Medya profesyonellerine düşen temel görevler

Üretim sırasında göz önünde bulundurulması gerekenler

Çocuklarla ilgili konularda haber ve yorum hazırlarken, doğ-ruluk ve duyarlılık bakımından en yüksek mükemmellik standart-larına ulaşmaya çalışmak, medya profesyonellerinin temel hede-fi olmalıdır.

Çocuklara yönelik hazırlanan içerikte, onlara zararlı olabilecek unsurların yer almasını engellemek için gereken özen gösterilme-lidir.

Herhangi bir medya içeriğinde söz konusu edilen, ya da kat-kısı sağlanan çocuğun maddi ve manevi güvenliğinin sağlanma-sı, öncelikle medya kuruluşlarının ve profesyonellerin sorumlulu-ğu kapsamındadır.

Çocukların medya içeriğine katılımının sağlanması

Medya profesyonelleri çocukların bakış açılarını araştırmaya yönlendirilmelidir. Ayrıca olanaklar dahilinde çocukların med-ya içeriğine üretim yoluyla katkı sağlamaları da teşvik edilmelidir.

Çocuklarla çalışırken şu noktalara dikkat edilmelidir:

• Öncelikle katılımı sağlanacak çocuğun ve ana-babasının veya hukuken gözetiminde bulunduğu kişinin rızası alınmalıdır. • Çocuğun birey olarak mahremiyetine saygı gösterilmeli, onu

• Durumun kamu yararına olacağına ilişkin açık veriler bu-lunmadıkça, ister fail ister mağdur olsun, çocukların görsel sunumundan ve onların teşhisine ve teşhirine yol açacak uy-gulamalardan kaçınılmalıdır.

• Çocukların kimliğinin tespitine yol açacak bilgilerin veril-mesinden kaçınılmalıdır.

• Çocukların görüntülerinin alınmasının gerekli oldugu hal-lerde açık ve doğrudan yöntemlere başvurulmalıdır. Müm-kün olduğu durumlarda görüntüler çocukların ve sorumlu bir yetişkinin bilgisi ve onayı dahilinde elde edilmelidir. • Tartışmalı konularda ve olaylarda çocuklar tarafından

sağla-nan bilgiler farklı kaynaklardan doğrulatılmalı ve bu doğrulat-ma işlemi bilgi veren çocukları riske sokdoğrulat-madan yapıldoğrulat-malıdır. • Çocukların medya içeriğinde cinselliği çağrıştıracak şekilde

ko-numlandırılmasından ve görselleştirilmesinden kaçınılmalıdır. • Medya içeriğinde yer alan ürünlerin üretimine katılımları

karşılığında çocuklara, ana-babalarına veya vasilerine her-hangi bir ödeme yapılmamalıdır. Bu kural elbette dizi, rek-lam vb.de olduğu gibi, doğrudan üretimde rol alarak para ka-zanan çocukları içermez. Medya sektöründe çalışan çocuk-lar için ise çalışma saatleri ve koşulçocuk-ları onçocuk-ların eğitim, sağlık ve güvenlik gereksinimlerine uygun olarak düzenlenmelidir.

Medya içeriğinde çocuklara yaklaşım

Yaş, cinsiyet, sakatlık, ırk ya da etnik köken, dini inanç, sos-yal ve ekonomik statü farkına bakılmaksızın medya içeriğinde ço-cuklar arasında ayrımcılığı önlemek ve onurlarının korunması ko-nusunda gerekli duyarlılığı göstermek bütün medya çalışanlarının görevi olmalıdır.

Özellikle suça karışan çocuklarla ilgili haberlerde sadece söz konusu olayın sonuçlarına değil, nedenlerine de yer verilmelidir.

Bütün medya profesyonelleri etiket ve sıfatlar yoluyla çocuk-larla ilgili yaratılabilecek olumsuz kalıpyargılar konusunda duyar-lı olmaduyar-lıdır.

Çocuğa yönelik şiddet, hiçbir biçimde meşru gösterilmeme-lidir. Özendirici olabileceği göz önünde bulundurularak, çocuğa yönelik şiddet ve taciz haberlerinde bu eylemleri uygulayanların eyleme dair uzun açıklamalarına yer verilmemeli, bu açıklamalar mümkün olduğunca kısa tutularak ve eleştirilerek aktarılmalıdır.

Haberciliğin, olumsuzluklara odaklanan yaygın anlayışının dı-şına çıkılarak, çocuklarla ilgili olumlu gelişmelere ve onların başa-rı öykülerine de yer verilmelidir.

Çocukların yaşamında rol modeli olacak örneklerin daha çok temsil edilmesi için çaba gösterilmelidir.

Sonsöz

Medya ve Çeşitlilik Kılavuzu, toplumda daha dezavantajlı ko-numda olan grupların medyada daha kapsayıcı ve adil biçimde temsil edilmesine yönelik genel ilkeleri içermektedir. Bu yazıda odağımız sadece çocuklardı. Bu gruplara yenilerinin eklenerek ça-lışmanın genişletilmesi ve mevcut metnin güncellenerek yeniden düzenlenmesi mümkündür. Medya kuruluşlarının kurum içi çe-şitli mekanizmaları kurmasıyla bu ilkelerin hayata geçirilmesin-den söz etmeye başlayabiliriz.

Bu kılavuzun etkisini ölçmek için katılımcılarla yapılan görüş-melerde bunların medya profesyonelleri tarafından kullanıldığına dair somut bir örneğe erişmedik. Bu kılavuzun en yaygın ve etki-li bir biçimde kullanıldığı yerler ise, üniversiteler ve ilgietki-li STK’lar oldu. Görüşülen medya profesyonellerinden bazıları bu ilkeler bir yana, medya kuruluşlarının bu yazıda da sıralanan kendi temel il-kelerini bile uygulamadıklarından şikâyet ettiler. Bu kılavuz geliş-tirme sürecinin bile medya çalışanları arasında eksik olan tartışma

ve öz-eleştiri sürecine katkıda sağlayacağını söyleyenler oldu. Bu kılavuzun önemli bir başlangıç olduğunu, ama etkisini kısa vade-de beklememek gerektiğini vurgulayanlar oldu.

Etik ilkeler kuşkusuz tek başına sihirli bir çözüm sunamaz. Si-yasal kültür ve ekonomi-politik yapının etkisi çok önemlidir. Ama en azından medya profesyonelleri arasında neyi yapmaları gerek-tiğine ama yapmadıklarına işaret ederek bir tartışma ve sorgula-ma başlatabilir. Olayların haberleştirilmesinden sonra öz-eleştiri sürecini başlatmak ve tekrar başka bir olayda benzer yanlışlıkları sürdürmek yerine, medyanın bu ilkeleri uygulamaya ve içselleştir-meye çalışması dileğiyle…

KAYNAKLAR

Alankuş, S. (Haz.) (2007), Çocuk Odaklı Habercilik, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İs-tanbul.

Binark M. ve Gencel Bek M. (2007). Eleştirel Medya Okuryazarlığı, Kuramsal Tartış-malar ve UygulaTartış-malar, İstanbul: Kalkedon.

Gencel Bek, M. (baskıda), Ataerkillik, Piyasa ve Mesleki Değerler: Medyada Aile içi Şiddetin Temsili ve Üretim Pratikleri. AB, UNFPA ve KSGM, Ankara.

Doğuş Yayın Grubu İlkeler Ve Çalışma Yönetmeliği, Ocak 2004.

Kaplan, S. (2003), ‘Cinsiyetçilik-Irkçılık-Kutsallar-Şiddet’, Hürriyet Gazeteciliği, İstan-bul.

Sargın, A. (2006), www. bianet.org (1.11.2006).

UNICEF-Dublin Teknoloji Enstitüsü (2007), Çocuk Hakları ve Gazetecilik Uygulama-ları, Hak Temelli Perspektif, Dublin (Türkçesi baskıda).