Orta Anadolu Bölgesi Orta Tunç Çağı Kazı ve Araştırma Tarihçesi

Doğal sınırlarını dağların oluşturduğu bir bölge olan Orta Anadolu; dağların yanısıra plato ve ovalardan oluşmaktadır. İç Anadolu Bölgesi tam anlamıyla birebir ifade etmese de kısmen Orta Anadolu Bölgesini tanımlamaktadır. Orta Anadolu Bölgesi’nde Orta Tunç Çağı merkezlerini Kızılırmak Kavsi İçi, Kızılırmak’ın Batısı, Konya Ovası ve Kayseri Ovası olarak dört bölgede ele alınmıştır.

Kızılırmak Kavsi içi; Sivas İli sınırları içerisinden doğan Kızılırmak Nehri’nin

İç Anadolu Bölgesi'nde büyük bir kavis çizerek Karadeniz’e döküldüğü bölge içerisindeki bölümü ifade etmektedir (Güngördü, 2010: 168). Bölgede kazı ve araştırması en erken yapılan Orta Tunç Çağı’na tarihlendirilen merkez olan Boğazköy; Çorum’un Boğazkale İlçe merkezinin hemen doğusunda yer alan Boğazköyde'ki ilk çalışmalar Karl Humann ve Otte Puchstein tarafından 1882 yılında gerçekleştirilmiştir. 1893’te Ernst Chantre tarafından çalışmalar yapılmıştır. 1906-1912 yıllarında Hugo Wickler ve Theodor Macridy; 1931-1970 yıllarında ise Kurt Bittel; 1978-1993 yıllarında Peter Neve; 1994-2004 yılları arasında ise Jurgen Seheer tarafından kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2005 yılından bu yana kazı çalışmalarına Andreas Schachner başkanlık etmektedir (Schachner, 2008: 167).

Boğazköy kazılarını Yozgat’ın Sorgun ilçesinin güneyinde Alişar Köyü’nün 2,5 m kuzeyinde yer alan Alişar Höyük kazıları takip etmiştir. Bu merkezde Henning Von der Osten tarafından 1927-1932 yılları arasında; Lee Gorny ise 1993-1994 ve 1998- 1999 yılları arasında çalışmalar yürütülmüştür (Gorny, 1994: 191).

1945 yılına gelindiğinde Çorum’un Sungurlu ve Alaca ilçesi yakınlarında, Alaca İlçesi’nin 5 km batısında, Hüseyinabad Ovası’nda bulunan Eskiyapar yerleşimde E. Akurgal tarafından gerçekleştirilmiştir. Höyüğün tabakalanması ise 1999 yılında Tahsin Özgüç tarafından belirlenmiştir. 2010 yılında Tunç Sipahi tarafından yeniden başlanılan kazılar günümüzde de devam etmektedir (Sipahi, 2010: 83).

19

Eskiyapar kazılarını 1952 yılında Kayapınar kazıları takip etmiştir. Tokat’ın güneybatısında, Artova İlçesi’nin 17 km kuzeyinde, Ayazmayeni Köyü yakınlarıda yer alan Kayapınar'da Raci Temizer başkanlığında sadece bir yıl kurtarma kazıları gerçekleştirilmiştir (Temizer, 1954: 317).

Çankırı İli’nin 22 km güneyinde yer alan İnandık Köyü yakınlarında, Hacıbey Deresi ve Terme Çayı’nın kesiştiği noktada bulunan İnandıktepe'de ise 1966-1967 yılları arasında Temizer başkanlığında kazılar yapılmıştır (Özgüç,T., 2004: 25).

1986 yılında, Sachihiro Omura tarafından Kırşehir İli, Kaman İlçesi’nde, Çağırkan Beldesi’nde yer alan Kaman-Kalehöyük'te kazılara başlanılmıştır. Günümüzde kazılar S. Omura'nın başkanlığında devam etmektedir (Omura, S. 1989: 335).

Çorum’un Sungurlu İlçesi'nin Yörüklü Beldesi’nde kayalık bir tepe üzerinde bulunan Hüseyindede'de ise 1996-1997 yılları arasında Tayfun Yıldırım ve Sipahi tarafından yüzey araştırmaları yapılmıştır. 1997-2004 yılları arasında ise yine Yıldırım ve Sipahi tarafından kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir (Sipahi ve Yıldırım, 2000: 355).

2000'li yıllarda ise bölgede yapılan kazıların sayısının arttığı görülmektedir. Bu dönemde kazılara başlanılan Kayalıpınar Sivas’ın Yıldızeli İlçesi'nde yer almaktadır. Yerleşimde 2002-2003 yılları arasında Vuslat Müller-Karpe ve Andreas Müller-Karpe tarafından yüzey araştırmaları yapılmıştır. Sistemli kazı çalışmaları ise Sivas Arkeoloji Müzesi başkanlığında 2005-2015 yılları arasında Vuslat Müller-Karpe (Karpe, 2011: 407), 2012 yılında ise Bora Uysal bilimsel danışmanlığında gerçekleşen kazılara4

2014 yılından itibaren V.M. Karpe başkanlık etmektedir (Karpe-Müller, V. ve Karpe-Müller, A., 2016:297).

Kırıkkale İlçesi’nin Karakeçeli İlçesi’nde yer alan Büklükale'de ise Kimiyoshi Matsumura tarafından 2009 yılında başlanılan kazılar günümüzde de devam etmektedir (Matsumura, 2013: 274).

Kırşehir İli’nin merkezine yaklaşık 20 km mesafede, Çayağzı ve Karahıdır köyleri arasında kalan bölgede yer alan Yassıhöyük’te ilk çalışmalar 1986 yılında Japon

4 _{Bu bilgi Sivas Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nde}

20

Anadolu Arkeoloji Enstitüsü tarafından Kaman çevresi yüzey araştırmaları projesi kapsamında Sachihiro Omura tarafından araştırılmıştır. Höyükte ilk kazı çalışmaları ise 2009 yılında Japon Anadolu Arkeoloji Enstitüsü’nden Masaka Omura tarafından başlatılmıştır ve çalışmalar halen devam etmektedir (Omura, M. 2008: 97-99).

Kızılırmak Nehri’nin batısında en erken kazı ve araştırması yapılan merkez

Gordion/Yassı Höyük; Ankara’nın Polatlı ilçesinde Yassı Höyük Köyü’nde yer almaktadır. Höyüğün ilk keşfi 1893 yılında Alfred Körte tarafından yapılmıştır ve kazı çalışmları 1900 yılına kadar Körte tarafından sürdürülmüştür. 1950-1973 yılları arasında çalışmalar Rodney Young tarafından yapılmıştır. 1974 yılından 1988 yılına kadar ise çalışmalar Mary Voight ve Keith Robert DeVries tarafından devam ettirilmiştir. 1988 yılından itibaren ise Kenneth Sams başkanlığında kazı çalışmaları sürdürülmektedir (Gunter, 1991: 1).

Gordion'un 18 km kuzeybatısında yer alan Polatlı İlçesi’nde bulunan Polatlı Höyük’teki çalışmalar ise Saten Lloyd ve Nuri Gökçe tarafından 1949 yılında yapılmıştır (Llyod ve Gökçe, 1951: 21).

Ankara'da OTÇ'de malzemesi veren bir diğer merkez ise Ankara’nın 25-27 km güneyinde, Karaoğlan Köyü’nde yer alan ve aynı isimle anılan merkez oluşturur. 1937 yılında Afet İnan tarafından keşfedilen höyükte, 1938-1941 yılları arasında Arık tarafından kazılar gerçekleştirilmiştir (Arık, 1939: 27).

Bölgede Karaoğlan kazılarını Asarcık Höyük/Ilıca kazıları takip etmiştir. Asarcık Höyük/Ilıca Ankara’nın Ilıca ilçesinde yer almaktadır. Bu merkezde Winfried Orthmann başkanlığında 1963-1964 yıllarında kazılar gerçekleştirilmiştir (Orthmann, 1966: 27).

Konya Ovası bölümü; Aksaray, Konya, Nevşehir, Niğde ve Karaman İlleri

içerisini alan ovalık alanları kapsamaktadır. Konya Ovası bölümünde yer alan merkezlerden kazısı yapılan en erken yerleşim Konya Karahöyük; Konya’da yer alan höyükte; ilk çalışmalar Sedat Alp tarafından 1953 yılında yapılmıştır. Çalışmalara; 1959, 1967, 1968, 1969 ve 1970 yıllarında ara verilmesinin ardından 1994 yılında sonlandırılmıştır (Güneri, 2013: 23).

21

Aksaray’da Yeşilova Kasabası yakınlarında yer alan Acemhöyük bölgenin en kapsamlı araştırılan merkezini oluşturmaktadır. Höyükte kazı çalışmaları 1962 yılında Nimet Özgüç tarafından gerçekleştirilmiştir. 1989 yılından bu yana kadar ise Aliye Öztan tarafından çalışmalar devam etmektedir (Öztan, 2012: 59).

Bu bölge içinde, Nevşehir’in Ovaören Köyü yakınlarında yer alan Ovaören'deki araştırmalara da yakın zamanda başlanılmıştır. Ovaören; Omura tarafından ilk çalışmalar 1996 yılında yapılmıştır. 1997 yılında Yücel Şenyurt tarafından yeniden ziyaret edilen höyükteki kazılara 2007 yılında Şenyurt başkanlığında gerçekleştirilmiştir. Kazı çalışmaları günümüzde de devam etmektedir (Şenyurt ve Akçay, 2017: 571).

Kayseri Ovası bölümüne gelindiğinde en erken kazısı yapılan Orta Tunç Çağı yerleşimini Kültepe oluşturmaktadır. Kayseri il merkezinin 21 km kuzeydoğusunda yer alan höyükteki ilk çalışmalar 1893-1894 yılları arasında Ernst Chantre, 1925 yılında ise Bedrich Hronzy tarafından yürütülmüştür. Yerleşimdeki ilk sistemli kazılar 1948 yılında T. Özgüç tarafından başlatılmıştır. 2005 yılından itibaren ise çalışmalara Fikri Kulakoğlu başkanlık etmektedir (Kulakoğlu, 2010: 40).