2
0 0 7 y ılın d a C u m h u rb aşk an lığ ı se çim le rin in arefesin d e, eşi b aşö rtü lü b irin in C u m h u rb aşk an ı o lm asın a k arşı ç ık m a k üzere b aşlatılan seri C u m h u riy et m itin g leri h iç k u şk u y o k tu r k i, cid d i b ir so s y o lo jik an alizi h a k ediyor.
K a tılan ların m o tiv asy o n ları açısın d an ; k ü rsü h a tip lerin in k o n u şm aları, k a tıla n la rın p an k artları ve slo g an ları ilg in ç b ir söylem ortaya koyu yor. D em o k rasi ve ifade ö zgü rlü ğ ü adına n e istiy o rsa istesin bu h are k e ti g e rçek ten te b rik e d eb ilm ek isterd ik . O ysa d eğ işik v esilelerle ifade e ttiğ im iz g ibi bu m i
tin glerd e b ir araya g e le n ler T ü rk iy e’de ifade özgü rlü ğü adına h erh an g i b ir sık ın tı duyan k e sim le r değil. H atta b e lk i b u n la rın en ö n em li ö z e llik le ri, h e r şey in en fazlasın ı en ö lçü sü z ve en g en iş to leran s a lan ın ı k u lla n a ra k sö y ley eb ilen lerd en o lu şm a sı
dır. K o n u şm alarıy la k e n d ilerin e veya m azlu m k e sim lere daha fazla h a k ve özgü rlü k istem iyor, a k sin e şım arık ça b aşk aların ın ö z g ü rlü k lerin in k ısıtla n m a sın ı talep ediyorlard ı. O kad ar ser
b est d av ran ab iliy orlar k i, h alk ın g en iş k e sim lerin e k arşı k in ve n efre t aşılıy o rlar da b ir A llah’ın ku lu b u n ları su ç k ap sam ın d a d eğerlen d irem iyo r. Bu m itin g le r e -m u h tıra sü reci için d e artık g erçek an la m ın ı b u lm u ştu r. B u n la r a çık ça d arbe en strü m an ı o larak çalıştırılıy o r.
A n cak bu to p lan tılar arttık ça h a lk ın “Ö te k i” k esim in d e tam ak si b ir k a rşılık bu lm aya başlad ılar. A llah ’tan bu k arşılığ ı m u k ab il h are k e tle rle y ö n len d irm ey e çalışan b ir n iy et yoktu .
M itin g ler ü zerin d en p azarlanm aya çalışılan b ir sö y lem var.
A K P arti p o litik a la rın ın g en iş h a lk k e sim lerin d e k i k u şk u la rı g id erem ed iğ i, h a lk k e sim lerin d e b azı k o rk u ve en d işelerin olu ştu ğ u söyleniyor. Bu tez o kad ar işle n iy o r k i, a rtık kim se d oğ ru lu ğ u n d an b ile k u şk u duym uyor. E n sağd uyulu y a k la şa n lar b ile A K P arti’n in b ir k o rk u n e d en i olm a ih tim a lin i y o k say
m ıyor. G id erek so ru m lu lu ğ u y in e AK P arti’lilere y ü k le n en b ir k o rk u , siy asetin d ü ze n len m esi iç in m u tlak a d ik k ate alın m ası gerek en b ir u n su r o larak terfi ettiriliyor.
O ysa 4 ,5 y ıllık icraatı için d e bu k ork u y u h a k lı çık a ra ca k h içb ir uygu lam ası olm ad ı AK P arti’n in . Z aten k ork u y u ifade edenler, y ap tık ların ı d eğil p o tan siy el o la ra k y ap ab ilece k lerin i sayıyorlar. E şlerin b aşö rtü sü o layın ı b ir k o rk u kay n ağı olarak an lam ak m ü m k ü n değil. K im sen in eşi örtü lm ü yor, k en d i eş
leri ö rtü lü . K im sen in hayat tarzına k a rıştık la rı y o k ak sin e h er gü n k a rışıla n ve m ah rem iy eti d id ik d id ik ed ilip k arışılan k e n di hayat tarzları.
O ysa siyasal sö y lem in b ir en strü m an ı o larak , yan i “b ir p o litik k âr kaynağı olarak k o r k u ” ç o k özgü n b ir icat değildir.
B oğaziçi Ü n iv ersitesi S o sy o lo ji B ö lü m ü ’n d en Prof. Dr. N üket Sirm an yıllard ır “D uygu S o s y o lo jis i”n in b ir k o n u su o larak k o rk u ü zerin e d ersler veriyor. B öyle zam anlard a k e sin in a n ç lıla r k afaları k a rıştırır diye so sy o lo g ları d in lem eye yanaşm az gerçi am a b iz ona k u la k verelim .
B ir k o n feran sın d a S irm a n , F ran tz F a n o n ’u n S iy a h D e h B e y a z M a s k e isim li k itab ın d a (k i bu kitap yaşayan en b ü y ü k Tü rk şairi C a h it K oytak tarafın d an T ü rk çe ’ye çe v rilm iştir) geçen (s.
1 4 0 ) b ir olayı a k tarıy o r old u ğu n u gösteriyor. Ç o k gen iş k e sim ler sald ırıy ı ister b ir T ü rk o larak , iste r b ir M ü slü m an olarak,
ister b ir aydın o larak , ister sırad an b ir vatandaş o larak d o ğ ru dan ü stü n e alınd ı.
F a n o n , y an ın d an beyaz b ir kad ın ve ço cu ğ u n u n g e çm e k te old u ğu n u görür. Ç o cu k , siy ah ad am ı (F a n o n ’u ) g ö rü n ce
“A nne b a k b ir z e n c i”, der. B u n u n ü zerin e siy ah adam g ü lü m ser. Aynı olay ik in c i defa te k rarlan ır ve siyah adam tek rar fakat bu kez b iraz daha az gülü m ser. Ç o cu k ve an n e g ittik çe y ak laş
m aktad ırlar. Tam ö n ü n d en g e ç e ce k le rk e n ç o c u k , “A n ne b ak z e n c i!!” diye b ağ ırır ve k o rk u y la a n n e sin e sarılır. Siyah adam d on u p k alm ıştır, adeta buz k esilm iştir.
Bu olayda aslınd a siyah adam beyaz ço cu ğ u k o rk u ta ca k h iç b ir şey y ap m am ış old uğu h ald e, h ayatı b o y u n ca “k o rk u la cak b iri o lu p o lm ad ığ ın ı so rg u lam ak ” zoru n d a b ırak ılır. B a şk a sın ın k o rk u su n u n k en d isin d e n eye yol a çtığ ın ı h esap lay ab ilir
sin iz. B izzat k e n d isi tarafınd an zam anla içse lle ştirilm iş b ir ay ı
rım cılık : A partheid .
H âlb u k i o , k o rk u n u n seb eb i d eğil, n esn esid ir. B u na k a rşılık k o rk a n k işin in yap tığı şey b ir ku cağa atılm a k , b ir ku cağa sa rıl
m ak. A n n en in k u cağ ın a.
Bu ö rn e k te h e rk e sin b ild iğ i gib i k o rk a n k işiy e h iç b ir şey olm ay acak tır. Z aten b ir te h lik e olm ad ığı h ald e a n n e n in (v ata
n ın , k u ra m la rın , d em o k rasi d ışı g ü çle rin ) k u cağ ın a sarılarak k o rk u la n k işiye y ö n e lik b ir şid d eti, b ir teh d id i h arek ete g e ç i
recektir. B una k a rş ılık “k o rk u la n b ir b ed en o larak siyah ad am ” bu k o rk u y u g id erecek h içb ir şey yapam ayacaktır. O n u n varlığı b ir k o rk u kaynağı olm aya devam ed ecektir.
A slınd a so ru n u n çö zü m ü b a sittir: K o rk u n u n kaynağı siyah ad am ın k e n d isi d eğil, o n u n h a k k ın d a k i algıdır. Bu a lg ın ın ü re tilm esi b ir to p lu m u n in sa n lık su çu b ir duygu su yla, y an i ır k ç ı
lığıyla ilgilid ir. Irk çılığ ın n e sn esi (h e d efi) o larak siyah ad am ın b u n u g id e re b ilm ek iç in y ap ab ileceğ i h iç b ir şey yoktur.
* * *
O laya k o rk u so sy o lo jisi açısın d an b ak ın ca b ir yazı y e tm i
yor, d olayısıyla, so n ra devam e d elim , am a b u g ü n b itirirk e n m a h k e m e n in 3 6 7 kararın a ve M e clis’e sev k e d ilen Anayasa d eğ işik liğ in e rağm en A b d u llah G ü l iç in oylam ad a ısrar e tm e n in , siy aseten , b e n ce ç o k isa b e tli b ir an lam ın a d ik k at çe k m e k istiy o ru m . Ö n c e lik le , ö n ü m ü zd ek i A nayasa d eğ işik liğ i p ak eti de d âh il o lm ak üzere, bazı se çe n e k le rin fiilî im k ân sızlığ ı g ö s
terilm ed en çe k ilm e k siy aseten d oğru olm azd ı. B u n u n adı in at d eğil, siyasettir. İk in cis i, b u , silah g ö sterild iğ i anda d em o k ra siye sahip çık m a k y erin e M e clis’ten k açan lara, a k ılla rın ı b aşla
rın a d ev şirm eleri için v erilm iş so n b ir fırsattı. Ne yazık k i bu so n fırsatı da d eğerlen d irem ed iler. A m a em in o lu n , b u n d a da m u tlaka b ir h ayır vardır.