ana karakter”120_{, “yan}

karakterler”121 _{ve daha az öneme sahip çok sayıda karakter yer alabilir. Semir Aslanyürek}

(2014:112) sinemada yer alan karakterleri tipolojileri açısından; değişken, sabit, kapalı ve koşullu (hayali) karakter olmak üzere sınıflandırmaktadır. Değişken karakter, olayların kırılma anında keskin bir şekilde tam tersi yöne geçiş sergileyen karakterlerdir. Sabit karakter ise değişen şartlara rağmen kendisinin hiç değişmediği karakterlerdir. Kapalı karakter, olayların gelişimi sırasında insanın yaşama karşı duruşunu değiştiren ve zirveye

118_{Bir senaryonun paradigmasını oluşturan bu yapı için ayrıca bkz. Field, Syd (2016). Senaryo: Senaryo}

Yazımının Temelleri, İstanbul: Alfa Yayınları. sf. 35-46 ve sf. 120-140.

119 _{Uzun metraj film: Ortalama 90 dakika ya da daha uzun süren, daha çok mekân, daha çok karakter ve}

özellikle daha ayrıntılı bir yan olay örgüsüne (sub-plot) sahip olmasıyla kısalardan ayrılan filmlerdir. Genellikle sinema gösterimi için çekilirler (Hunt, Marland ve Richards, 2014:23).

120 _{Ana karakter: Çatışmayı yönlendiren, kararlar veren ve eylemleri devam ettiren karakterlerdir. Filmin}

odak noktasıdırlar. Hikâyeyi ilerletmek onların görevidir. Bu yüzden ya aktif bir kişiliğe sahiptirler ya da aktif olma potansiyeli taşırlar. Ana karakterler isteklerinin ve eylemlerinin doğasına göre kahraman (hero, protagonist) ya da kötü adam (villain, antagonist) olabilirler. Kötü adam topluma karşı saldırıda bulunan ve dengeyi bozan, kahraman ise kötü adama karşı koyarak toplumu tehlikeden kurtaran ve dengeyi yeniden inşa eden karakterdir (Fener, 2015:63).

121 _{Yan karakter: Ana karakterin ilişkide bulunduğu, ona destek olan ya da karşı çıkan veya kötülük eden}

karakterlerdir. Filmde değişik fonksiyonları vardır; dinlemek, öğüt vermek, ağlayacak bir omuz sağlamak, gerçekleri göstermek, ikna etmek, karar vermeye zorlamak, karşı koymak gibi. Çatışmanın merkezinde değillerdir ama hikâyeye önemli ölçüde katkıda bulunurlar. Bazen bir hayvan, örneğin köpek de yan karakter

taşıyan özelliklerin aralıksız sunumuyla anlatılan karakterlerdir. Koşullu karakterler ise fantastik yorumla aktarılan karakterlerdir.

Senaryo yazımında karakterlerin ne zaman yazılacağı gibi hususlarda çeşitli yaklaşımlar bulunmaktadır. Sema Fener (2015:70-71) karakterlerini belirleyen senaristin her birisi için birer tanıtım listesi oluşturması gerektiğini söyler. Bu tanıtım listeleri genellikle sinopsisten sonra yazılır. Ana karakterden başlayarak yan ve figüran karakterlerin tanıtımları uzundan kısaya doğru bir sıralama ile yazılır. Karakter tanıtım listeleri yapımcı ya da yapımcı kuruluşlarına verilmek üzere hazırlanan profesyonel tanımlardan oluşmaktadır

Senaryoda karakter yazımında bir yaklaşım da bir fikir üretmek, ardından karakterleri oluşturmak ve sonra da karakterleri hareketlerin içine yedirmektir. Ya da önce karakter yaratmak ve daha sonra öykünün ve aksiyonun karakter ışığında yol almasına izin vermektir Syd Field (2016:119). Önce bir öykü yazıp ardından karakterleri oluşturmaya çalışan senaristlere Safa Önal122 _{örnek verilebilir (İlerialkan, Yılmaz, 2015:156).}

Ne zaman hangi aşamada yazılırsa yazılsın kesin olan husus, bir sinema filminde oluşturulan karakterlerin mutlaka bir amacı olmalıdır. Anlatıyı ileriye taşımayacak fazla sayıda karakterden kaçınılmalıdır. Linda Seger (2015:171) bir karakterin şu soruları cevaplayabilmesi gerektiğini belirtir: Karakter kimdir? Karakterin istediği nedir? Karakter onu niçin istemektedir? ve Karakter onu nasıl elde etmektedir? Mıchel Chion (2003:155) senaryo yazarının filmin başında karakterlerine bir amaç vermesini ve film bitmeden bu amaçla ilgili sonucun gösterilmesi gerektiğini belirtir. Karakter filmin sonunda bu amaca ulaşır ya da ulaşamaz; ya da ulaşmaya çalışır ama sonuçlanmaz. Karakterlerin amaçları genelde unutulur ve bu da anlatımın bulanıklaşmasına neden olur.

İyi karakter yaratmanın dört yolu Syd Field’e (2016:88) göre şunlardır:1.Karakterlerin güçlü ve tanımlanmış bir dramatik gereksinimleri123 _vardır.

2.Kişisel bir bakış açıları vardır. 3.Karakterlerde bir tavır vücut bulmaktadır. 4.Bir tür değişim ya da dönüşe uğramaktadırlar.

122 _{Safa Önal (1931-) yazdığı ve filmi çekilen 400 senaryo ile Guinnes Rekorlar Kitabı’na girmiş bir}

senaristimiz ve aynı zamanda yönetmendir.

123 _{Dramatik gereksinim ana karakterlerimizin senaryo boyunca kazanmak, elde etmek, ulaşmak ya da}

başarmak istedikleri şeydir. Dramatik gereksinim olayları dizisi boyunca karakterlerinizi ileri götüren şeydir. Dramatik gereksinim, olaylar dizisi sürerken onları ileri taşıyan amaçları, misyonları, motivasyonlarıdır (Field, 2016:88).

Karakterler kurulurken senarist öncelikle karakterini iç ve dış özellikleri ile belirlemek zorundadır. İç özellikleri karakterin doğduğu günden senaryoda yer almaya başladığı güne kadar geçirdiği yaşamı sonucunda kazandığı özellikleridir. Dış özellikleri ise senaryonun başlangıç aşamasından hikâyenin sonuna kadar geçen sürede karakterin sergilediği özelliklerdir. Senarist karakterin iç özelliklerini belirledikten sonra dış özellikleri belirlemeye başlamalıdır. Burada önemli olan karakterlerin inandırıcı olmalarıdır. Bunun için onu profesyonel yaşam, kişisel yaşam ve özel yaşam başlıkları altında tanımlamaya çalışmaktır. Profesyonel yaşamda onun iş yaşamı; kişisel yaşamında medeni durumu ve bunun getirdikleri; özel yaşamında ise karakterin tek başına kaldığında neler yaptığı gibi özelliklerini bilmek suretiyle senarist karakterlerine hakim olmalı ve onları tanımalıdır (Field, 2016:69-77). Bu üç boyutlu tanıtılan karakterlerin tutarlı olması ve unutulmaz özelliklerinin olması gerekmektedir; bir diyalog, bir aksesuar124 _{ya da}

davranışlarındaki bir tuhaflık gibi (Costello, 2010:82).

Oluşturulma sürecinde karakterler çeşitli açılardan ele alınıp etraflıca değerlendirilmelidir. Bu konuda araştırmacılar benzer şekilde görüş öne sürmüşlerdir. Bunlardan William Miller (2012:115-117) bir senaryoda karakter yazımı sürecinde karakterin fiziksel/biyolojik özellikleri, psikolojik özellikleri, kişilerarası özellikleri ve karakter özelliklerinin ayrıntılı olarak belirlenmesi gerektiğini ifade eder. Bob Foss (2012:136) ve Sema Fener (2015:59) senaryoda her tipin/karakterin/kişiliğin üç boyutlu olarak düşünülüp şekillendirilmesi gerektiğini söyler. Fiziksel, psikolojik ve toplumsal olarak sınıflandırdığı bu boyutların nitelikleri şöyledir:

124 _{Senaryolarda yalnızca kişiler değil bazı önemli malzemeler de kullanılabilir. Sigara, ayna, silah, not}

defteri gibi bu aksesuarlar senaryolarda iki işleve sahiptir. İşlevsel olarak kullanılan aksesuarlara örnek olarak bir silah adam öldürmek için, defter not tutmak için kullanılır. Simgesel ya da anlamsal bir rol

Fizik veriler Toplumsal veriler Psikolojik veriler

Cinsiyet Etnik köken ve milliyet Hedefleri

Yaş Toplumsal sınıf Düş kırıklıkları

Yapı( ince, uzun…)ve duruş Eğitim Düşleri

Çekici ya da itici fizik özellikler Meslek Kişisel zayıflıkları

Saçın rengi ve stili Yaşam koşulları Huyu

Tipik giysiler ve giysilerin durumu

Aile Zekası

Hareketler ve ifade Arkadaşlar Yaşama karşı tavrı

Konuşma tarzı Hobileri, İlgileri Temel değerleri

Sakatlıklar Siyası görüşü ve bağlantıları Romantik/cinsel eğilimleri Dini görüşü ve bağlantıları Kompleksleri

Adı Özel yetenekleri

Bunlardan başka karakterlerin içine yerleştikleri dramatik yapıya da katkı sağlamaları gerekmektedir. Syd Field (2016:66-67) karakterleri “Senaryonun temel iç dayanağıdır. Temel taşıdır. Senaryonun kalbi, ruhu ve sinir sistemidir” şeklinde tanımlar. Bir senaryo, daima ileriye gittiğine göre, hikâyeyi ileriye götürmenin yolu karakterlerin aksiyonları ve dramatik seçimleri ile mümkün olmaktadır. Bir senaryo yazarken karakterlerin hangi durumlara ne tepki verecekleri, ruhsal fiziksel halleri, olaylarla mücadele ediş biçimleri gibi başlıklar belirlenmelidir. Senarist öncelikle ana karakterini seçmelidir. Bir senaryoda birden fazla ana karakterin var olduğu örnekler de mevcuttur.

Sema Fener (2015:78) “Öykünün oluşabilmesi için baş karakterin bir amacın peşine düşerek akışı sağlaması gerekir” demektedir. Karakterlere bu süreci tamamlamada yardımcı olan durumlar çoğunlukla aşk, korku, yazgının değişmesi125_{, yanılgı}126_{, intikam,}

125 _{Yazgının değişmesi: öykülerde kullanılan en eski ve evrensel dramatik öğelerden biridir. Genellikle}

beklenmedik bir nedenle koşulların değişmesi- düşük bir düzeyden daha yüksek bir düzeye gelmek veya tam tersi- olarak tanımlanabilir. Fakir kız veya oğlanın zengin kız veya oğlanla evlenerek zengin ve güzel bir yaşam kavuşması veya tam tersi, bir evsizin piyango milyoneri olması vs. yazgının değişmesi karakterlere beklenmedik davranışlar sergiletir (Fener, 2015:82).

126 _{Yanılgı: karakterlerin bir yanılgının ortaya çıkması ile ya da kendini tehlikelerden korumak için farklı bir}

kimlik veya kişiliğe bürünerek değişik davranışlar sergilemesidir. Sinemada en sık kullanılan yanığı çeşidi yanlış adam öldürmedir. Bunun yanında cinsiyete bağlı yanılgılar da kullanılmaktadır. Sıradan bir insanın çok tehlikeli göründüğü ya da kendini öyle gösterdiği örneklerin yanında karakterlerin filmde yer alan bir olayı yanlış değerlendirmesi de yanılgı örnekleri arasındadır (Fener, 2015:83-84).

inanç, ihanet, ihtiras ve tutku, borç, düzenin bozulması, rekabet, ikilem127_{, merak,}

toplumsal koşullar, ekonomik durum gibi etmenlerdir (Fener, 2015:79-94).

Rıza Kıraç (2012:87) senaryoda karakter yaratımında en temel noktalardan birinin karakterlerin inandırıcılığı olduğunu ifade eder. Ona göre senaryolarda en çok yapılan yanlışlardan biri tüm karakterlerin neredeyse aynı ağızdan konuşuyor olmalarıdır. Bir tıp profesörü ile bir kasabın konuşmasının aynı olamayacağı örneğinden hareketle her karakterin söz dizimi ve kullandıkları sözcüklerin farklı yazılmasını telkin eder. Nitekim karakterin yapısına uygun diyalog yazımı ile seyirci, karakteri, mensubu olduğu sınıfı, ekonomik durumunu, hayata bakışını da doğru anlayacaktır.

Senarist Birol Güven’e göre bir karaktere ait bir özellik belirtilmek isteniyorsa karakterin olduğu her sahnede bu özellik vurgulanmaya çalışılmalıdır. Yani cimri bir karakter tasarlanmışsa her sahnede cimriliğini gösterir olaylar yaşatılmalıdır. Ana karakter ile onun çatışmaya gireceği karşı karakteri belirlerken siyah beyaz derecesinde zıtlıklar kurduğunu belirtir. Bir karakterin cimriliğini ön plana çıkarmak için karşısına çok para harcayan bir karakter koymak gibi (İlerialkan, Yılmaz, 2015:152).

Karakterlere ad verme de önemli bir ayrıntıdır senaryo yazımında. Karakterlere verilen adlar onların kişilikleri ile alakalı olmalıdır. Mümkün oldukça gerçeklik hissi uyandıracak isimler verilmelidir. Kadınlara erkek, erkeklere kadın ismi verilmemelidir. Tüm karakterlere isim verilme zorunluluğu yoktur. Anlaşılması zor ve fazla resmi isimler ile ünlülerin isimleri verilmemelidir. Bir kahramana verilen isim senaryo boyunca aynı şekilde yer almalıdır (Akyürek, 2013:193-195).

Senaryolarda olay akışını gerçekleştiren karakterlerin yaratımı ve geliştirilmesi de senaryo yazma aşamasında tamamlanması gereken çalışmalardandır. Belli bir şekli olmasa da belirlenen karakterlerin oldukça etraflı şekilde düşünülüp senaryoya bu halde yansıtılması gerekmektedir. Böylece çeşitli açılardan donatılan karakterlerin inandırıcılığı artmaktadır. Sinema filminin inandırıcılığı sağlamasının belki de en etkili yolu karakterlerin inşası ile gerçekleşir. Çünkü bir sinema filminde seyirci en çok kendisini inandırıcı bulduğu karakterler ile bütünleştirir.

127 _{İkilem: Bir karakterin kendini ikilem içinde bulması, o karakterin ayrı ayrı sakıncalar içeren iki farklı}