Problem Çözme Becerisini Geliştirme ve Değerlendirmeye Yönelik Çalışmalar

Problem çözme becerisinin kazanılma veya gelişme durumunu belirlemeyi amaçlayan çalışmalar bu kısımda sunulmaktadır. Bu tezde problem çözme becerisinin

geliştirilmesi veya kazandırılması amaçlanmamaktadır ancak yapılan çalışmalarda problem çözme becerisinin/başarısının gelişiminin veya kazandırılmasının nasıl belirlendiğinin ortaya çıkarılması için bu çalışmalar incelenmiştir. İncelenen araştırmalar konu, örneklem ve veri toplama araçlarını gösterecek şekilde Tablo 5’te özetlenmiştir.

Tablo 5. Problem çözme becerisinin/başarısının gelişiminin ölçüldüğü araştırmalar

Yazar Konu Örneklem Veri toplama araçları

Arslan (2002)

Strateji öğretiminin problem çözme başarılarına ve matematiğe karşı tutumlarına etkisi

7. ve 8. sınıf öğrencileri (N=56)

Problem çözme testi, matematikte problem çözmeye karşı tutum ölçeği

Sutherland (2002)

Strateji öğretiminin problem çözme becerilerinin gelişimine etkisi

11. sınıf öğrencileri (N=211)

Ön test, son test, transfer testi, mülakatlar

Yaman ve Yalçın (2005)

Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının, problem çözme becerileri ve fen öğretimine yönelik öz yeterlik inanç düzeylerini geliştirme üzerine etkisi

Üniversite öğrencileri (N=220)

Öz Yeterlik İnanç Ölçeği ve Problem Çözme Becerisi Ölçeği Yazgan ve

Bintaş (2005)

Strateji öğretiminin problem çözme başarılarına etkisi

4. ve. 5. sınıf öğrencileri (N=28)

Problem çözme ön testi, problem çözme son testi ve kalıcılık testi

Akay (2006)

Problem kurma yaklaşımının akademik başarıya, problem çözme becerisine ve yaratıcılığa etkisi

Üniversite öğrencileri (N=79)

Akademik başarı ölçeği, problem çözme envanteri (Heppner ve Peterson, 1982) ve yaratıcılık ölçeği Çalışkan

(2007)

Strateji öğretiminin fizik başarısına, fiziğe yönelik tutuma, fizik öz yeterliğine ve fizik problem çözme performanslarına etkisi

Üniversite öğrencileri (N=77)

Klasik fizik sınavı, fizik başarı testi, fizik dersine yönelik tutum ölçeği, fizik öz yeterlik ölçeği, fizikte kullanılan problem çözme stratejileri ölçeği

Genç (2007) ^{İşbirlikli öğrenmenin öğrencilerin} _{problem çözme becerilerine etkisi} ^{8. sınıf} öğrencileri (N=74)

Problem çözme becerileri envanteri (Heppner ve Peterson, 1982), fen bilgisi başarı testi, fen bilgisi tutum ölçeği ve biliş üstü beceriler anketi

Ak (2008)

Probleme dayalı öğrenmede önbilgi düzeyi ve öğrenme yaklaşımlarının problem çözme becerilerine ilişkin algı ve güdülenmeye etkisi

Üniversite öğrencileri (N=83)

Öğrenme yaklaşımları ölçeği, probleme dayalı öğrenmeye yönelik güdülenme ölçeği, önbilgi testi ve problem çözme envanteri (Heppner ve Peterson, 1982) Hançer ve

Yalçın (2009)

Teknoloji kullanımını destekleyen yapılandırmacı yaklaşımın problem çözme becerisi üzerine etkileri

7.sınıf öğrencileri (N=58)

Mantıksal Düşünme Grup Testi

Örnek (2009)

Model tabanlı aktif öğrenme yönteminin öğrencilerin problem çözme becerilerine etkisi

Üniversite öğrencileri (N= 6)

Tablo 5’in devamı

Serin, Bulut Serin ve Saygılı (2009)

Teknoloji ve materyal destekli fen öğretiminin problem çözme becerilerine etkisi

5. sınıf öğrencileri (N=80)

İlköğretim düzeyindeki çocuklar için problem çözme envanteri

Tekedere (2009)

Probleme dayalı öğrenmede denetim odağının öğrencilerin başarısına, problem çözme

becerisine, web tabanlı öğrenmeye ve probleme dayalı öğrenmeye (PDÖ) yönelik tutumlarına etkisi

Üniversite öğrencileri (N=72)

Denetim (kontrol) odağı ölçeği, akademik başarı testi, problem çözme becerisi ölçeği (Heppner ve Peterson, 1982), web tabanlı öğretim tutum ölçeği, probleme dayalı öğrenmeye yönelik tutum ölçeği, grup arkadaşını değerlendirme formu, öğrenci performansını değerlendirme formu Ergün (2010) Problem tasarlayarak öğrenmelerinin öğrencilerin problem çözme performanslarına ve kavramsal öğrenmelerine etkisi

Üniversite öğrencileri (N=110)

Çalışma kâğıtları, sınıf içi tartışmalar, kuvvet kavramı testi ve klasik fizik sınavı

Babakhani (2011)

Strateji öğretiminin problem çözme başarılarına etkisi

4. ve 5. sınıf öğrencileri (N=60)

Sözel matematik

problemlerini çözme testi Saygılı ve

Kesercioğlu (2011)

Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin problem çözme becerilerine etkisi

5. sınıf öğrencileri (N=56)

Çocuklar İçin Problem Çözme Envanteri Batı ve

Kaptan (2013)

Bilimsel süreç becerilerine dayalı öğretimin öğrencilerin bilimsel problem çözme becerilerine etkisi

6. sınıf öğrencileri (N=48)

Bilimsel problem çözme testi

Tablo 5 incelendiğinde, yapılan çalışmalarda problem çözme becerisinin gelişimi genellikle testlerle ya da ölçeklerle belirlenmiştir. Literatürdeki bu tür araştırmalardan farklı olarak aşağıdaki araştırmalar yer almaktadır.

Gündüz (2008) çalışmasında, fizik dersi bağlamında öğrencilerin bireysel ve toplu olarak problem çözme performansının ölçülüp teşhise yönelik değerlendirilebilmesini kolaylaştıracak yeni bir model geliştirmeyi amaçlamıştır. 5 fizik öğretmeni ve üniversite veya lise düzeyinde durgun elektrik konusunu gören 620 öğrenci ile çalışma yürütülmüştür. Problem çözme sürecinin analizinde 5 fizik öğretmeni ve 5 öğrenci ile bir problem üzerinden yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmış, 153 öğrencinin sınav kâğıdı doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Problem çözme sürecinin bireysel olarak nasıl değerlendirilebileceğini ortaya koymak için farklı 10 öğrenci ile yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Süreç boyunca gözlemler yapılmıştır. Elde edilen verilerin analiziyle çok kişinin problem çözme performansını değerlendirmeye yönelik çoktan seçmeli test geliştirilmiştir.

Naser (2008) çalışmasında, ilköğretim matematik öğretiminde kullanılan alternatif

derece etkili olduklarını araştırmıştır. Özel durum yöntemiyle yürütülen çalışmada alternatif yöntemlerden olan gözlem ve klinik mülakat yöntemleri karşılaştırılmış, bu konuda öğretmenlerin görüşleri ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın örneklemini 30 öğrenci ve bu öğrencilerin okullarındaki 5 matematik öğretmeni oluşturmuştur. Ders öğretmenlerinin seçtiği öğrencilere (her okuldan 6 öğrenci) 30 dakika süre verilerek, onlardan çalışma kâğıdında sunulan problemleri çözmeleri istenmiştir. Çözümün sonunda öğretmen her bir öğrenci ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yaparak öğrencilerin problem çözme sürecinde gösterdiği davranışları belirlemeye çalışmıştır. İki hafta sonra tekrar aynı problemler öğrencilere dağıtılmış, bu sefer öğretmenden süreci gözleyerek değerlendirmesi istenmiştir. Öğretmenler bu değerlendirmeleri yaparken hazırlanan görüşme formu ve gözlem listesini kullanmışlardır. Ayrıca ilköğretim okullarında görev yapan 140 matematik öğretmenine, değerlendirme yöntemlerini ne derece kullandıklarını belirlemek amacıyla, anket uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar; kullanılan iki değerlendirme yöntemi (gözlem ve mülakat) arasında anlamlı bir farklılığın olmadığını, öğretmenlerin kullandıkları değerlendirme yöntemleri ile problem çözme sürecini büyük bir oranda gözlemleyebildiklerini, klasik ölçme ve değerlendirme yöntemlerinden en fazla kısa cevaplı soru yöntemini tercih ettiklerini ve mevcut koşulların yetersizliğinden alternatif değerlendirme yöntemlerini daha az tercih ettiklerini, gözlem yöntemi ile değerlendirme yapılırken objektif davranmanın oldukça zor olduğunu, öğrencilerin bütün becerilerini her zaman davranışlarına yansıtamadıklarını göstermektedir.

Crisostomo (2010) çalışmasında, kavramsal problem çözme stratejisini kullanarak üniversite öğrencilerinin (N=27) Newton’un hareket kanunları konusundaki problemleri çözmelerine olumlu katkıda bulunmayı ve güçlük çektikleri adımları belirlemeyi amaçlamıştır. Bağlam temelli problemlerin olduğu problem çözme yaprağı, kavramsal problem çözme stratejisini değerlendirme formu ve mülakat ile veriler toplanmıştır. Ön-son test deseninde yürütülen araştırmada 10 kişi ile mülakat yapılmıştır. Analizler sonucunda strateji öğretiminin öğrencilerin problem çözme becerilerini olumlu etkilediği ve öğrencilerin matematiksel işlemler gerektiren adımlarda güçlük çektikleri belirlenmiştir.

Gök (2012) çalışmasında, öğrencilerin problem çözme becerilerini InkSurvey yazılım programı ile bir tablet bilgisayardan oluşan problem çözme stratejilerini içeren interaktif bir öğrenme ortamı oluşturarak incelemiştir. InkSurvey yazılım programı kullanımında, öğretmen problemleri öğrencilere çevrimiçi olarak yöneltmekte, öğrenciler ise problemlerin çözümünü yine çevrimiçi olarak öğretmenlerine göndermektedir. Bu sayede öğretmen, ders esnasında öğrencilerin problem çözümlerini analiz edebilmektedir. Araştırmacı InkSurvey yazılımı ve problem çözme stratejilerinin sentezlemek için “etkileşimli öğrenme modeli”ni kullanmıştır. Araştırma 62 üniversite öğrencisiyle yürütülmüş, veriler araştırmacı

tarafından geliştirilen 25 maddelik problem çözme stratejileri ölçeğinin ön-son test şeklinde uygulanması ve her bölümün sonunda yapılan 11 kısa sınav ile toplanmıştır. Öğrencilerin uygulama sonunda daha fazla problem çözme stratejisi kullandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Yapılan çalışmalar genellikle strateji öğretiminin (Arslan, 2002; Sutherland, 2002; Yazgan ve Bintaş, 2005; Çalışkan, 2007; Crisostomo, 2010; Babakhani, 2011;) ya da kullanılan bir öğretim yönteminin/modelinin (Yaman ve Yalçın, 2005; Akay, 2006; Genç, 2007; Ak, 2008; Tekedere, 2009; Hançer ve Yalçın, 2009; Örnek, 2009; Ergün, 2010; Saygılı ve Kesercioğlu, 2011; Batı ve Kaptan, 2013) problem çözme becerisini geliştirme veya problem çözme başarısını artırma üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Araştırmalarda genellikle deneysel yöntem izlenilmiş, veriler anket, ölçek veya testlerle toplanmıştır (Arslan, 2002; Sutherland, 2002; Yaman ve Yalçın, 2005; Akay, 2006; Genç, 2007; Çalışkan, 2007; Ak, 2008; Tekedere, 2009; Hançer ve Yalçın, 2009; Ergün, 2010; Babakhani, 2011; Saygılı ve Kesercioğlu, 2011; Batı ve Kaptan, 2013). Bu tür araştırmalarda genellikle deney grubu lehine sonuçlara ulaşılmıştır. Bu araştırmalardan farklı olarak, çoktan seçmeli testlerle problem çözme performansının değerlendirilmesi (Gündüz, 2008), problem çözme sürecinin değerlendirilmesinde etkili olabilecek yöntemlerin incelenmesi (Naser, 2008) ve öğretim yazılımlarından faydalanarak bu sürecin incelenmesi (Gök, 2012) de çalışmalara konu olmuştur. Araştırmalarda, öğrencilerin problem çözüm süreçlerinin yeterince dikkate alınmadan değerlendirmeler yapıldığı düşünülmektedir.

2.1.4.3. Problem Çözmede İpucu/Destek Kullanımına Yönelik Yapılan