İçtima

Ceza hukukunda, “kaç tane fiil varsa o kadar suç, kaç tane suç varsa o kadar ceza vardır” kuralı hâkimdir. Bu kural, suçların içtimaı ile cezaların içtimaı ayrımında cezaların içtimaına (gerçek içtima) işaret eder. Cezaların içtimaı, işlenen her suçtan dolayı ayrı ayrı cezalandırmayı ve her cezanın bağımsızlığını korumasını ifade eder. Suçların içtimaı ise cezaların içtimaının istisnasıdır⁵⁶¹. Gerek tek hareketle gerekse de birden çok hareketle birden fazla suç işlenmesine rağmen, farklı hukuki gerekçelerle sanki tek suç işlenmiş gibi faile tek ceza verilen durumlarda suçların içtimaı söz konusu olur⁵⁶². 5237 sayılı TCK’da, suçların içtimaı türleri

558 GEÇER, agm., s. 260-261.

559 “Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır.”

560 ÖZEN, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Genel Hükümler, s. 683- 684.

561 ARTUK/GÖKCEN/ALŞAHİN/ÇAKIR, s. 781; KOCA/ÜZÜLMEZ, s. 475- 476.

562 ÖZEN, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Genel Hükümler, s. 782.

177

olarak; bileşik suç (md. 42)⁵⁶³, zincirleme suç (md. 43)⁵⁶⁴ ve fikrî içtima (md. 44)⁵⁶⁵ düzenlenmiştir.

1. Zincirleme Suç

Piyasa dolandırıcılığı suçu açısından zincirleme suç söz konusu olabilir.

Zincirleme suç (TCK md. 43/1), bir suç işleme kararı kapsamında aynı suçun aynı kişiye karşı farklı zamanlarda birden çok defa işlenmesidir⁵⁶⁶. Örneğin, bir mağazada çalışan kasiyerin fark edilmemek için her gün belirli miktar parayı çalması durumunda, her ne kadar hırsızlık suçu birden çok kez işlenmiş olsa da aynı mağdura karşı aynı suç işleme kararı ile gerçekleştirildiğinden tek cezaya hükmedilecek, ceza belli bir oranda artırılacaktır. Ayrıca Kanun’da, mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da zincirleme suç hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir (TCK md.

43/1-son cümle). Zincirleme suçun bu şekli, temel düzenleniş şeklidir. TCK md.

43/2’de ise zincirleme suçun istisnai şekli düzenlenmektedir⁵⁶⁷. Bu hükme göre, aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da zincirleme suça ilişkin birinci fıkra hükmü uygulanır. Başka bir deyişle, her ne kadar failin işlediği suçta birden fazla mağdur olsa da bir cezaya hükmedilecek, cezada belli bir oranda artırım yapılacaktır.

Çalışmamızın ilgili kısmında, işleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunda mağdurun belirli olmadığına, toplumu oluşturan herkesin mağdur olarak nitelendirildiğine değinmiştik. Bu kapsamda örnek vermek gerekirse, failin işleme

563 Bileşik suç

Madde 42- (1) Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz.

564 Zincirleme suç

Madde 43- (1) Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/6 md.) Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır.

(2) Aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesi durumunda da, birinci fıkra hükmü uygulanır.

(3) Kasten öldürme, kasten yaralama, işkence ve yağma suçlarında bu madde hükümleri uygulanmaz.

565 Fikri içtima

Madde 44- (1) İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.

566 KOCA/ÜZÜLMEZ, s. 487.

567 ÖZEN, Öğreti ve Uygulama Işığında Ceza Hukuku Genel Hükümler, s. 797.

178

dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunu işlemek amacıyla bir ay içerisinde farklı günlerde birden çok hisse alımı yapması durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanabilecektir. Aynı husus diğer seçimlik hareketler için de geçerlidir. İşleme dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunu oluşturan seçimlik hareketlerin farklı zamanlarda işlenmesi durumunda da aynı suç söz konusu olacağından, zincirleme suç hükümleri uygulanabilir. Aynı şekilde, tek bir bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunu işleme kararı kapsamında failin farklı zamanlarda birden çok defa yalan, yanlış veya yanıltıcı içerikli bilgi vermesi, haber vermesi, yorum yapması veya rapor hazırlaması durumunda zincirleme suç gündeme gelebilecektir.

Yargıtay bir kararında, “…sanıklar hakkında temyize konu dava dışında ...

Cumhuriyet Başsavcılığı'nca aynı tarihli iddianameler ile farklı hisse senetlerine yönelik benzer eylemleri sebebiyle ... Asliye Ceza Mahkemelerine birden çok dava açıldığı Dairemize intikal eden dosyalardan anlaşılmış olmakla; sanıkların suç kastı ile hareket edip etmediğinin tesbiti açısından dava konusu edilen tüm eylemlerin birlikte değerlendirilmesi zorunluluğu ve suçun sübutunun kabulü halinde TCK'nın 43.maddesi kapsamında zincirleme suç hükümlerinin uygulanmasının söz konusu olabileceği…” diyerek, sanıkların aynı suçu birden çok kez işlediklerinin anlaşılması nedeniyle zincirleme suç hükümlerinin uygulanabileceğine hükmetmiştir⁵⁶⁸.

2. Fikrî İçtima

Fikrî içtima, TCK’nın 44. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre, işlediği bir fiil ile kanunun birden fazla farklı hükmünü ihlal eden, başka bir deyişle birden fazla farklı suça sebebiyet veren fail, kanun koyucunun benimsediği ceza siyaseti gereği bu suçların hepsinden değil, sadece cezası en ağır olan suçtan dolayı cezalandırılmaktadır. Örneğin; sermaye piyasasında faaliyet gösteren bir şirketin kurucusu, ortağı, idarecisi, müdürü, temsilcisi ya da yönetim veya denetim kurulu üyelerinden biri olan failin; sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla bu şirket hakkında gerçeğe aykırı bilgiyi kamuya açıklaması durumunda, bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçu yanında TCK’nın 164. maddesinde düzenlenen şirket veya kooperatifler hakkında

568 Yargıtay, 19. CD., E. 2016/480, K. 2016/18874, https://emsal.yargitay.gov.tr, E.T. 21/10/2018.

179

yanlış bilgi suçunu⁵⁶⁹ işlemiş olur⁵⁷⁰. TCK md. 44’e göre, “İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.” Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi suçunun cezası Kanun’da, altı aydan üç yıla kadar hapis veya bin güne kadar adli para cezası olarak düzenlenmiştir (TCK md. 164). Bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunun cezası ise iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır (SPK md. 107/2). Bu durumda, cezası daha ağır olması nedeniyle örneğimizdeki faile, bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçundan dolayı ceza verilecektir. Bunun yanında, yine bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçunu işlemek amacıyla gerçeğe aykırı olarak düzenlenen bir raporun kullanılması hâlinde, TCK md. 207’de düzenlenen özel belgede sahtecilik suçu ile içtima söz konusu olabilir. Bu durumda fikrî içtima gerçekleşmeyecek, TCK md. 212’deki özel düzenleme gereğince hem özel belgede sahtecilik hem de bilgiye dayalı piyasa dolandırıcılığı suçundan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunması gerekecektir.