Eğitim Aracılığıyla Uygulanan Asimilasyon/Propaganda ve Morisko

Dini eğitim Hristiyanlığı öğretmek, benimsetmek ve yaymak amacı ile dini ve resmi makamlar tarafından Moriskolara etkin bir biçimde uygulanmıştır. Bunu gerçekleştirmek için okullar ve papazlar bir iletişim kanalı olarak kullanılmıştır.

Asimilasyon ve propaganda amaçlı Kraliyet ve kilise tarafından dini ve seküler kanallar kullanılarak Moriskolara yönelik eğitim faaliyetleri uygulanmıştır. 1568 yılında Valencia Başpiskoposu olan Juan de Ribera, Moriskolara yönelik uygulanan asimilasyonu eğitim alanında hızlandırmak adına yeni bir finansal düzen kurmuştur. Bu çerçevede Ribera, papazların maaşlarını artırmış ve ruhban sınıfı için Moriskolar ile çalışmayı daha cazip hale getiren bir sistem kurmaya gayret etmiştir. Bununla beraber, Morisko çocukları için bir ilahiyat okulu ve kolej kurulmasına yardımcı olmuştur. Ribera, 43 yıl boyunca sürdürdüğü piskoposluk görevi sırasında Moriskolar ile ilgilenmeye devam etmiştir.276 Ribera misyonerlik faaliyetleri için maddi kaynak oluştururken, birçok rahip de bu maaşları alıp Morisko mahallelerine sadece rutin ziyaretler yapmışlar bazıları ise Moriskolardan para talep edip, onların ibadetlerine göz yumacaklarını söylemişlerdir. Böylece, kilisenin uyguladığı asimilasyon politikaları ile maddi çıkarlarını düşünen rahipler arasında çelişkili bir durum göze çarpmıştır. Bu durumun da asimilasyonu geciktirdiği veya sekteye uğrattığı şeklinde yorumlanabilir.

Holland arşivinde Kraliyetin Moriskolara uygulanan eğitim konusunda bazı tedbirler aldığından bahsedilmiştir. Arşivde yer alan ilgili belgede, “söz konusu tedbirler çerçevesinde, Kralın yeni din değiştirenlerin (arşivde Moriskolar bu şekilde tanımlanmıştır) çocuklarına okuma-yazma öğretmek için Valencia ve Tortosa’da olmak üzere 2 yeni okul kurdurduğu ve bunları desteklediği”277 yazılmıştır. Arşivde “bütün bu bahsedilenlerle uyumlu olarak eğitim konusunun

276Kamen, H. (1985). Inquisition and Society in Spain in the Sixteenth and Seventeeth Centuries (1. Baskı). Indiana: University Press, 102.

277H.A.: Zayas’a göre, Pedro Franquesa y Esteve (bürokrat/asilzade/Lerma Dükü’nün sağ kolu) tarafından tarihlendirilmiş ve imzalanmış, Kral III. Philip’e sunulan belgedir. Valencia Krallığı'ndaki Moriskoların eğitiminden sorumlu olan konseyin kuruluş amacını ve işlevlerini yeni Kral’a hatırlatmayı amaçlayan bildiridir (5 Ekim 1598)(Zayas, Belge: 33, s. 361).

büyük bir hassasiyet ve yumuşaklıkla ele alınması gerektiği” vurgulanmıştır. İlgili arşiv belgesinde, “eğitimi kolaylaştırmak adına Valencia’da bu konuyla ilgilenen bir kurul oluşturulması gerektiği, Kurula Benavente’den birinin başkanlık edeceği ve Başpapaz, Kral naibi (el Regente) en kıdemli engizitörün müdahale hakkı olması gerektiği”278 belirtilmiştir. “Valencia Başpiskoposluğunda 90 bin pound toplanmış, bu meblağın eğitim ve sonrasındaki masraflara ilaveten yeni bir okulun yapılması için kullanılacağı”279 yazılmıştır. Arşivde “Valencia Başpiskoposluğu’nun yeni din değiştirenlerle ilgili rahiplerin ve vaizlerin söylemleri ve takip etmeleri gereken davranışların yazılı olduğu Valencia'da basılmış bir mektup komiteye getirilmiş ve böylelikle din adamları doktrin eğitimini kararlılıkla yürütme emrini almış ve sonuç alınamadığı takdirde dinin ve devletin uygun gördüğü çarelerle yola devam edileceğine karar verilmiştir.”280

Araştırmada incelenen Holland arşivindeki belgede Moriskoların eğitimi konusunda birçok öneri ve tavsiye bulunmaktadır. Örneğin Başengizitör Kardinal Fernando Niño de Guevara Kral III. Philip’e yaptığı öneride (mektup) “ebeveynlerinden alınan çocukların eğitilmeye ve din değiştirmeye daha meyilli oldukları, eğer bunu yapmak istemezlerse belli bir yaşa geldiklerinde anne babalarına yapılanların onlara da uygulanabileceği veya hizmet etmeleri için Kızılderili (Amerika) topraklarına gönderilebileceklerini önermiş, yaşlı, hasta, kadın ve çocukların yetiştirilmesi ve eğitilmesi konusunda yavaşça ilerlendiği takdirde istenilen neticeyi elde etmek için (asimilasyondan bahsediliyor) iyi ve ılımlı yollar bulunabilaceğinden”281 bahsetmiştir. Aslında burada verilmek istenen mesaj

278H.A.: Zayas’a göre, Pedro Franquesa y Esteve (bürokrat/asilzade/Lerma Dükü’nün sağ kolu) tarafından tarihlendirilen ve imzalanan Kral III. Philip'e sunulan mektuptur. Biri Benavente Kontu diğeri Orihuel Piskoposu tarafından yazılmış iki mektup hakkındadır. Ayrıca sözü edilen mektupları okumalarının ardından konsey üyelerinin görüşlerini rapor etmektedir (7 Şubat 1600) (Zayas, Belge: 37, s. 380).

279H.A.: Zayas’a göre, Pedro Franquesa y Esteve (bürokrat/asilzade/Lerma Dükü’nün sağ kolu) tarafından tarihlendirilmiş ve imzalanmış, Kral III. Philip'e sunulan belgedir. Valencia Krallığı'ndaki Moriskoların eğitiminden sorumlu olan konseyin kuruluş amacını ve işlevlerini yeni Kral’a hatırlatmayı amaçlayan bildiridir (5 Ekim 1598) (Zayas, Belge: 33, s. 366).

280H.A.: Zayas’a göre Pedro Franquesa y Esteve (bürokrat/asilzade/Lerma Dükü’nün sağ kolu) tarafından tarihlendirilmiş ve imzalanmış, III. Philip’e yönelik belgedir. Moriskoların eğitimine ilişkin düzenlenen kurulun toplantısından notlar. Sonda III. Philip tarafından yazılmış 11 satır ve onun imzası (Yeni din değiştirenlerle ilgili komite, 5 Ocak 1600) (Zayas, Belge: 36, s. 371).

281H.A.: Zayas’a göre, Toledo Başpsikoposu ve 11 Ağustos 1599 tarihinden beri Başengizitör olan Kardinal Fernando Niño de Guevara’nın sekreteri tarafından kaleme alınmış bir belgedir. Toledo’da 7 Mart 1600 tarihli ve imzalı olarak III. Philip’e gönderilmiş bir mektuptur. Zayas’a göre Niño de Guevara, Morisko sorunuyla ilgili Krala önerdiği çözümleri listelemiştir. Bu çözümler özetle şiddet kullanmadan Moriskoları Katolik dinine döndürmek için olası tüm yöntemlerin işe koşulmasını, ancak Moriskolar şeytani kişiliklerinin

asimilasyon konusunda Moriskoları korkutmadan (baskı ve şiddet uygulamadan) uzun vadede onları Hristiyanlaştırmak yani asimile etmektir.

Arşivde ayrıca Kral’a eğitim konusunda doğrudan bazı tavsiyeler iletilmiştir. Bu kapsamda, “Moriskoların cehennem azabından kurtulabilmeleri için çocukluktan itibaren bir çare olarak dini öğretilerin onlara verilmesini (öğretilmesini) Kralın gerekli kılmasının yerinde olacağı” önerilmiştir. Bu tavsiyenin nedeni olarak ise “ilk anda ruhları kirlenmiş olarak doğan Moriskoların şu an ancak Kur’an’ın yanlış öğretileriyle kirlenmiş olan boş bir tabeladan farksız olacakları” ifade edilmiştir. Bununla birlikte “yaşlarının ilerlediği zamanlarda Katolik inancının inceliklerine ayak uydurmalarının oldukça zor olacağı” belirtilmiştir. “Moriskoların atalarının cenneti elde etmenin en basit yolunu bulduklarını sanarak kendilerini adeta uçurumdan attıklarını bildiklerinden öğretiler gösterilirken zorluklar yaşadıklarını fakat onlar ancak uygun bir İncil eğitimiyle düzgün hale getirilebilecekleri” ifade edilmiştir. Ancak “söz konusu dini eğitimin başta herkese uygulanamayabileceğinden öncelikle yeterli görülen birkaç kişiyle denenmesi gerektiği belirtilmiş ve doktrinin öğretildiği Morisko çocukların o ülkede diğerleriyle (Hristiyanlar) ayrı ya da beraber olarak ailelerinin yanında ve öğretmenlerinin gözetimi altında yetiştirilmesi gerektiği”282 önerilmiştir. Valencia Krallığında yeni değiştirenlerin eğitimini üstlenen kurulun bir soruşturmasında, eğitim ile ilgili önerilen çözüm yolları ile ilgili iki esas nokta bulunmaktadır. Soruşturmada bu noktaların birini mutsuzluk ve çaresizlik sonucu insanların ayaklanmaları oluştururken diğerini ise onların dine dönmeleri ve azaltılmalarına yönelik eğitimdir. “Moriskoların kilise ve kraliyeti tedirgin eden ve asimilasyonun bir başarısızlığı olarak görülecek ayaklanma ihtimallerinin eğitim ile dizginlenebileceği”

kaçınılmaz bir sonucu olarak işbirliği yapmazlarsa şartları karşılayan tüm erkeklerin (“kızılderililerin” bariz nedenlerden ötürü sayılarının azaldığı) Yeni Dünya’daki (Amerika) madenlere giden kadırgalara gönderilmesini içermektedir. Her iki senaryoda da Kardinal, Moriskoların üreyemeyeceklerini öngörmüştür, bu noktadan da niyetinin üstü kapalı bir “soykırım” olduğu çıkarılabilir. Guevara, ayrıca Morisko kadınları da eksi Hristiyanların evlerinde çalıştırmayı ve iyi birer Hristiyan olarak yetiştirilmeleri için çocukların ailelerinden alınmasını önermiştir. Guevara, Moriskoların tehcir edilmesinin Valencia Krallığındaki büyük mülk sahiplerine pahalıya patlayacak bir ekonomik krize neden olacağını fark etmektedir (7 Mart 1600). (Zayas, Belge: 41, s. 438-439).

282H.A.: Zayas’a göre, Sekreter tarafından kaleme alınıp tarihlendirilmiş belgedir. Valladolid Engizisyonunda avukat olan licenciado Martín Gonçález de Çellorigo Oquendo tarafından imzalanmıştır. Kral II. Philip’e yönelik bu bildiride Gonçález hafifletilmiş çözümler sunmadan önce Morisko “ulusundan” suçlu olanları ifşa etmeye çalışmaktadır. İlk defa bu belgede Morisko azınlığı için dini yerine “ulusal” ifadesine yer verilmiştir.

düşünülmüştür. İlgili belgede de belirtildiği üzere, “Moriskoların ayaklanma ihtimalinin eğitimin başarıya ulaşması durumunda ortadan kalkacağı ve Moriskoların da kendilerine iyilikleri dokunanları sevecek ve itaat edecek hale gelecekleri” yazılmıştır. “Birkaç konsey üyesinin eğitime sadece zor bir görev olarak değil aynı zamanda şüpheyle yaklaşılması gerekildiğini düşünmesine rağmen eğitimin yapılması gerektiğine dair fikir birliği” oluşmuştur. “Dini eğitimin yöntemi konusunda ise arşivde yumuşak metodlar” önerilmiştir. “Fark gözetmeksizin herkesin, Moriskolara verilecek olan eğitim, doktrin ve vaaz konusunda dikkatli olunması gerektiği” ifade edilmiştir. “Moriskoların dilleri ve giyimleri üzerinde baskı oluşturmadan ve onlara kötü davranmadan eğitimin büyük bir hassasiyetle gerçekleştirilmesi gerektiği”283 yazılmıştır.

Tarihçi Luis García Ballester’e (1936-2000) göre, V. Charles tarafından 1531 yılında Granada’da açılan Granada Üniversitesi, Moriskoları kültürel ve diğer alanlarda asimile etmeyi amaçlamıştır. V. Charles tarafından uygulanan söz konusu asimilasyon politikasının kısıtlı etkileri olsa da, Moriskolardan büyük bir çoğunluk tıp okumayı tercih etmiştir (tıpkı dönüştürülen Yahudilerin yaptığı gibi). 16. yüzyılda kilise veya hukuk ile ilgili meslekler, belli bir ayrıcalıklı zümre ile bağlantılara veya onur kazananlara göre seçildiği için (kanın temizliği: limpieza de

sangre) tıp alanı tek seçenek olarak kalmıştır. Bununla beraber, tıbbın evrensel bir

meslek olması sebebiyle ülkenin diğer bölgelerinde veya diğer ülkelerde de tatbik edilebilmiştir. Granada tıp fakültesinde okuyan Moriskoların sayısının bir hayli fazla olduğu düşünülmektedir. L. García Ballester’in ifade ettiği gibi, 1580 ile 1640 yılları arasında Granada’daki tüm tıp kitapları basımı durmuştur. Ancak sonuç itibariyle Granadalı Moriskolar akın akın Alcalá ve Toledo fakültelerine girmişlerdir. Konsey üyesi (siyasetçi) Pedro de Vesga’ya göre “bir doktorun katıra binerek ipek kıyafetler giymesi ve saygı duyulan bir mevkide olması makbuldür”. “Ancak söz konusu özellikler eski Hristiyanların düşmanları olarak bilinen (Moriskolar) ve onlara karşı isyan eden erkekler tarafından taşınıyor ise tedavilerine olan güven nasıl sağlanabilir?” demiştir. Vesga, daha da ileriye giderek, “eski Hristiyanların

Zayas’a göre II. Philip’in hükümdarlığının sonlarından başlayarak III. Philip’in hükümdarlığı altında ırkçı bir devlete dönüşümünü anlatmaktadır (24 Nisan 1598). (Zayas, Belge: 39, s. 398).

Moriskolar ile iletişim kurmamaları için oğullarını tıp fakültesine kayıt ettirmediklerini” söylemiştir. Bu durumda sonraları tıp mesleğinin Moriskolar tarafından tekelleştirileceğinden bahsetmiştir. İlaveten Castilla Siyasi Meclisi (Cortes) Moriskoların tıp ilimini tatbik etmelerinin yasaklanmasını talep etmiştir.284 Söz konusu örnekte de görüleceği üzere doktorluk gibi kutsal bir yemin ile uygulanan bir meslek bile Moriskolara karşı duyulan nefret ve güvensizlik nedeniyle onlara reva görülmemiştir. Tedavi etmek bir yana Morisko doktorlarının eski Hristiyanları kasten zehirleyerek öldürebilecekleri gibi sapkın düşünce ve hurafeler İspanyol kamuoyunda yayılmıştır. Bu durum ise Moriskolar ile aynı sınıfta hatta üniversitede çocuğunun eğitim görmesini istemeyen eski Hristiyanların düşüncesi olmuştur.

Valencialı Moriskoların zorla vaftiz edildikten sonra gerçekten Hristiyan olup olmadıklarını araştırmak ve süreci hızlandırmak için hükümet ve kilise bazı iletişim kampanyalarına ağırlık vermiştir. Örneğin yerel papazlık (rectories) ağı kurulmuştur. Din öğretisinden ve icrasından sorumlu bölge papazlarının faaliyetlerini desteklemek amacıyla 1609 yılından önce birçok misyonerlik kampanyası gerçekleştirilmiştir. Bu kampanyaların ilki zorunlu din değiştirme fermanının hemen akabinde, 1526 yılının Mart ayında başlamış ve Gaspar Dávalos gibi birçok misyonerin faaliyetini kapsamıştır. Daha sonraki kampanyalar Arapça bilen Bartolome de los Ángeles (1543), Tortosa Piskoposu (1567), fransiskan ve cizvit rahipleri tarafından yürütülmüştür.285 Prof. Perceval’in ifade ettiği gibi Moriskoların aralarından rahip çıkarma umuduyla çocuklarını yeni yöntemlerle eğitmek için okullar açılmış ancak bu usul ile çok az bir başarı sağlanmıştır. Tam asimilasyonu sağlamak için için ayrıntılı yöntemler tartışılmıştır. Bunlardan bazıları Moriskoların vaazlara katılmalarının zorunlu hale getirilmesi veya kuşaklar arasındaki bağlantıyı kesmek için 7 yaşının altındaki tüm çocukların zorla ailelerinden alınmasıdır.286

283H.A.: Danıştay sekreterliği tarafından tarihlendirilmiş ve imzalanmış belgedir. Daha önceki belgelerde (37) bahsi geçen yeni din değiştirenlerin eğitimi için Konsey’in önerileri hakkında Danıştay’ın görüşlerini içeren Kral III. Philip’e yönelik bildiridir (19 Şubat 1600). (Zayas, Belge: 38, s. 383).

284Arenal-García, M. ve Mediano Rodríguez, F. (2013), age, 103-104, 121.

285Lea, H.C (1901), The Moriscos of Spain. Their conversion and expulsion (1. Baskı). Philadelphia: Lea Brothers & Co., 315.

Arşivde “dini eğitimi kolaylaştırmaya yönelik diğer gerekli uyarılar” bölümünde yer alan ilgili belgede; Valencia Krallığındaki yeni Hristiyanların eğitilmesiyle ilgili engeller/maniler konusunda papaz okullarına veya diğer kişilere dağıtılmamış olan çocukların yetiştirilmesiyle ilgili olarak her köyde camilere karşıt okulların yapımına başlanması ve bu okullarda ailelerine herhangi bir çıkar ya da gelir sağlamayan beş ila on yaş arası çocukların Hristiyan adetleri ve diliyle eğitilmesi, bu eğitimin de psikoposların öğretmenlere verdiği talimatlara göre gerçekleştirilmesi” kararlaştırılmıştır. “Çocuklar 10 yaşına bastıklarında bu çocukların bir kısmının papaz okullarından alınabilecekleri ve bir meslek edinip zengin kimselerin buyruğu altına girerek onlara hizmet edebilecekleri; ebeveynlerinin Hristiyan dinini kınadıkları bir kısım çocuğun ise manastırlara gönderilebileceği” yazılmıştır. “Eğer ebeveynleri dini kabul etmeleri durumunda çocuklarını ellerinden almaya gerek kalmayacağı, ancak kendi rızalarıyla bu eğitimi seçebilecekleri, sadece Valencia’da bu şekilde eğitilen çocukların bile bütün Morisko milletini ve diğerlerini Hristiyanlığa döndürmeyi başarabileceği” belirtilmiştir. “Çocukların eğitimi için Hristiyan doktrinini tam olarak açıklayan bir kitap basmanın iyi olacağı, bu vesileyle çocukların hem okumayı öğrenecekleri, hem de kutsal Katolik dininin gizemlerini ve hakikatlerini keşfedecekleri, zira çocuklukta öğrenilen şeyler ruha kazınacağı” fikri savunulmuştur. “Çocukları teşvik etmek için onlara öğretilenleri bildiklerinde ödüller vaat edileceği” belirtilmiştir. “Belli bir dönemlik eğitimin ardından hala mağribi özelliklerini korumaya ve kötü örnek teşkil etmeye devam edenler olursa bunların valiye ihbar edilmesine dair muhafızlara ve eski Hristiyanlara emir verilmesi gerektiği belirtilmiştir”. “Bunun sonucunda da suçlarının ciddiyetine uygun olarak cezalandırılacakları” ifade edilmiştir. “Bu cezalar mülklerinin tümüne veya bir kısmına el konması, sürgün edilme veya daha da iyisi kadırgalara sürülmek287 olarak tanımlanmıştır.

Araştırmada incelenen Holland arşivinde yer alan ilgili belgelerde İslam kültürünü tamamen yok etmek ve Hristiyan öğretisini kilise aracılığı ile Moriskolar nezdinde yaymak amacıyla papazlara kültürel asimilasyon amaçlı bazı talimatlar

286Perceval, J.M. (2017), agm, 19-20.

287H.A: Zayas’a göre, bu belgeyi Sobrino adına ve kendi adına imzalayan, Gaspar Escolono olarak anılan Rahip Franciscano Antonio Sobrino’nun sekteri tarafından kaleme alınan bildiri (1600 yılı). (Zayas, Belge: 42, sayfa 500-502)

verilmiştir. Arşivde papazların Moriskolara dini eğitim vermeleri gerektiği yazılmıştır. Bu çerçevede, papazlara “Hristiyan doktrinini içeren; dört ibadet, Tanrı’nın buyrukları, kutsal ana kilise ayinleri, imanın şartları, merhametli olmanın ilkeleri, yedi ölümcül günah, Pazar ve kutsal günleri de içine alan Hristiyan doktrinini Moriskolara öğretme zorunluluğu” talimatı verilmiştir. Ayrıca Papazlara “Moriskoların 14 yaşın altındaki çocukları ile onların hizmetçilerini kiliseye göndermeleri gerektiği hatırlatılması gerektiği” öğütlenmiştir. Ardından “Moriskolara Papazlar tarafından belirli bir süre verilerek onlara öğretilenleri kavrayıp kavramadıklarının anlaşılması gerektiği, öğrenmediklerinden emin olunduğu takdirde para cezasına çarptırılmalarının sağlanması gerektiği” ifade edilmiştir. “Moriskolar öğrenene kadar Papazların elinde olan her türlü imkânı kullanmaları, gerektiği takdirde uygulanan cezaların ağırlaştırılması, bunu yaparken onlara her zaman yumuşak başlılıkla yaklaşılması, Katolik inancını kalplerine bir tohum gibi ekerek ruhlarını Tanrı’nın huzuruna sunmaları ve Tanrı’dan yapılan bu ibadetin karşılığını bahşedilmesinin beklenmesi gerektiği”288 talimatı verilmiştir.

Başpiskopos Juan de Ribera, 30 yıllık hizmetinin ardından 1575 yılında Valencia Morisko okulundan emekli olan bölge papazının yerine, daha etkin bir lideri atamıştır. Bu kişi Morisko çocuklarını ilahiyat alanında eğitmeye kendini adayarak onları vaaz vermeye göndermiş ve Moriskolar için bir örnek teşkil etmiştir.289 Ribera’nın buradaki amacı, eğitim vasıtası ile asimilasyondur. Ribera, İncil’in mesajına uyan felsefeleri ve bu yolda Hristiyanları ve Moriskoları bölen kültürel farklılıkları birleştirecekleri düşüncesi ile vaaz vermek için Cizvitleri (Jesuits) de görevlendirmiştir (dil bölümünde de Cizvitlerden bahsedilmişti). Kendisi de her yılın 3 ayını Morisko bölgelerine (kendi papaz bölgesi) ayırarak kişisel ziyaretlerde bulunmuştur. 1588 yılına kadar Ribera’nın yeni Hristiyan bölgelerinde toplu olarak 50 kadar vaaz verdiği bilinmektedir.290 Takip eden yıllarda Ribera vaazlarını anlamayan Moriskoların durumunu fark edince zorla

288H.A: Zayas’a göre, Valladolid Piskoposu, Juan Bautista de Acevedo tarafından düzenlenip (tarihlendirilmeden) imzalanan ve 20 Ocak 1603 tarihinde Valladolid’de basılan papazlığa ait haber postasıdır (“Hristiyan Doktrini” adlı bölümden alınmıştır). (Zayas, Belge: 44, s. 535).

289Ehlers, B. (2006), Between Christians and Moriscos. Juan de Ribera and Religious Reform in Valencia,

1568-1614 (1. Baskı). Baltimore: John Hopkins University Press, 86. 290Ehlers, B. (2006), age, 88-89.

Hristiyanlaştırma asimilasyon/baskı/sindirme/ötekileştirme/etiketleme/propaganda politikalarından vazgeçerek “toplu sürgün” fikrini savunmaya başlamıştır.

Orihuela Piskoposu Morisko çocuklarını kademeli olarak Hristiyan toplumuna alıştırmak için 1585 yılında detaylı bir rehber hazırlamıştır. Söz konusu rehber çocukların giyecekleri kıyafetin rengine kadar verilecek ceza ve ödülleri belirlemiştir. Burada asimilasyondan anlaşılan Moriskoları Kastilyanlara (İspanyollar) çevirmektir. 7 Aralık 1526 tarihindeki (1566 yılında tasdik edilerek güçlendirilmiş) fermana göre tüm Moriskoların 3 yıl içerisinde Kastilyanca’yı (İspanyolca) öğrenmeleri emredilmiş, Arapça ticari sözleşmeler yapmaları yasaklanmış, Arapça kitapların imha edilmesi emredilmiş, Morisko kıyafetleri, çocukların kullandıkları takma Arap isimleri, her çeşit Arapça müzik ve Mağribi banyoları yasaklanmıştır. Bunun sonucu olarak Granada isyanı çıkmış ve 1570 yılındaki kısmı Morisko sürgününe (İspanya’nın diğer bölgelerine) neden olmuştur.291

Arşivde dini eğitim ile ilgili yer alan belgede “ayinlere katılım” bölümünde “Moriskoların ayinlere katılmaları hususunda ise onların her Pazar ve kutsal günlerde ayinlere katılmalarının zorunlu olduğu, hasta olmaksızın gelmeyenlere para cezası uygulanması gerektiği, ikinci defa gelmeyenin cezasını ise iki katına çıkarılması gerektiği” ve “Morisko ailelerin çocuklarının, Morisko efendilerin ise hizmetçilerinin cezalarını ödemekle yükümlü oldukları, üçüncü bir şenliği/ayini kaçırmaları durumunda papazların kiliseyi haberdar etmeleri gerektiği, kilisenin de böylelikle uygun olan çözümü bulabilmelerinin mümkün olacağı, “her bir papazın ayini kaçıranları ve aynı zamanda isyancıları ve sabıkalıları not alabilmesi için birer not defteri tutmasının gerekli olduğu” emrolunmuştur.292

291Perceval, J.M. (2017), agm, 19-20.

292H.A.: Zayas’a göre, Valladolid Piskoposu, Juan Bautista de Acevedo tarafından düzenlenip (tarihlendirilmeden) imzalanan ve 20 Ocak 1603 tarihinde Valladolid’de basılan papazlığa ait haber