Ana hatlarıyla şiddeti haberleştirme rehberi: 14

Çocukların güvenlik açığı, dünyanın her yanında artan koru-ma yasalarına rağmen daha fazla gizlilik hakkı gerektirmektedir. Gazeteciler habere ulaşma süreçlerinde karşı karşıya kaldıkları re-kabet baskısına rağmen, travma durumlarında çocukların korun-ması için çaba sarf etmelidir.

a) Genel röportaj yöntemleri:

1. Ailesinden veya ebeveyninden röportaj veya fotoğraf çeki-minden önce izin alınmalı. Eğer bu mümkün değilse, materyalleri

14) “Covering Children & Trauma Guide for Journalism Professionals”, http://dart-center.org/files/covering_children_and_trauma_0.pdf, 11. 09. 2010.

kullanmadan önce yetişkin onayı alınmalı. Son dakika gelişen ha-berlerde, tek başına olaya karışan çocukların durumu veya olayla ilgili içerik sağlayan 13 ile 19 yaş arasındaki gençler ile röportajlar editör ile tartışılarak karara bağlanmalı.

2. Aileye ve çocuğa, kendileriyle yapılan röportajın hangi şekil-de kullanılacağı izah edilmeli (birinci sayfa hikâyesi veya iç sayfa-lardaki öykülendirme tarzı röportaj gibi).

3. Eğer mümkünse, çocuklarla röportaj sırasında aile üyelerin-den biri veya çocuğun tanıdığı biri bulunmalı.

4. Röportaj, çocuğun kendisini rahat hissedeceği sessiz bir or-tamda gerçekleştirilmeli. Çocuğun güvenini kazanmak için onun hobilerinden ve ilgi alanlarından bahsedilmeli. Genç çocuklarla röportaj yaparken, onların göz hizasında durulmalı.

5. Gazeteci kendisini çocuğa tanıtmalı ve onun anlayabilece-ği bir dille ne iş yaptığını açıklamalı. Fotoğrafçı veya kameraman çocuğa fotoğraf makinesinin veya kameranın nasıl çalıştığını gös-termeli.

6. Gazeteciler, çocuklarla yapılan röportajlar sırasında arkadaş-mış gibi davranmaktan çekinmeli. Sadece işini yaptığını belirtmeli.

7. Gazeteciler çocuklarla neden konuşmak istediklerini açık-lamalı ve röportajın hangi sayfada nasıl kullanılacağı konusunda bilgi vermeli.

8. Röportaj sırasında çocuklara isimlerinin ve fotoğraflarının gazete veya dergide yayımlanacağı, TV’de ekrana geleceği hatırla-tılmalı. Ayrıca anlatacakları her şeyin haberde yer almayacağı da söylenmeli.

9. Mümkün olabildiği ölçüde röportajın denetimi çocuklarda olmalı: Örneğin, çocuğun yanıtlamak istemediği soruyu seçme ve gazeteciden hassas bilgileri kullanmasını istememe hakkının ol-duğu vurgulanmalı.

not defteri çocuğun görebileceği biçimde durmalı ve çocuk söyle-diklerinin kayıt altına alındığını görmeli.

11. Çocuklara kendi hayatlarını en iyi kendilerinin bildiği ve onlar için doğru ya da yanlış cevabın olmadığı söylenmeli. Aksi takdirde çocuklar dürüst olmaktansa, gazetecilerin duymak iste-diklerini söyleyeceklerdir.

12. Gazeteciler çocuklarla röportajlarda “Korktun mu?” gibi, kendi cevaplarını yansıtan soruların yerine “En ağır kısmı neydi?” gibi açık uçlu sorular sormalılar.

13. Çocuklara habere yaptıkları katkıdan dolayı teşekkür edil-meli. Kendisinin işbirliğinin ne kadar önemli olduğu bildiriledil-meli.

b) Suç ya da afet durumunda çocuklarla röportaj:

1. Suç veya afet durumu anında çocukların şokta olduğu ger-çeğinden hareketle, soru sorulmamalı. The Columbus Dispatch Gazetesi’nde Ekim 2000’de yayımlanan makalesinde Washington Üniversitesi’nden Profesör Roger Simpson “kötü bir kazadan son-ra çocuklar nasıl görünürlerse görünsünler iyi değillerdir; soruya değil rahatlamaya ihtiyaçları vardır” demiştir.

2. Gazeteci röportaj yapmaya karar verirse, çocukla yardım personelinin ve diğer kurbanların kargaşasından uzak, güvenli bir yerde konuşmalı.

3. Gazeteci kendini tanıtmalı ve çocuğun tanıdığı birini yanın-da bulundurmalı.

4. Çocukların fotoğrafları ailelerinin izni olmadan yayımlan-mamalı. Yaralanmış bir çocuk fotoğrafı dramatik ve inciticidir, ama aynı zamanda kurban için yaralayıcı ve utandırıcı olabilir.

5. Bazen haftalar veya aylar sürse de, kriz sonrası konuşmak için çocuk ve ailesi hazır oluncaya kadar beklenilmeli. Gazeteci bu durumda daha verimli bir röportaj gerçekleştirecektir.

c) Travma sonrası röportaj:

1. Olay hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmek için çocuğun ailesi, danışmanlar, öğretmenler ve tıp uzmanlarıyla konuşulmalı. Bilgiler tıpkı polis, ya da mahkeme kayıtlarında olduğu gibi titiz-likle toplanmalı.

2. Röportaj öncesinde çocuğun ailesi veya yakınlarıyla, çocu-ğun değinmek istemeyeceği veya hassasiyet gerektiren konular hakkında konuşulmalı.

3. Gazeteci röportaj sırasında çocuk ile ebeveyninin yan yana oturmasına izin vermeli. Atlanta Journal Constitution’dan Jane Hansen’ın 11 yaşındaki tecavüz kurbanı erkek çocuk ile röportajı bu konuda örnek gösterilebilir. Röportaja başlamadan önce Han-sen, çocuğun peluş oyuncaklarını da kendisine göstereceği yatak odasını görmek istedi. Jane Hansen, bir zamanlar kendisinin de peluş oyuncakları çok sevdiğini ve biriktirdiğini söyledi. Ardın-dan koridorda yan yana oturup röportajı gerçekleştirdiler. Konu-şurken gazetecinin yüzünü görmeyen çocuk böylece, kendisini ev-lat edinen babasının cinsel istismarına nasıl uğradığını anev-latabildi. 4. Ne kadar küçük olurlarsa olsunlar gazeteciler çocukları hor görmemeli, yüksek sesle konuşmamalı. Onların duygularına ve başlarına gelen olayı aktarma biçimlerine saygı duyulmalı. Bunun yanında haberciler şaşırmaya hazırlıklı olmalılar. Çünkü çocuk-lar başçocuk-larına gelen olayı, habercilerin kendilerinden beklediği şe-kilde kederlenerek, acı çekerek anlatmayabilirler. CNN’in haber editörü Kathy Slobog’ın Mart 2005’te Casey Journalism Center’ın web sayfasında yayımlanan makalesinde kendisini oldukça şaşır-tan bir röportajından bahsetti: “Bir grup çocukla röportaj yapıyor-dum. Pentagon’a 11 Eylül 2001’de çarpan uçakta yaşamını kaybe-den arkadaşlarına dair anılarından neşe içinde bahsettiler. Çocuk-ların ruh halinin bu kasvetli konuyla örtüşmediğini düşünen ka-meramanım beni uyardı. Bense röportaja devam ettim ve

onla-rın çocuk olduğunu, yaptıklaonla-rının da normal olduğunu söyledim”. 5. Gazeteciler röportaj sırasında çocukların söylediklerini tek-rar etmeli ve onlara yaptıkları yanlışları düzeltme fırsatı vermeli.

6. Gazeteciler kendilerini travma ve çocuklar konusunda yetiş-tirmeli. Bu konudaki eğitim programlarına katılmalı, internet site-lerinden yararlanmalı. Ayrıca hangi sorunun farklı yaş grupların-daki çocuklar için uygun olduğunu enine boyuna düşünüp taşın-malı. Örneğin daha küçük yaştaki çocuklar kronolojik olarak ola-yın detaylarını hatırlayamasalar da travma anını, o esnada hangi oyuncaklarıyla oynadıklarını anlatabilirler.

7. 13 yaşından küçük çocuklar ayrıntılı raporlar ve kanıtlar sağ-layamazlar. Bu nedenle mümkün oldukça çocukları desteklemek için dokümanlar ve çeşitli kaynaklar kullanılmalı.

8. Gazeteciler çocuklarla konuşurken sorularında “Emniyet ke-merini takmamış mıydın?” ya da “Geceleri hep yalnız mı yürür-sün?” gibi suçlayıcı ifadeler kullanmamalı. Bu gibi sorular çocuğa kendini suçlu hissettirir ve toplum önünde aşağılar.

9. Gazeteciler, üzerinden yıllar geçse bile travmatik olayları ye-niden anlatmanın hassas duyguları tetikleyeceğinin bilincinde ol-malı. Bu nedenle gazeteciler güçlü tepkilerle başa çıkmaya hazır-lıklı olmalı, ya da röportaj sırasında yanında mağdur kişinin aile üyelerinden güvenilir birini ya da bir rehberi bulundurmalı.

10. Röportajlar çocukların yaşına uygun uzunlukta olmalı. Süre 9 yaşından küçük çocuklar için 30, 10-14 yaş arasındaki çocuklar için 45 dakika, 15-18 yaş arasındaki çocuklar için bir saat olmalı.

11. Röportaj sırasında çocuklar sıkılırsa veya dikkatleri dağılır-sa ara verilmeli. Bu durum gazeteciye çocuğunartık tükendiğinin işaretini verir.

12. Röportaj sırasında kendisi buna izin vermiş olsa bile, ço-cuğu incitecek veya utandıracak bilgiler kullanılmamalı. Çocuk-lar gazeteciye her şeyi anlatabilirler fakat bu durum çocukÇocuk-ların

an-lattığı her şeyin yayımlanmak zorunda olduğu anlamına gelmez. Hikâyenin merkezinde olmadığı sürece çocukların yatak ıslatma ya da uyuşturucu kullanma gibi sorunları dile getirilmemeli.

13. Röportajı bitirdikten sonra çocuğa bir sorusu olup olmadığı sorulmalı ve ayrılırken yardımları için teşekkür edilmeli.

14. Röportaj bittikten sonra ebeveynler ve daha büyük çocuk-larla konuşulmalı, ifadelerin nasıl kullanılacağı konusunda bilgi verilmeli; ne zaman yayımlanacağı belirtilmeli. Ayrıca hikâyenin bir kopyası da kaleme alındıktan sonra aileye gönderilmeli.

Seattle TV Şubat 2005’te bir pit bull tarafından çocuk bahçesin-de oynarken saldırıya uğrayan genç bir kızın haberini yayınladı. Ha-berde, yaralı çocuk kanepenin üzerinde hıçkırarak ağlarken, köpeğin kendisini öldüreceğini sandığını anlatmaktadır. Çocuğun babası ha-bercilerin röportaj talebini kabul etse de; travma geçiren çocuğun gö-rüntülerini yayınlamak mesleki ahlak ve sorumlulukla bağdaşmaz.

d) Editörler için yol yöntem:

1. Çocuk travmaları konusundaki haberleri geliştirebilmek için editörlerin yapabileceği tek ve en iyi yol, gazetelerinde habercile-rin düzenli olarak çocuklara dair haberler yapabilecekleri boşluk-lar veya televizyonboşluk-larında zaman yaratmaktır. Söz konusu durum, geleneksel gazetecilik eğitimindeki boşluğun doldurulmasına yar-dımcı olacaktır. Böylece gazetecilere sosyal politika, çocuklarla il-gili eğilimler veya aile sorunları gibi konularda uzmanlık kazana-cakları alanlar sağlanmış olur. Uzman gazeteciler 13 yaşındaki bir çocuk ailesini katlettiğinde veya terk edilmiş bir bebek bulundu-ğunda kimi arayacağını bilir.

2. Gazeteciler çalıştıkları gazetelerin veya televizyonların, ço-cuk kurbanlar veya şüphelilerin isimlerinin yazılıp yazılmama-sı konusunda özenli davranıp davranmadıklarından emin olma-lıdırlar. Kamunun bilme hakkı ve haberin önemi arasında adil bir denge kurulmalı.

3. Gazeteciler çocuk mağdurların isimlerini yazıp yazmama-ya karar verirken hazır gazetecilik ifadelerini kullanmaktan kaçın-malıdır.

4. Bazı durumlarda çocukların isimlerinin yazılması konusun-da esnek olunabilir. Örneğin evlat edinilmiş 16 yaşınkonusun-daki bir çocu-ğun, hikâyesini anlatmak istemesine engel olmamak gerekir.

4. Gazeteciler hassas konulara dair fotoğraflar konusunda fo-toğraf editörüyle beraber çalışmalı.

5. Doğal bir afet sonrası gazeteciler çocuklara yönelik şiddetin etkileri konusunda aileleri eğitecek ve travmaları en aza indirecek haberler kaleme almalı. Gazeteciler aileleri, çocuklarının medyaya maruz kalmasını en aza indirme konusunda yüreklendirmeli. Afet kurbanlarının hayatlarını yeniden kurabilmeleri için onları yürek-lendirici haberleryayınlanmalı.

6. Şiddete dair başlık, fotoğraf ve detayların izleyici-dinleyici kitlesinin bir parçası olan çocukları olumsuz etkileyeceği dikkate alınmalı. Rahatsız edici grafik ve fotoğrafların, görüntülerin tekrar tekrar verilmesi çocuklarda travma sonrası strese neden olabilir.

7. Gazeteciler hikâyelerin yıldönümlerinde dikkatli olmalı. Hikâyenin acı dolu detaylarının kurbanlara tekrar aynı travmayı yaşatacağı unutulmamalı.

8. Gazeteciler, kurbanları haberleriyle poster çocuğuna çevir-mekten kaçınmalı. Kurbanları kahramana çevirme davranışı, ço-cukların kendi durumlarını algılamada zorlanmalarına neden olur.

9. Çocuklara dair haberlerde fikri takip özenle yapılmalı. Bir okul servisi kazasında hayatını kaybeden çocukla ilgili haber, çok daha genel bir sorunun işaretiolabilir.

10. Editörler, habercilere çocuklarla röportajlar için daha faz-la zaman tanımalı.

11. Editörler çeşitli kurumları, çocuklarla ilgili bilgilere ulaş-mada önlem almaya zorlamalı.

12. Editörler gazetecilerin, kameramanların ve foto muhabir-lerinin çocuklarla ilgili haberlerde duygusallaşmasına izin verme-meli.

13. Editörler haber odalarında çocuklarla ilgili haberlerde da-nışılabilecek uzmanları istihdam etmeli, haberlerde bilimsel kay-nakların kullanımı özendirilmeli.