3.4. Araştırmanın Niteliği
4.1.2. İDEPÇA ile Problem Çözerken İhtiyaç Duyulan İpuçları
Bu başlık altında, öğrencilerin İDEPÇA’da yer alan problemleri çözerken kullandıkları ipuçlarından faydalanılarak, güçlük çektikleri adımlar ile ilgili bulgular sunulmaktadır. Oluşturulan tablo veya grafiklerin daha anlaşılır olması için İDEPÇA’daki ipuçları şu şekilde kısaltılmıştır: AŞİ (problemin daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi), AÇ (Problemdeki önemli bilgilerin altının çizilmesi), PDC (Problem durumun canlandırılması), VSS (Verilenlerin ve sorulanın sembolleştirilmesi), ÇA (Problemin çözüm adımları), DNM (Dinamik), HRK (Hareket), GB (Grafik bilgisi), FS (Fiziksel büyüklükler ve sembolleri), FB (Fiziksel büyüklükler ve birimleri), KİG (Kullandığım ipuçlarına göz at), MÇ (Model çözüm).
Öğrencilerin kendilerinin gerçekleştiremedikleri aşamalarda ipucu kullandıkları varsayıldığından, kullandıkları ipuçları onların gerçekleştirmede güçlük çektikleri problem çözme adımları ile ilgili bulgular sunmaktadır. İDEPÇA’daki 19 problemin çözümüne ait sistem kayıtları aracılığıyla öğrencilerin kullandıkları ipuçları belirlenmiş ve her bir ipucunun kullanılma sayısı Tablo 13’te sunulmuştur.
Tablo 13. Oturumlar Boyunca Kullanılan İpuçlarının Sayıları
İpuçları AŞİ AÇ PDC VSS ÇA DNM HRK GB FS FB KİG MÇ Top.
Kullanılma
sayısı 15 5 49 44 29 3 29 11 0 0 0 69 254
Tablo 13’te görüldüğü gibi sistem kayıtlarına göre öğrenciler problemleri çözmeye çalışırken sırasıyla en fazla “Problem durumunun canlandırılması”, “Verilenlerin ve sorulanın sembolleştirilmesi”, “Problemin çözüm adımları” ve “Hareket” ipuçlarını kullanmışlardır. “Fiziksel büyüklükler ve sembolleri”, “Fiziksel büyüklükler ve birimleri” ve “Kullandığım ipuçlarına göz at” ipuçlarını ise hiç kullanmamışlardır.
12 öğrencinin 19 problemi çözümü boyunca kullandıkları ipuçlarının dağılımı Şekil 25’te görülmektedir. “Model Çözüm” ipucuna problemin çözümünden sonra ulaştıklarından bu ipucu çözüm sırasında kullanılan ipuçları arasına dâhil edilmemiştir.
Şekil 25. Problemlerin çözümü sırasında kullanılan ipuçlarının dağılımı
Şekil 25 incelendiğinde “Problem durumunun canlandırılması” ve “Verilenlerin ve sorulanın sembolleştirilmesi” ipuçlarının dağılımın yarısını oluşturduğu görülmektedir. “Problemin çözüm adımları” ve “Hareket” ipuçlarının her biri ise dağılımda %16’lık yer kaplamaktadır. “Problemin daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi” ipucu %8, “Grafik bilgisi” ipucu %6 , “Problemdeki önemli bilgilerin altının çizilmesi” %3 ve “Dinamik” ipucu ise % 1’lik yer kaplamaktadır. “Kullandığım ipuçlarına tekrar göz at”, “Fiziksel büyüklükler ve sembolleri” ve “ Fiziksel büyüklükler ve birimleri” isimli ipuçları ise hiçbir öğrenci tarafından kullanılmadığından dağılımda yer almamaktadır.
4.1.2.1. Öğrencilere Göre En Faydalı ve En Gereksiz/Faydasız İpuçları
Öğrenciler tarafından kullanılan ipuçlarının sayıları en çok faydalanılan ipuçları hakkında genel bir fikir verir ancak her öğrencinin en çok kullandığı/faydalandığı ipuçları farklı olabilir. Bu nedenle mülakatlarda İDEPÇA ile problem çözerken en çok kullandıkları/faydalandıkları ve gereksiz gördükleri ipucu ya da ipuçlarının neler olduğu sorulmuştur. Öğrencilerin verdikleri cevaplar Tablo 14’te özetlenmektedir.
Tablo 14. Öğrencilere Göre Faydalı ve Gereksiz İpuçları
Öğrenci En çok kullanılan/faydalanılan ipuçları Gereksiz olduğu düşünülen ipuçları
Ö1 HRK, ÇA PDC, AŞİ Ö2 PDC, VSS, ÇA AÇ Ö3 PDC, VSS, ÇA AÇ Ö4 MÇ, PDC, HRK FS, FB Ö5 PDC, ÇA AŞİ Ö6 HRK Hepsi gerekli
Tablo 14’ün devamı
Ö8 VSS, HRK KİG
Ö10 VSS AÇ
Ö11 MÇ ÇA, FB
Ö12 HRK, VSS, PDC AŞİ
Tablo 14’te görüldüğü gibi sistem kayıtlarından elde edilen bulgulara benzer şekilde altı öğrenci “Verilenlerin ve sorulanın sembolleştirilmesi”, beş öğrenci “Problem durumunun canlandırılması” , beş öğrenci “Hareket”, dört öğrenci “Problemin çözüm adımları”, bir öğrenci “Problem durumunun daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi”, bir öğrenci “Problemdeki önemli bilgilerin altının çizilmesi” ve bir öğrenci “Model çözüm” ipuçlarından faydalandıklarını belirtmişlerdir.
En çok VSS ipucundan faydalandıklarını belirten öğrencilerin ifadeleri aşağıdaki gibidir:
Ö8: Sembolleştirmeye baktım bazen, formülleri hatırlamak için şunlara baktım konulara fizik bilgisine.
Ö10: Ben soruyu çözerken biraz kolaya kaçtım sembol gösterimine baktım, en çok sembol gösterimi yardımcı oldu benim için… En çok ondan yardım aldım, bazen küçük ayrıntılarını da kaçırabilirdim, mesela ilk başta düzgün bir yerde gidiyor, sonra bir sürtünmeli gidiyor öyle bir soru hatırlıyorum şuanda o soruda ben o arayı kaçırmıştım, onda işe yaradı.
Ö12: Birincisi hareket. Formüller orada bir kenarda duruyordu. Problem durumunun canlandırılması. Bir de soruların sembolleştirilmesi ki bu bence en önemli adım formülden sonra.
En çok PDC ipucundan faydalandıklarını belirten öğrencilerin ifadeleri aşağıdaki gibidir:
Ö2: İlk önce ben problem durumunun canlandırılmasını kullanıyordum, sonra verilenlerin sembolleştirilmesi vardı. Arada bir anlamazsam ne yapacağımı çözüm adımlarına bakıyordum.
Ö5: Canlandırma daha çok oldu çünkü hani hangi yönde gittiğini ya da nasıl bir şekilde gittiğini görmem gerekiyordu. Çünkü zaten ilk başta o yüzden karıştırdım. Ne kadar gittiğini göremiyorum ya da ne tarafa gittiğini düşünmek biraz zor oluyor benim için.
En çok HRK ipucundan faydalandıklarını belirten öğrencilerin ifadeleri aşağıdaki gibidir:
Ö6: Formüller yardımcı oldu. Hareket ipucu yani.
Ö12: Birincisi hareket. Formüller orada bir kenarda duruyordu.
Ö11 en çok MÇ ipucundan faydalandığını “Mesela ben bazen çözüyorum ama nasıl çözdüğümü anlamıyorum, model çözüm olabilir. Mesela ben kendim bir yol üretip de çözüyorum bazen, doğru cevabı buluyorum ama anlamadığım zaman kafamda bir soru işareti oluyor. Onu da model çözümle giderebilirim diye düşündüm. O bulduğum çözümün
sadece o soru için mi doğru, yoksa diğer sorular için de geçerli olabilir mi diye gidiş yolunu model çözümle karşılaştırmak iyi olur.” cümleleriyle ifade etmiştir.
Ö7 en çok AÇ ipucundan faydalandığını “Ben orada ipuçlarında en fazla şeyi kullandım, önemli bilgilerin altının çizilmesi, problem durumunun canlandırılması. Yani yine bu problemi anlama basamağındaki verileri kullandım ben. Daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi. Yani yine bu üçünü fazla kullandım.” cümleleri ile belirtmiştir.
Tablo 14’te görüldüğü gibi bir öğrencinin faydalandığı ipucunu diğer öğrenci gereksiz görebilmektedir. Örneğin Ö7 “Problemin daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi” ipucundan faydalandığını belirtirken, üç öğrenci bu ipucunun gereksiz olduğunu belirtmişlerdir. Üç öğrenci “Problemdeki önemli bilgilerin altının çizilmesi”, üç öğrenci “Problemin daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi” , iki öğrenci “Fiziksel büyüklükler ve birimleri”, bir öğrenci “Problem durumunun canlandırılması”, bir öğrenci “Problemin çözüm adımları”, bir öğrenci ise “Kullandığım ipuçlarına tekrar göz at” ipucunun gereksiz olduğunu belirtmiştir.
AÇ ipucunu gereksiz gören öğrencilerden birisi düşüncesini şu şekilde ifade etmiştir: “Bilgilerinin altının çizilmesi olabilir, bir problem çözerken zaten en önce çizeceğimiz yerler sayısal değerlerin ne olduğudur. (Ö10)”
ÇA ipucunun gereksiz olduğunu düşünen öğrencilerden birisi bu düşüncesini şu şekilde ifade etmiştir: “Bence bunlar verildikten sonra çözüm adımlarının yapabilmesi lazım, en azından fen lisesindekiler bizim seviyemizdeki yapması lazım. Birimler neyse de, semboller bence gereksiz .(Ö11)”
KİG ipucunun gereksiz olduğunu düşünen öğrencilerden birisinin ifadesi şu şekildedir: “Kullandığım bütün ipuçlarını görüntüleme olmasa da olur, gereksiz. Ben öyle düşünüyorum. Diğerlerinden faydalanılabilir. Mesela bilmediği konuya bakabilir, formüllere bakabilir.(Ö8)”
FS ve FB ipuçlarının gereksiz olduğu düşünen öğrencilerden birisinin ifadesi şu şekildedir: “Fiziksel büyüklüklerin sembolleri ve birimleri, onlar gereksiz. Nasıl olsa sorularda falan sıkça rastlıyoruz öyle şeylere, akılda kalıyordur. Artık biliyoruz sembolleri, birimleri. (Ö4)”
A.Ş.İ ipucunun gereksiz olduğunu düşünen öğrencilerden Ö12’nin ifadesi şu şekildedir: “Daha anlaşılır şekilde ifade edilmesi biraz fazla gibi, sorular anlaşılırdı, pek gerek yoktu.”
İki öğrenci ise bütün ipuçlarının öğrencilerin problemleri çözmesine yardımcı olabileceğini düşünmektedir. Bu öğrencilerden Ö5 düşüncesini “Bence yok yani hepsi işe yarayabilir sorunun çözümünde. Farklı kişiler ihtiyaç duyabilir.” cümleleriyle ifade etmiştir.
Genel olarak öğrencilerin düşünceleri incelendiğinde en çok faydalanılan ve gereksiz bulunan ipuçlarının öğrencilere göre farklılık gösterdiği görülmektedir.