Yasin A ktay, f o n T, O plinger, R ich ard P. T albot*
Ö zet
Ritüel kirlen m esi kav ram ı ü zerin de yoğ u n laşan Yapısal A n tropo
lojinin b a z ı y a n la r ıy la birleşm iş b ir eleştirel kon striiksiyon ist b a kış açısı, kitlesel kom plon un toplu m sal gerçekliğin in , elit ta h a k k ü m ü nün üretilm esi ve koru n m asın da ön em li bir ö ğ e olduğunu k a n ıtla m a k ta ku llan ılm aktadır. K om plolar, elb ette g erçek olabilirler, a m a g en ellikle, k o rku lan ko m p lo çarp ıcı bir şe k ild e a b artılm ıştır y a da tam am en uydurm adır. B öy le kom p loların toplu m sal dü zlem d e in şa
sı için birbirin i d estekley en iki süreç esastır. (1) A h la k i bir sınırın, s ık lık la in safsızca, d ra m a tiz e edilm esi ve (2) H ayali y er a ltı örgütü
nü m eşhu r etm ek için, en alçağ ın d an etiketli k o m p lo cu la rla birlikte, sın ırları b elirsiz sap m a kateg orilerin in ku llan ılm ası ( “id eo lo jik bu naltm a"). Bu süreçler, m evcut teh liken in tabiatın a uygun o la r a k a rtı
rılm ış toplu m sal kontrol ön lem lerin in uygu lanm asını m eşru kılm a k için sırad an h a lk ta y eterli korku y u üretir. D evlet seviy esin e ulaşm ış toplu m da elit tah akkü m ü , kısm en, kom plonu n b a şa r ılı bir biçim de ü retilm esine bağlı h a le gelebilir.
* Prof. Dr. Jo n T. O p linger ve Dr. Richard P. Talb ot, U niversity o f M aine at F arm ington, S os
yal B ilim ler ve İsletm e Bölü m ü, Sosy oloji Profesörü.
H ayali b ir iç k o m p lo n u n varlığ ın a olan in a n ç , d evlet sev i
y esin e u laşm ış to p lu m iç in y en i b ir şey olm ad ığ ı gib i, aslınd a b e lk i de d ev let ku ru m u kad ar eskid ir. Avrupa’lı m o n a rk la r k e s in lik le n e uyd u rm a k o m p lo lara y a b a n cı, n e de k e n d i k o r k u la rın ı sırad an h alk a aktarm ad a b e ce rik siz d ile r (C o h n , 1975;
M arx, 2 0 0 3 ; Colley, 1 9 9 2 ; L arner, 1 9 8 1 ). K im i h ayali olan h er çe şit gru p , m ev cu t d in i ve siyasi d ü zen e ve h e rk e sin , h atta en sırad an in sa n ın b ile , e sen liğ in e b ir teh d it o larak ta n ım la n m ış
tı. İn a tç ı g erçek , b ö y le b ir idd iayı ortaya k o y m ak iç in n ad iren b ir en g el te şk il ediyord u (M o o re, 1 9 8 7 ). O n a ltın c ı ve o n y e d in ci y ü zy ıllar b o y u n ca Avrupa, k itap lar, g azeteler ve m im b er- ler yolu yla k o rk u tu cu b ir şek ild e h alk a n ak led ile n ve devletin e n g izisy o n y ö n tem iy le g erçek h a le g e tirilen “y e n i” ve şeytani cad ı k o m p lo su tarafın d an b ü y ü len d iğ in d en , k o rk u y o rd u . O n - b in le rce k işi, işk e n ce yolu y la fan tastik itiraflar yapm aya z o r
land ı ve g e n ellik le de y ak ılarak , alen e n id am ed ild i (M id elfo rt, 1 9 7 2 ; R u ssell, 1 9 8 0 ).
C ad ı ç ılg ın lığ ın ın ay rın tıları rah atsız ed ici boyutlard ad ır.
Y ine de, g e çen yü zy ılın ta rih in in ç o k daha k o rk u n ç olm ası n e d en iyle bu acım asız tab lo y a d aha yu m u şak b ir gözle b a k ıla b i
lir. H erh an gi b ir m ak u l d eğ erlen d irm ey le, cad ı ç ılg ın lığ ın ın s o n u cu n d a d am g alan m ış in sa n la rın ü retilm e si ve b u n u n n e tic e sin d e h a y a tın tahrip ed ilm esi, y irm in ci y ü zy ılın tasfiy elerin in sık lık la k ap sam lı o lan ö ld ü rü cü lü ğ ü n ü n y an ın d a sö n ü k kalır.
A cım asız to p lu m sal k o n tro l s a n a tla rın ın ve k o m p lo n u n şek il- le n işin in m ü k em m e l h ale g e tirilm e si, g eçtiğ im iz yüzyıldadır.
Y irm in ci yü zyıl, A BD ’de K ızıl K o rk u ve M cC a rth y D ö n e m i’n e, Y ahudi S o y k ırım ı’n a , M ao ist Ç in ’in K ü ltü r D ev rim i’n e ve S ta lin ’in y ö n e tim i a ltın d ak i Sov y etler B irliğ i’n in b irk a ç te m iz lik h a re k â tın a , ö ze llik le de B ü y ü k Tem izliğe, şah it old u. Ş ü p h esiz, o k u y u cu daha ço k ö rn ek gösterebilir.
Bu çalışm a, k a rşıla ştırm a lı so s y o lo jin in b ir uygu lam asıdır.
B u n u n la b irlik te , ç o k fazla şey in fark lı o lm ası gib i b a sit b ir
ned en d en d olay ı, fark lı o la n ı, W e b e r’in ifade ed eceği şek liy le
“e k sik o la n ı”, b e lirle m e k bu çalışm an ın k ap sam ı için d e d e ğild ir (B u rk e 1 9 9 3 ). M cC arth y D ö n em i veya g ü n ü m ü z d ü n yasın ın b irço k y erin d e yaşanan b en ze r k o m p lo la r ile Yahudi S o y k ırım ı’n m tam an lam ıyla m u k ay ese e d ile b ilir olay lar o ld u ğun u ö n e sü rm ek ap talca olur. S ta lin ’in te m izlik h arek âtlarıy la Yahudi S o y k ırım ı, k o rk u n ç b ir kasap fa tu rasın ı paylaşsalar da, aralarınd a ç o k b ü y ü k fa rk lılık la r vardır. B izim k o n u m u z, k it
lesel k o m p lo n u n ü retilm e sin d ek i o rta k o lan sü reçler ( S o ro k in 1 9 6 7 [ 1 9 2 5 ] ) ve ö z e llik le de h erh an g i b ir k itle se l k o m p lo n u n ü retilm e sin d e g erek li olan ik i tem el sü reçle ilgilid ir. Bu s ü re ç
leri b en z e tm e li ve m ecazi o larak D ik e n li Tel ve V ücu t A vcıları o larak ayırd ediyoru z.
B irin c is i, yan i D ik e n li Tel, fizik sel k u şa tm a n ın ve ce z a la n d ırm an ın h em b ir p arçası, h e m de sim gesidir. D ik e n li te l, aynı zam and a siyasi sap m an ın k o n tro lü n d e k u lla n ıla n te k n o lo jin in göstergesid ir. B asit, u cu z ve e tk ilid ir; m e k ân ı ve b ö y le ce in s a n ı k o n tro l eder (R azac 2 0 0 2 ).
Ya V ücu t A vcıları? Bu sü reç h e r yerde b irin c isi kad ar g ö rü lm ek te d ir ve o n u n kad ar gereklid ir. Bu sü reç, ç o k az sayıda, sık lık la h iç m ev cu t olm ayan , so m u t d elil ü zerin d en neredeyse olağ an ü stü y e ten ek lere sahip k o m p lo cu la r şe b e k e sin in ü re til
m e sin e işaret eder. B u gizli k o m p lo cu la r b ü tü n sın ırla rı ih lal ed erler ve “içe rid e n zay ıflatırlar” (iç d ü şm an lar). G e rçe k ten , e llile rin m eşh u r film i Vücut A v cıların ın İs tila s z’nd a g e rçe k le şti
ği ü zere, h alk arasın d a yaygın olan algılam ad a bu d u ru m harfi h arfin e içerid en g erçek leşeb ilir. Ja c k F in n e y ’in b ir ro m an ın a ( 1 9 5 5 ) d ayanan ve 1 9 5 6 ’n ın b aşların d a g ö ste rim e giren bu film , m asu m v atan d aşların v ü cu tların a ve z ih in le rin e sızan uzayd an gelm iş y ab a n cıla rın (y an i d insiz y ara tık la rın ) gizli istila sın ı anlatır. Bu şek ild e y u rtsev er ve d oğru d ü şü n en v atan d aşlar b ü y ü k b ir g alak sile r arası k o m p lo n u n h iz m e tin d e olan b itk i b e n z e ri ro b o tlara d ön ü şü rler. U y u m ak , ele g e çirilm e k ve
zapt ed ilm ek d em ektir. Son su z u y a n ık lık tek k o ru n m a y o lu dur. S o ğ u k Savaş b o y u n ca , işg a lci V ü cu t A v cıların ın aram ız
d aki d insiz K o m ü n istleri ve o n la rın k o m ü n ist k o m p lo y a ro b o t gib i h iz m e t ed işle rin i te m sil ettiğ i fik rin i k a b u l e d e ce k b irço k v atandaş vardı.
S e m b o liz m b ir k en ara b ıra k ılırsa , b iz, sin si b ir k o m p lo n u n to p lu m sal g e rçek liğ in in ortaya çık a rılm a sın ın acım asızca s o m u t o la n sü reçlere d ayand ığın a in an m ak tay ız. B a sk ı, m an ip ü - lasy o n , k o rk u tm a ve v ah şice z u lü m ler to p lu m sal g erçek liğ in in şasın a sü rü k ler. Bu d u ru m ö n ce g ü ç k u lla n ım ın ı m e şru la ş
tırır so n ra da k o rk u n u n y arattığı felç d u ru m u n u n b ü y ü m esin i sağlar.
Sosyal d avranış so y u t b irim lerle ortaya çık m az. K itlesel k o m p lo ü re tim in in ö rn e k le ri, d erece le rin in yanı sıra bazı b o yu tları açısın d an da fa rk lılık gösterir. S ta lin ’in te m izlik h a re k e tle rin in d ü ze n len m e b içim i, a m acı tam am en terö r olan bu d ö n em in b a sk ın ö ld ü rü cü lü k k a ra k te ri tarafın d an g iz le n m e k tedir. N azi d ev le tin in Yahudi S o y k ırım ı’na gid en yold a b e nim sed iğ i ırk ç ı id e o lo jin in k o rk u n ç v ah şeti b aşka b ir b oyu tu b elirler. İk i filo z o f n e sli bu felak etlerin b o y u tu n u ele alıp in c e lem ed e b aşarı sağlayam adı. Ç in ’d ek i K ü ltü r D ev rim i b aşk a b ir d eh şe tin g ö rü n m e sin i sağlar. B ü tü n h a lk tab ak aları (k e lim e n in tam a n lam ıy la) şey tan laştırıld ılar ve m ilyo n larca k işi öldü.
A BD ’d ek i ik i b ü y ü k k ızıl avı h ad isesi, yan i B irin ci D ünya Savaşı so n rasın d a P a lm er B a sk ın ları ve M cC arth y D ö n em i ile T ü rk iy e’n in m o d e rn le ştirilm esi sü recin d e y aşananlar, k arşılaş
tırıld ığın d a o ld u k ça ön em siz görü n ü y or. H em P alm er B a sk ın ları h e m de M cC a rth y D ö n em i ve T ü rkiye iç in o ld u k ça ön em li olan n o k ta , tartışm alı da olsa ik isin in de ö ld ü rü cü o lm am asıy dı. Y ine de in sa n la rın h ay atların ın altü st old u ğu , siv il h ak ların b altalan d ığ ı ve p o litik a n ın g ü çlü g ru p ların çık a rla rı d o ğ ru ltu sund a d eğ iştirild iğ i ö lçü d e b u n la r ön em siz o laylar d eğillerd i.
Ç o ğ u lcu to p lu m b ağ lam ın d a, k o m p lo a lg ısın ın b u n u k e n
d i k e n d in e servis v eren k e sin in a n çlıla r tarafın d an ü re tile b il
m e sin in k o lay lığ ı, ü z erin d e d ü şü n ü lm e si g erek en ö n e m li b ir k on u d u r. G e çtiğ im iz o n y ıllard a A BD , sad ece ik i ö rn e k te n b a h s ed e rsek , (h a k k ın d a h iç b ir k a n ıt o lm ay an ) b ü y ü k b ir şey tan i k o m p lo tarafın d an k u şa tılm ıştır ve b ize sö y len e n e g öre, sözd e b irç o k v atan d aşım ızı k a çırm ış o lan g alak siler arası k a ç a k ç ı
lar ü lk e m izi g ö ze tlem ek te y d ile r (N a th a n and S n e d e k e r 1 9 9 5 ; G o o d e 2 0 0 0 ) . B izim k o n u m u z , b u p ek ala m ü m k ü n olsa da, A m erik an to p lu m u n u n h isteriy e aşırı d ereced e y a tk ın olm ası değildir. Ü zerin d e d urd u ğum u z n o k ta , b u n u n y e rin e, eğer ç ı
k ar g ru p ları b ö y le k o m p lo la r ü reteb iliy o rlarsa, e lin d ek i b ü yü k k ay n ak larla d ev letin , k o m p lo a lg ısın ı n a sıl olu p da b u kad ar k o lay b ir şek ild e besleyebild iğ id ir.
Bakış A çılan
D ev letin ko m p lo ü retm ed e k u llan d ığ ı ik i sü reci in ce le m e k için ay rık b ir to p lu m sal teo ri y ap ısın ı b irleştirm ek gerekir. Biz b u rada D ev letin n a sıl olu p da ah lak i b ir sın ır in şa ettiğ in i ve b öy- le ce bu sın ırın ö tesin e g eçen lerin k ö tü lü ğ ü n ü h alka n asıl ilan ettiğ in i ve aynı zam and a bu ah laki sın ırın n asıl da g örü n m ey en k o m p lo cu g ü çlerle teh d it ed ilir h ale g eld iğini in celey eceğ iz.
B aşka b ir d eyişle, D ik e n li Teli ve V ücut A vcılarını in celey eceğ iz.
“A h lak i s ın ır ” kav ram ı, K ai E rik so n tarafın d an fo rm ü le e d ilm iştir ve b u g ü n sapm a so s y o lo jis in in an laşılm asın d a m er
k ezi b ir ö n e m e sah ip tir. E rik so n , ah la k i sın ır k av ram ın ı h em k ü çü k grup araştırm aların d an h e m de sa f D u rk h eim g il işlev- s e lc ilik te n tü re tm iştir (L au d erd ale, 1 9 7 6 ). E rik so n , ö z e llik le , D u rk h e im ’ın sap ık d av ran ışın to p lu m sal siste m in p ü rü zsü z işle m e si iç in g erek li old uğu fik rin in iç e rim le rin i g e liştirm iş
tir. D u rk h eim ’ın savu nd u ğu şek liy le bu b öy led ir, çü n k ü ah lak i d ü zen ve to p lu m sal d ay an ışm a, to p lu m sal n o rm la rı çiğ n ed i
ği v arsayılan d av ran ışların k ın an m asıy la g ü çle n d irilm e k te
-dir. E rik so n ( 1 9 6 6 ) , ü n lü çalışm ası İn atçı P ü riten ler’de “grup y aşam ın ın dış s m ırla rı”n ın (s. 1 4 ) tek rarlan an k am u sal ceza eylem leriy le m eyd ana g e tirilen ah lak i b ir sın ır tarafın d an ç i
z ile b ile ce ğ in i ifade ed erek bu g ö zlem in i g eliştirm iştir. Başka b ir d eyişle, bu ya da şu fiilin ço k k ö tü ve to p lu m iç in b ir te h d it o ld u ğ u n u n h alka ilan ıy la b irlik te bu fiilin y ap ılm asın d an so ru m lu o lan im an sızın alen i o larak ce zalan d ırılm ası, ah lak i sın ırla rın tesis e d ilm esin i sağlayan to p lu m sal sü reci oluştu ru r.
B u d u ru m d a ah lak i sın ırlar, to p lu m d ak i b ü tü n b irey lerin gör
m esi iç in oradad ırlar. K im sen in , k am u sal b ir ipe çe k m e y i y an lış an lam ası m ü m k ü n değildir.
E rik so n , ayrıca ah lak i sın ırla rın zam an için d e d eğ iştiğ in i vurgular. Z am an ın b ir n o k tasın d a k ab u l ed ileb ilir olan b ir dav
ran ış, başka zam anlard a k ab u l ed ilem ez, a h lak i s ın ırla rın ö te sin d e ve to p lu m için b ir teh d it olarak n ite le n m iş olabilir. K ö tü lü ğü n d oğasınd a e sn e k lik vardır (C o h e n 1974). E rik so n ’un bu d eğişim e b a k ışı siste m ik tir. Yani, bu b a k ış açısın a g öre, a h lak i sın ırla rı tesis eden b ir b ü tü n o la ra k toplu m d ur. D aha özel o larak , to p lu m g erilim altın d a ya da te h d itlerle k a rşı karşıya b u lu n d u ğ u n d a, E rik so n ’u n , P ü rite n to p lu m u tartışm asın d a şık b ir şek ild e ortaya koyd u ğu gib i, k ab u l ed ileb ilir d avranış aralığ ı daralır.
B izim m eselem iz, b u n u n n için b öy le olduğudur. B iz, ahlaki sın ırların ü retilm esin i b ütü ncül/sistem ik b ir sü reç olarak kabu l etm iyoru z. B u n u n yerin e, bu sü reci g ü çlü çık arların özellikle de siyasi elitlerin ta h ak k ü m lerin i sürdü rm ed e araç olarak k u l
lan d ık ları tem el y ön tem n iteliğin d e görüyoruz. G ü cü n , ken d i çık arları iç in h arek et eden k im selerin ko alisy o n ların a dayan
dığını d ü şü nü yoru z (S ch a ttsch n e id er 1 9 7 5 ; G alb raith 1 9 8 3 ; D ah ren d orf, 1979). E n to taliter top lu m lard a b ile gü ç asla ta
m am en m e rk ezileşm em iştir (S ta lin in v ah şice dile getirdiği b ir g erçek ) ve b irço k siyasi sistem d e güç çık a r g ru p ların ın olu ştu r
duğu koalisy onlard a b irikir. Ö zette d aha iyi ifade edildiği gibi.
b izim top lu m görü şü m ü z sem b o lik etk ile şim cilik le d üzeltilm iş çatışm a tem elli to p lu m sal k o n tro l teorisiyle şek illen m ek ted ir.
B öyle b ir b ak ış açısın d an , ah lak ın d eğişen d ü zlem i, toplu m sal g erçek liğin inşası ve iyi ile k ö tü n ü n d oğası ü zerin e sert b ir kav ga k o n u su ortaya çık arır; S ch u r'u n yerinde b ir ifadeyle “d am ga
lam a y arışları” (S ch u r 1 9 8 0 ) olarak n iteled iği, gerçek teh d it ve h ak ik i k ö tü n ü n n e ya da kim old uğu na dair b ir kavga.
Sosyal te o rin in , isim leri farklı ç e şitli g e le n e k le ri, aslınd a Ja n u s-y ü z lü (ik iy ü z lü ) o larak görü lm elid ir. S o sy o lo ji d isip li
n i için d e k i tarih sel g e lişm ele rin tu h a f seyri, k ılı k ırk yarm a yö n ü n d ek i eğ ilim le b irlik te, a çık la y ıcı şem aların zararlı b ir şek ild e b ö lm elere ay rılm asın ı d estek lem iştir. A h lak i b ir sın ırın te sisin in a n laşılm ası -istersen iz ah lak d ü zlem i ü zerin e d ik en li telin y erleştirilm esi o la ra k ilad e e d e b ilirsin iz- ö ze llik le sapm a s o sy o lo jisin e ve ek o larak to p lu m sal h are k e tle r ve to p lu m sal p ro b lem le r h ak k ın d a k ısm e n ya da tam am en çatışm a b a
k ış a çısı, yan i K aynak S e ferb erliğ i Teorisi (M cC a rth y ve Zald 1977) ile ifade ed ilen teo rik görüşe ve to p lu m sal p ro blem lerd e k o n strü k siy o n ist g örü şe (B e st 1 9 9 5 ; B est 2 0 0 4 ) uygu landığı şek liy le , sem b o lik e tk ile şim ci b ak ış a çısın ı h arek ete g e çirm e lidir. S o ru n , k e sin lik le , bu g ö rü şle rin b ü y ü k o ran d a aynı olan b ir araştırm a alan ın a farklı g ö rü şler g e tirm ele ri ve b irlik te g ü ç lü b ir şek ild e çalışa b ilm e le ri b a k ım ın d a n , b elirg in b ir b iç im de Ja n u s-y ü z lü d ü r (Z ald 1 9 9 6 ; G oo d e and B en -Y ehu da 1 9 9 4 ; G u sfield 1 9 8 1 'd e k i tartışm aya b a k ın ız ). B elirli b ir d u ru m u ve bu d u ru m d an so ru m lu old u k ları varsayılan in sa n la rı to p lu m sal b ir p ro b lem ve bu ned en le k en d isin e k a rşı u y an ık o lu n m ası g erek en b ir k o n u m d a tan ım lam ak , b aşarılı b ir yaftalam a işle m in i gerektirir. S o ru m lu o la n la r d am galanm alıd ır. Y aftanın tu tm asın ı sağ lam ak h em k ay n ak ları h em de to p lu m sal ö rg ü t
len m ey i gerek tirir.
Tekrar tek rar sö y lem ek gerek iy o r: to p lu m sal h are k e tle r üzerine yazılan lite ra tü r g ö ste riy o r k i, şu ya da bu k onu yu k a
m u sal d üzlem d e “to p lu m sal p ro b le m ” o larak ta n ım la m ak için b ir sosyal h are k e tin o lu şu m u n u n b aşlan g ıç aşam aların d a b ü y ü k m iktard a para ve gayret tah sis e d ilm ek ted ir (M au ss 1975).
B elirli to p lu m sal d u ru m ların , öyle o ld u k la rı b aşarılı b ir b iç im de d u yu ru lan a d ek , to p lu m sal p ro b lem o larak k a b u l e d ilm e d ik leri so n d erece soğu k b ir tarih i gerçektir. Şu ya da bu to p lu m sal d u ru m u n h a k ik i d oğası h ak k ın d a id d ialar ortaya atılır.
D eğ işik yer ve zam anlard a “iddia s a h ip le ri” treyler p a rk ların ın , rap m ü ziğin , T ro çk icile rin ve tedavi e d ilm em iş h ip e ra k tif ç o cu k la rın k ö tü lü ğ ü n ü gü rü ltü lü b ir şek ild e ilan ed erler (H en - d ersh o tt 2 0 0 2 ) . B ö y lece , J o e l B est’in ( 1 9 9 5 ) savu nd uğu gib i, to p lu m sal p ro b lem le rin inşa ed ild iği sö y le n e b ilir ve h atta k atı b ir to p lu m sal k o n strü k siy o n istin b a k ış açısıy la b ü tü n to p lu m sal d u ru m ların , to p lu m ü zerin d e n e kad ar k ö tü e tk ile ri olu rsa o lsu n , y aln ızca re k la m la rı yap ıld ığ ınd a (y an i in şa e d ild ik le rin d e) to p lu m sal so ru n h alin e g e ld ik le ri söylen eb ilir.
Ö yleyse b ask ın gru plar tarafınd an k u rm aca b ir iç k o m p lo n u n ü retilm esi ço k y önlü b ir sü reçtir ve bu yüzd en bu k ar
m aşık faaliyetin k avran m ası b irk a ç teo rin in ve b ak ış a çısın ın b ağlantı n o k ta sın ı ku rm ay ı g erek tirir: (1 ) ö ze llik le sapm a so s
y o lo jisin e uygu landığı şekliyle sem b o lik e tk ile şim ci b ak ış açısı (2 ) to p lu m sal p ro blem lerd e k o n strü k siy o n ist g örü ş (3 ) sosyal h areketlerd e K aynak Seferberliği Teorisi (4 ) g ü cü n d ağılım ının b ü tü n toplu m lard a b elirg in b ir b içim d e, k arm aşık toplum da ise d ram atik d ereced e orantısız old u ğu nu kab u l eden Ç a tış
m a Teorisi (sen su lato) (B u duru m d a güç, b ü tü n e yayılm ış b ir ö zellik d eğild ir). Bu d eğ işik g örü şler giderek eleştirel k o n strü k - siyo n izm başlığı altınd a içerilm ek ted irle r (b kz. H ein er 2 0 0 2 ; C reh an 2 0 0 2 ). F ak at so n olarak (5 ) b izim görü şü m ü ze göre, zih n in çalışm ası, d il ve k ü ltü r k o n u ların d ak i zen g in v erim in in , ritü el tem izliği ve k irliliğ i kavram larına u ygu lanm ası n ed en iy le Yapısal A n tro p o lo jin in bazı y ö n leri k u llan ılm alı (Kurzvveil 1 9 8 0 ; L au gh lin and A qu ili 1 9 7 4 ; D ou glas 1 9 6 6 ; B a d co ck 1 9 7 5 ;
N eed ham 1 9 7 9 ). Soyu tlam a d üzeyleri ve kapsam a b ak ım ın d an fark lılık ların a rağ m en , biz bu kavram sal o larak fark lı b ak ış a çı
ların ın m evcu t p ro b lem in ele alın m asın d a b irb irle rin i tam am layıcı ve g erek li o ld u k ların ı d üşü nüyoruz.
Hastalığı Üretmek
E la in e Sh o w alter ö n em li b ir çalışm asın d a ( 1 9 9 7 ) y ab an cılar tarafın d an k a çırılm a , ço k lu k işilik , k ro n ik b itk in lik sen d ro- m u , k u rta rılm ış hafıza ve şey tan i ritü e l su istim a lin i çevreleyen tarih sel ve sosy al k o şu lları in cele y ere k h isteri sü recin i analiz etm iştir. Show alter, b ü tü n bu p s ik o lo jik eğ ilim lerd e o rtak olan ç e şitli fak tö rler b elirlem iştir. B u n lar: h e v e sli d ok to rlar, hassas h astalar ve d este k len e n b ir g erçek lik in şa sı, yani Shovvalter’in k e lim e le riy le , “d este k ley ici b ir k ü ltü re l çe v re ”( s .l 7 ) .
İlk b ak ışta, p s ik o lo jin in alan ın a ço k fazla gird iğim iz sö y le n ebilir. F ak at b u n u yapm a n ed en im iz, Sh o w a lter’in tartışm a
s ın ın b izim b a k ış açım ızla ç o k iyi uyu m sağlam asıd ır. D o k to r olan iddia sah ip leri (ya da d iğer o to rite r b irey ler ve g ru p lar), şu ya da bu d u ru m u n ak ıl h astalığ ı old uğu ve b elirli k ü ltü rel k o şu llar setin d e n k ay n ak lan an özel b ir seb e b in in b u lu nd u ğu d ü şü n cesin i ö n e sürerler. M esela: ço k lu k işilik p ed erşah i top- lu m u m u zu n b ir so n u cu olan ço c u k su istim alin d en k ay n ak la
nır. G ö rü lm e m iş ölçü d e acım asız b ir varyasyond a, ç o c u k su is- tim ali su çu n u u lu slar arası şey tan i b ir k o m p lo n u n ü y elerin in işled iğ i söylenir. B öyle b ir k o m p lo iç in n e sn el b ir k an ıt b u lu n m am aktad ır, b u n a rağm en k u rb an gibi g ö rü n e n iddia sah ip leri
nır. G ö rü lm e m iş ölçü d e acım asız b ir varyasyond a, ç o c u k su is- tim ali su çu n u u lu slar arası şey tan i b ir k o m p lo n u n ü y elerin in işled iğ i söylenir. B öyle b ir k o m p lo iç in n e sn el b ir k an ıt b u lu n m am aktad ır, b u n a rağm en k u rb an gibi g ö rü n e n iddia sah ip leri