Pedro Guerra de Lorca

3.2.1.7. Pedro Guerra de Lorca

Pedro Guerra de Lorca, “Hz. Muhammed’in mezhebinden olanlar için dinin sırlarını anlatan ilmihal: Papazlar ve Yetkililerin onlara öğretmesi için” (Catecheses

mystagogicae Pro Aduenis Ex Secta Mahometana: Ad Parochos, & Potestates, Madrid, 1586)197 adlı polemikçi kitabını Kral II. Philip’e, ayrıca papaz, vaiz ve

azizlere atfetmiştir. Kitaptaki başlıklar metinlerin içeriğini de özetlemektedir. Bu başlıklar: “Sahte Peygamber ve Şeytanın Vaizi Hz. Muhammed’in Hayatı”, “Sahte Peygamber Hz. Muhammed’in Hataları” (alfabetik sıra ile verilmiştir) ve “Hz. Muhammed’in Umumi Yanlışları” şeklindedir. Giriş kısmında yazar, Kral II. Philip’i Hristiyanların çağrısına uymaya ve Moriskoların (inançta sendeleyen kardeşler olarak tanımlamıştır) ihtiyaçlarına cevap veren kilise ile beraber çalışmaya davet etmiştir. Teşvik niteliğindeki risale ise “özellikle piskopos ve rahipleri ve genel olarak tüm Hristiyanları Hz. İsa’nın onlara verdiği yeteneği saklamamalarını, aksi halde cehennemde yanacaklarını” söyleyerek “Kaybolan Kuzuyu” (Moriskolar) kurtarmaya yönlendirmeye çalışmıştır. Fiili uygulama söylemsel olarak olarak Moriskolara yöneltilmiştir. Söz konusu uygulama onlara vaaz verecek din adamları için örnek olarak tasarlanmıştır. İlmihalin yaklaşık yarısı Morisko gelenekleri ile ilgili açıklama/yorum/neden/nasıl ortadan kaldırılmaları ile ilgilidir. Birçok ilmihal farklı nüfusları Hristiyanlığa döndürme/öğretmeye adanmıştır. Geri kalan ilmihal dini ve seküler yetkililerin bu çalışma çerçevesindeki görevleri ile ilgilidir (yürürlükte olan veya yürürlüğe konacak yasalar kapsamında). İlmihal ile ilgili bölümler şu

196Thomas, D., Chesworth J., Azumah J, Grodz S, Newman A., Pratt D. (2014), age, 170-174.

şekildedir: “Hz. Muhammed’in Mezhebini Reddiye”, “Dili ve kıyafeti bir kenara koymak (terk etmek)”, “Şeytana zikiri engellemek”, “Sünnet usullerini terk etmek”, “Zinadan kaçmak”, “Hz. Muhammed’in mezhebinin diğer usullerinin üstesinden gelmek”, “Yiyecekler konusundaki batıl inançları önlemek”, “Saracen’ler (doğulular) ile görüşmeyi yasaklamak”, “Hz. Muhammed’in mezhebinden birinin dinini değiştirmek”, “Çocuklara öğretim yapılmasını sağlamak”, “Cahillere Hristiyanlık ilmihaline dayanarak din dersi vermek”, “Ölülere özen göstermek”, “Hâlihazırdaki ve yani yapılacak yasalar”, “Sapkınları cezalandırmak”, “Dönmelerin ruhani hükümeti” ve “Dönmelerin geçici hükümeti” ile ilgilidir. Her bölüm en nihayetinde 1. Çürütme/Yalanlama (İslam karşıtı polemik ile Lorca İslam’ın değil Hristiyanlığın doğru din olduğunu kanıtlama isteği) 2. Motive etme (hafif veya tamamen hasta198 olanları tedavi etmek. Moriskoları dinleri nedeniyle ‘hasta’ olarak kendisini de bu hasta insanları tedavi edecek olan doktor olarak tanımlamıştır. Motivasyonun arkasında cennet ödülü vardır) 3. Kimlik saptama (Lorca Moriskoların “hastalığını” tanımlamayı amaçlamış bu durumu da İslami gelenekeri “batıl” olarak tanımlayarak Hristiyan okuyucuları için bunların anlamlarını açıklamış ve bu şekilde mücadelelerini kolaylaştırmayı ve onlar için uygun ilacı bulmayı amaçlamıştır) 4. Eğitim/Öğretim’den (Kültürel asimilasyon ve döneklerin kontrolü) oluşmaktadır.199

Lorca polemikçi üslubunu Kral II. Philip’e hitaben kaleme aldığı atıf kısmında başlatmaktadır; Ah Katolik Philip, sessizce durumu değerlendirdiğimde bulaşıcı hastalıklı Hz. Muhammed’in mezhebinin kalıntılarının soyunun hala İspanya’da tükenmediğini görüyorum. Her gün yeniden doğarak bize büyük zararlar vermeye devam ediyorlar. Onları tüketmek ve kendi tarafımızın gücüne ekleme gayesiyle çalışmak için kendimi adadım. Bununla beraber kendimi uygun bir doktor olarak sunuyorum.200

198Araştırma esnasında birçok asimilasyonist yazar ve din görevlisinin Moriskoları “hastalıklı ve tedavi edilmesi gereken insanlar” olarak tanımladıkları görülmüştür.

199Busic, J. (2009). Saving the Lost Sheep: Mission and Culture in Pedro Guerra de Lorca’s Catecheses

mystagogicae pro aduenis ex secta Mahometana: Ad Parochos, & Potestates (1586) (Doctoral Dissertation,

The Ohio State University, 2009). (Electronic Thesis or Dissertation). Retrieved from

https://etd.ohiolink.edu/, 12-15.

Burada diğer yazarların kitaplarında ve Holland arşivinde yazıldığı gibi, “Tanrı’dan gelmediği iddia edilerek İslam bir din olarak kabul edilmemiş” ve “Hz. Muhammed’in mezhebi” olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte İslam sadece Kilise’nin iyiliğine karşı çıkan bir “hastalık” değil, ülkenin sağlığına zararlı bir illet olarak tasvir edilmiştir201.

Lorca 13. ilmihalinin ikinci bölümünde ilerleme ve değişim istediği iki alanı dile getirmiştir. Bunların ilki eski ve yeni Hristiyanların evliliklerini teşvik eden bir kanun, ikincisi ise inançlı bir yeni Hristiyan olarak kendilerini kanıtlayan ve asimile olan yetişkin Moriskoların herhangi bir ayrımcılık ile karşılaşmamaları için önerdiği yasadır202. Yazar yine Moriskolar ile ilgili sorunlara değinirken İslami kurallar ve geleneklerden ve saf şüpheden arınmaları için Moriskoların eski Hristiyanların arasında yaşamaları gerektiğini ifade etmiştir (asimilasyonu hızlandırma düşüncesi ile de olabilir)203. Bu fikirlerin kaynaşmayı istemeyen (İspanyolca: limpieza de

sangre: kanın temizliği) kilise tarafından dikkate alınmamış olma ihtimalinin yüksek

olduğu düşünülmektedir. Özetle Lorca kitabında öncelikle İslam ile ilgili olumsuz propaganda yapmış, Moriskoları hastalıklı ve tedavi edilmesi gereken insanlar olarak değerlendirmiş, onları tedavi etmek için de ilacın kendisinde (doktor) olduğunu savunmuştur. Yazarın bahsettiği “ilaçlar” Moriskoların papazlar ve rahipler tarafından uygulanacak olan bir baskı ve sindirme ile tüm İslami geleneklerinden sıyrılmaları ve Hristiyan olarak yeniden doğmalarıdır. Diğer asimilasyonist kitaplarda olduğu gibi Hz. Muhammed ile ilgili olumsuz propaganda yaparak Hz. İsa’yı yüceltmek istemiştir. Bununla birlikte kitabını Kral II. Philip’e atfederek kraliyet nezdinde Moriskolara karşı anti-propaganda yapmak istemiştir.

3.2.2. Toplu Sürgünü Destekleyenlerin Yazdığı Propagandist Kitaplar

Moriskoların İspanya’dan sürülmelerini destekleyen İspanyol aristokrasisi, 16. ve 17. asırlarda kitle iletişim aracı olarak önemli bir rol üstlenen kitabı hükümetin aldığı toplu sürgün kararını haklı göstermek ve desteklemek için etkin olarak kullanmıştır.

201Busic, J. (2009), age, 97.

202Busic, J. (2009), age, 211.

Toplu sürgünü destekleyen yazarlar yukarıdaki bölümde incelenen İslam ve Kur’an karşıtı yazarların sadece İslam ile ilgili olumsuz görüşlerini kitaplarında dile getirmişlerdir. Bu yazarların ortak noktaları kanın temizliği204 (İspanyolca: limpieza

de sangre) fikrini savunmalarıdır. Toplu sürgünü destekleyen 5 önemli yazar tespit

edilmiştir. Bu yazarlar Juan de Ribera, Jaime Bleda, Pedro Aznar Cardona, Damián Fonseca ve Marco Guadalajara y Xavier’dır. Bu konuda kitapları bulunan diğer yazarlar da olmasına rağmen, araştırmanın kapsamı çerçevesinde örnek teşkil etmesi açısından beş yazara yer verilmiştir. Bahse konu yazarların kitapları basım yıllarına (en erken) göre şu şekildedir:

1. Juan de Ribera, “Başpapaz ve Valencia Başpiskoposu Juan Ribera’nın talimatı ile basılan yeni din değiştiren Moriskoların eğitimi için ilmihal”

(Catechismo para la instrucción de los nuevamente convertidos de Moros, impreso por orden de Patriarcha de Antioquia y Arçabispo de Valencia D. Juan Ribera, 1599).

2. Jaime Bleda, “Valencia Krallığı ve İspanya’nın tümünde yaşayan Moriskolar’a karşı inancın savunması” (Defensio fidei in causa

neophytorum siue Morischorum Regni Valentiae totiusque Hispaniae, 1610).

3. Pedro Aznar Cardona, “Morisko sürgününü haklı gösteren gerekçeler ve Katolik Kralımız III. Philip’in yüksek Hristiyan değerleri” (Expulsion

justificada de los moriscos españoles y suma de las excelencias christianas de nuestro rey D. Felipe el catholico tercero de este nombre, 1612).

4. Damián Fonseca, “Yönerge ve talimat ile İspanya Moriskolarının adil sürgünü” (Justa expulsion de los moriscos de España: con la instrucción,

1612).

5. Marco de Guadalajara y Xavier, “İspanya’daki Moriskoların anılmaya değer adil sürgünü” (Memorable Expulsion y Justissimo Destierro de los

Moriscos de España, Pamplona, 1613) ve “Ricote Vadisine Kadar Castilla

Moriskolarının Hainlikleri ve Sürgünleri” (Prodicion y destierro de los

Moriscos de Castilla, hasta el Valle de Ricote, Pamplona, 1614).

İngiliz Profesör Trevor J. Dadson’a göre İspanyol hükümeti toplu sürgünün (1609) sadece birkaç ay içinde sona ermesini hedeflemiştir. En başta Valencia Moriskolarının sürgünü ile başlaması ve akabinde sıralı aşamalar halinde Aragón, Castilla, Extremadura, Andalucia ve son olarak Murcia Moriskoları ile son bulması amaçlanmıştır. Bu durumda toplu sürgünü destekleyecek herhangi bir yayın

204Kanın temizliği (İspanyolca Limpieza de Sangre): Kişinin aile soyunun “Yahudi veya Arap (Morisko) kanı tarafından lekelenmemiş” olma durumudur. İlaveten, kişinin soyundan gelen birisinin engizisyon tarafından lanetlenmemiş olma halidir.

bulunmamış, hatta buna ihtiyaç bile duyulmamıştır. Ancak sürgünün düzensiz, tartışılmadan kabul edilen ve birkaç ay içerisinde tamamlanamayacak bir faaliyet olduğu hükümet tarafından anlaşılınca, yönetim toplu sürgünü savunan birçok yayının ortaya çıkmasını ummuştur. Bu durumda toplu sürgünün savunma ve propagandasını yapmak amacıyla yazılan aşağıdaki kitaplar öne çıkmıştır:

Pedro Aznar Cardona, “Morisko sürgününün haklı gösteren gerekçeler ve Katolik Kralımız III. Philip’in yüksek Hristiyan değerleri” (Expulsion justificada de

los moriscos españoles y suma de las excelencias christianas de nuestro rey D. Felipe el catholico tercero de este nombre, 1612), Damián Fonseca, “Yönerge ve

talimat ile İspanya Moriskolarının adil sürgünü” (Justa expulsion de los moriscos

de España: con la instrucción, 1612), Marco de Guadalajara y Xavier,

“İspanya’daki Moriskoların anılmaya değer adil sürgünü” (Memorable Expulsion y

Justissimo Destierro de los Moriscos de España, Pamplona, 1613) ve “Castilla

Moriskolarının Hainlikleri ve Sürgünleri, Ricote Vadisine Kadar” (Prodicion y

destierro de los Moriscos de Castilla, hasta el Valle de Ricote, Pamplona, 1614).

Dadson’a göre bu yazarların hükümet yanlısı olduğu açıktır. Örneğin Fonseca’nın kitabı Castro Kontu ve aynı zamanda Lerma Dükü’nün (İspanyol Devlet adamı, Bakan) yeğeni olan Don Francisco de Castro’ya, yazar Corral y Rojas’ın kitabı (bu çalışmada değinilmemiştir) ise Oliva Kontu Don Rodrigo Calderon’a (Makbulün güvenilir yardımcısı) ithaf olunmuştur.205 Örneğin, toplu sürgünü savunan yazarlardan Jaime Bleda’nın kaleme aldığı, “Valencia Krallığı ve İspanya’nın tümünde yaşayan Moriskolar’a karşı inancın savunması” (Defensio fidei in causa

neophytorum siue Morischorum Regni Valentiae totiusque Hispaniae, 1610) adlı

kitabı çalışmada incelenen Holland arşivi adlı engizisyon mahkeme kayıt ve resmi belgeleri arasına girmiş ve Kraliyet tarafından dikkate alınmıştır. Bleda’nın Moriskolar ile ilgili yazdıklarının Kraliyet’i toplu sürgün kararı çıkması konusunda etkilediği varsayılmaktadır. Toplu sürgünü savunan yazarların kitaplarının çoğunun sürgün kararının alındığı 1609 yılından sonra yayınlanma nedeni, iktidarın bu kararını haklı göstermek için gerekli gördüğü desteği sağlamak olabilir.

Dadson, resmi propaganda ile ilgili tehlikeyi, onu tedarik eden veya sağlayanın eninde sonunda bu bilgilere kendisinin de inanması olduğunu söylemiştir. Moriskolarla ilgili olarak III. Philip ve Lerma Dükü’nün (Francisco Gómez de Sandoval y Rojas), okuyucuları inandırmak istediği bilgilere dayanan çok fazla tarih yazımı devlet belgelerinde (engizisyon veya Simancas) ilgili yazarların (Bleda, Fonseca, Cardona gibi) kitaplarında bulunmaktadır. Bu resmi bilgilere çok fazla güvenen birçok tarihçi sadece resmi görüşü okuyarak bu bilgilerin güvenilirliğini veya geçerliliğini nadiren sorgulamaktadır.206 Aslında burada Dadson’un vermek istediği mesajın şu olduğu düşünülmektedir. Morisko sürgünü ile ilgili İspanyol Monarşisi [iktidar] “teklik bilinci” etrafında resmi belgelere dayanan bir tarih yazdırmıştır. Bu tarihe göre İspanya’da yaşayan Moriskolar tamamen farklı niteliklere sahip oldukları için asimile olmamışlardır. Bu nedenle hepsi sürgün edilmiştir. Gerçekte ise araştırmanın ileriki bölümlerinde görüleceği gibi birçoğu asimile olmuştur. Bununla birlikte tüm Morisko nüfusunun tamamıyla sürüldüğü gerçekçi gözükmemektedir.