Kurul’un Görev ve Yetkileri

Kurul’un görev ve yetkileri oldukça geniş kapsamlı düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerin temelinde Kurul’un sermaye piyasalarında mutlak otorite olması yatar. Kurul’un görev, yetki ve sorumlulukları SPK’nın 128. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede görev ve yetkiler çok sayıda düzenlendiğinden bunlardan önemli gördüğümüz birkaçına değinmekle yetineceğiz. Ayrıca Kanun’un diğer maddelerinde de Kurul’un başka görev ve yetkileri düzenlendiğinden, Kurul’un görev ve yetkilerinin 128. maddede ana hatlarıyla düzenlendiğini, tamamının bundan ibaret olmadığını ifade etmek gerekir.

Kurul’un en genel kapsamlı görev ve yetkisi, Kanun (SPK) ile verilen görevler ile bu Kanun’un emrettiği uygulamaların yerine getirilmesini ve öngörülen neticelerin sağlanmasını teminen gerekli olan iş ve işlemleri yapmak olarak düzenlenmiştir (md. 128/1-a). Sermaye piyasaları açısından kamunun aydınlatılması, ileride detaylı olarak değinileceği üzere yatırımcıların güveninin korunması açısından oldukça fazla önem arz etmektedir. Bu bağlamda Kurul’a, kamunun zamanında, yeterli ve doğru şekilde aydınlatılması açısından gerekli genel ve özel nitelikteki kararları alma görevi de verilmiştir (md. 128/1-b). Yine kamunun aydınlatılması ile ilgili olarak Kurul’a verilen bir diğer görev ve yetki, Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun (KAP) işletim ve çalışma esasları ile bu Kanun kapsamında Kurul’a yapılacak bildirim ve başvuruların usul ve esaslarını belirlemektir (md. 128/1-ğ).

Yatırımcıların doğru bilgilenmeleri ve böylece korunmaları açısından Kurul, sermaye piyasasında yatırımcılara ve tasarruf sahiplerine yönelik olarak yatırım tavsiyesinde bulunacak kişilerin ve kuruluşların uyacakları ilke ve esasları belirlemekle görevlendirilmiştir (md. 128/1-g). Bunun yanında Kurul, finansal istikrar ve ulusal veya uluslararası mevzuatın gereklerinin sağlanması amacıyla diğer

63

finansal düzenleyici ve denetleyici kurumlarla her türlü iş birliğini yapmak ve bilgi alışverişinde bulunmakla da görevli ve yetkili kılınmıştır (md. 128/1-ç).

Kurul’un en önemli görev ve yetkileri denetimle ilgili olanlardır. Bunlardan ilki, sermaye piyasasının gelişmesini temin etmek için yeni sermaye piyasası kurumlarına ve araçlarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek ve bunları denetlemektir (md.

128/1-e). Bir diğeri; sermaye piyasası kurumlarının, halka açık şirketlerin, borsaların ve öz düzenleyici kuruluşların bilgi sistemlerinin işletimine ve bu Kanun çerçevesindeki denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemektir (md. 128/1-h). Bunun yanında Kurul’un denetim yetkisiyle ilgili olarak daha kapsamlı düzenlemelere Kanun’un 88, 89 ve 90. maddelerinde yer verilmiştir. Buna göre, bu Kanun ve diğer kanunların sermaye piyasası ile ilgili hükümlerinin uygulanmasının ve her türlü sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimine meslek personeli yetkilidir. Bu yetki, Kurul Başkanı tarafından görevlendirilen meslek personeli tarafından kullanılır (md. 88/1).

Kurul’un görev ve yetkileri sadece ulusal düzeyle sınırlı değildir. Kanun ile Kurul’a uluslararası düzeyde de birtakım görev, yetki ve sorumluluklar yüklenmiştir.

Kurul; üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşlar, mali, iktisadi ve mesleki teşekküller ile Türkiye’nin doğrudan üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşların çalışmalarına katılmak, bu kuruluşlarla ortak projeler geliştirmek ve projelerine katkıda bulunmakla görevlendirilmiştir (md. 128/1-i). Doğal olarak, bu görevin yerine getirilebilmesi için öncelikle Kurul’un uluslararası kuruluşlara, mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere üye olması da gerekmektedir (md. 128/1-j).

Kanun’da, Kurul’un yetkilerini nasıl kullanacağı da düzenlenmiştir. Buna göre Kurul, yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanır (md. 128/2). Düzenleyici işlem, idari işlemlerin bir türüdür ve hukuki açıdan

“kural koymak” anlamına gelir. Düzenleyici işlem; soyut, genel, herkese yönelik, muhatabının kim olduğu önceden belli olmayan, uygulanmakla sona ermeyen kurallar bütünüdür¹⁷². SPKr tarafından çıkarılan yönetmelik ve tebliğler düzenleyici işlemlere örnek olarak gösterilebilir. Kanun’a göre, Kurul’un düzenleyici işlem

172 Ramazan ÇAĞLAYAN, İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, 4. Baskı, Ankara 2016, s.

442.

64

niteliğindeki yönetmelik ve tebliğleri Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.

Ayrıca Kurul, kararlarının Resmî Gazete’de veya internet ortamı dâhil uygun vasıtalarla yayımlanmasına karar verebilir (md. 128/2).

Kurul, Kanun ile kendisine verilen görevleri yerine getirmek ve yatırımcıyı korumak amacıyla idari yaptırım uygulama yetkisiyle donatılmıştır. SPK’da, idari yaptırım olarak tedbirler ve idari para cezalarına yer verilmiştir. Kurul tarafından uygulanabilecek tedbirler, Kanun’un 91 ile 102. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Söz konusu maddelerin detaylarına girmeksizin belirtmek gerekirse, Kurul şu hâllerde tedbirler uygulayabilecektir: Kanuna aykırı ihraçlar (md. 91), ihraççıların hukuka aykırı işlemleri ile sermayeyi veya mal varlığını azaltıcı işlemleri (md. 92), 18 inci maddedeki esaslar çerçevesinde alınan yönetim kurulu kararları aleyhine (md.

93), örtülü kazanç aktarımında (md. 94), sermaye piyasası kurumlarının hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerinde (md. 96), sermaye piyasası kurumlarının mali durumlarının bozulması hâlinde (md. 97), tedrici tasfiye ve iflas durumlarında (md.

98), izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinde (md. 99), kanuna aykırı ilan, reklam ve açıklamalarda (md. 100), bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı durumlarında (md.

101).

Tedbirler yanında Kurul’un idari yaptırım uygulama yetkisi de bulunmaktadır.

Kurul tarafından uygulanacak idari yaptırımlar idari para cezası şeklinde ortaya çıkar. Kurul tarafından uygulanabilecek idari para cezaları SPK’nın 103 ve 104.

maddelerinde düzenlenmiştir. Bu hükümlere göre Kurul; SPK’ya dayanılarak yapılan düzenlemelere, belirlenen standart ve formlara ve Kurulca alınan genel ve özel nitelikteki kararlara aykırı hareket eden kişilere, 26 ncı madde uyarınca ve gerekirse Kurulca verilebilecek ek süre zarfında pay alım teklifi zorunluluğunu yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişiler hakkında, Kurulca izin verilen hâller hariç olmak üzere ve Kurulca belirlenen zaman dilimi içinde ilgili sermaye piyasası araçlarının alım satımından kazanç elde eden ve bu net kazancı otuz gün içinde ihraççıya vermeyen yönetim kurulu üyeleri ve yöneticileri hakkında, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği Statüsüne ve Birlikçe alınan kararlara uymayan Birlik üyelerine, halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıklarının, esas sözleşmeleri veya iç tüzükleri çerçevesinde basiretli ve dürüst bir tacir olarak veya piyasa teamülleri uyarınca kârlarını ya da malvarlıklarını korumak

65

veya artırmak için yapmaları beklenen faaliyetleri yapmamaları yoluyla ilişkili oldukları gerçek veya tüzel kişilerin kârlarının ya da malvarlıklarının artmasının sağlanması hâlinde ilgili tüzel kişiye (md. 103) ve son olarak suç sayılmayan piyasa bozucu eylemlerde bulunan kişilere (md. 104)¹⁷³ idari yaptırım uygulayabilir.

F. Kamunun Aydınlatılması İlkesi ve Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP)