H
içb ir şeyd en çe k m e d i H ran t D in k , y an lış a n la şılm a k tan çe k tiğ i kadar. S o n ik i yılın d a m a h k em elerd e 3 0 1 . m ad d ed en y argılan m asın a y ol açan m e şh u r ifad eleri, asla k ast etm ey eceğ i b ir an lam a çe k ilm işti. E rm e n i d iaspora- s ın ın T ü rkiye ve T ü rk le ri b ü tü n h u su m e tlerin in m erk ezin e o tu rtm a sın ı e le ştirm iş ve bu d u ru m u n o n ları “ze h irle y ici, ö ld ü rü cü ” b ir e tk i y ap tığ ın ı anlatm aya ça lışm ıştı.
E d eb iy at y ap m ıştı k e n d in ce . M etafo r k u lla n m ıştı. İç in de “k an , zeh ir, T ü rk , k im lik , k iş ilik ” gib i k av ram ların g eçtiğ i cü m le leri ed eb iy atın d ilin i b ilen , m etafo ru ve cü m le ak ışın ı az b u çu k ay ırt ed en b irisi iç in an laşılm ay acak şey ler d eğild i. O da zaten a n laşılm ak tan yana b ir so ru n u olm ay acağ ın ı d ü şü n m ü ş
tü. N itek im d iasp o rad akiler, yani b irin c i d ereced en an lam ası g e rek e n ler an lam ış ve p e k de bu ele ştirilerd e n h o şn u t k a lm a m ışlard ı. E le ştiri y e rin i b u lm u ştu . A m a sö y led ik le rin in p ek m u h atab ı sayılm ay acak o lan ların ku lağ ına bu ifad eler başka tü rlü çalın d ı. Sözü n b ağ lam ı, siy ak ı, sib ak ı, sö y ley e n in n iy e ti değil, adeta b u ru n lara gelen k o k u la r ö n em sen d i. B irilerin in b u rn u n a “h ak aret ve h u su m et k o k u s u ” geldi.
Sö zü n , b u ru n la d eğil, d ü şü n cey le id rak ed ild iğ in i b ilm ey en a k l-ı evveller, H rant D in k gibi b ir d ost şa h siy e tte n b ir d ü şm an ü retm ey i b aşarabild iler.
H ran t’ın 3 0 1 . m ad d ed en yargıland ığı dava h u k u k ta rih im i
ze b irç o k açıd an b ir lek e o larak g e çe ce k , am a bu le k e n in en ö n e m li seb ep lerin d en b iri de, o ku d u ğ u n u an lam ay an , düzyazı ile m e tafo ru n ay ırtın a varam ayan, en u fak b ir k o m p o zisy o n b ilg isin d en y o k su n ço k sayıda in san ın ad alet m ek an izm ası için d e k o la y lık la b ir araya g e le b ilm esin i g ö sterm esi olacak tır.
G e rçe k te n de b ö y le b ir m e tn in ısrarla h ak aret olarak a lg ıla n m asın ı in sa n ın ak lı alm ıyor. N orm ald e ik in c i b ir o k u m aya ih tiyaç d u ym ay acak yazı b ilirk işiy e y ollan ıy or, b ilirk işi de (b e lli k i b iraz daha an lay ışlı b ir i), b ir h ak aret söz k o n u su olm ad ığı y ö n ü n d e g örü ş b ild iriyor. A m a b ilirk iş in in g örü şü m a h k e m e n in k a ra rın ı etkilem iy o r, d ışarıd a yaygara k op aran m ü d ah iller daha b elirle y ici o lu y o r ve o lan lar oluyor.
H ran t D in k ’in cen a zesin d e taşın an “h ep im iz E rm e n iy iz ” ifad esi de şim d i b en ze r b ir “a n la y ışsız lık ” k o n u su . B u sözü n telaffu zu nd an ta b ii k i D in k ’in k e n d isi so ru m lu değildir. O n u n k a lle şçe v u ru lm asın a, b ir E rm e n i o larak m aruz k ald ığ ı zu lm e k itle le rin v e rd ik leri v icd an i b ir tepkiyd i bu söz. N ered e sö y len d iğ i ve n iç in söy len d iğ i b elliy d i. Bu b ir cen aze m erasim i s ö züydü. N orm al zam an lar iç in b ir k im lik veya b aşk a b ir h a k ta
leb in e tahvil e d ilece k b ir yan ı y o k tu . C esed i b ir b ü y ü k h a k s ız lık la yere d ü şü rü lm ü ş b ir b e n -i ad em e k a rşı serg ilen en a n la m lı b ir je s t idi. H epsi b u !..
K im se “E rm e n iy iz ” d em ek le g erçek ten E rm e n i olm u yord u.
B u nd a da an la şılm ay acak h içb ir şey y o k tu aslınd a. Ü ste lik bu ö y lesin e y erin i b u lm u ş b ir je s t t i k i, söy len d iğ in d e h iç k im se n in itiraz e d e b ilece k yüzü y o k tu . B u n u n n e an lam a geld iği k o n u su n d a k im se n in itirazın a y er b ırak m ay an b ir m u tab ak at or
tam ı h âk im d i.
A slında b ir to p lu m u n k en d in i tem izlem e telaşıydı bu . K endi için d en çık an , k en d isin e h er an bu laşm a ih tim ali olan b ir aşağı
lık su çtan b ir tem izlen m e havliydi. “H epim iz E rm e n iy iz” sözü T ürkiye in san ın ın , T ü rk ’ü n , yaşanan bu b ü yü k u ta n cın için d en çık ab ilm ek üzere ödediği “e n asil k e fare t” olarak tezah ü r ed i
yordu. “B en E rm en iy im ” d ed ikçe bu b ü yü k su çtan arınıyor
du Türkiye. B ir Tü rk “b en E rm e n iy im ” d em ekle k ü çü lm ü yo r, T ü rklü ğü nd en b ir şey kaybetm iyor, ak sin e T ü rklü ğ ü n e, k ay b o l
m aya yüz tu tm u ş d eğerli m eziyetleri tekrar kazandırıyordu.
U n u tm ayalım k i, m ille tçe u ta n ç d u ym am ızı g e rek tire n b ir su ç var ortada. O cen aze m erasim in d e serg ilen en sam im iy et ve d iğergâm lık T ü rk h a lk ın ın b ir tem izle n m e çırp ın ışıy d ı ve b en ce bu işin için d e n b ir n eb ze yü zü m ü zü n akıyla çık a ca k sak an ca k bu sayed e çık m ış olacağız. B u n u an lam ak iç in de b i
raz ok u m a yazm a, tab ii b iraz da m ü n aseb et b ilm e k gerekiyor.
Cenaze birazcık soğumaya başlayınca, anlam ı tartışm asız belir
leyen o bağlam da tabiatıyla yok olmaya yüz tuttu. Daha rasyonel, daha sağduyulu değerlendirm elerin yanısıra, yer yer pişkin itiraz
lar daha kolay dillenm eye başladı. En ilginci de, D evlet Bahçeli’n in her zam anki ses tonuyla söylediği sözler oldu. “Hepim iz E rm eni
yiz” sözlerini şiddetle eleştiren Bahçeli, “h iç kim se ezik ve suçlu b ir Türk toplum u portresi çizm eye çalışm asın” dem iş. İsabet b u yurm uş, tam da aslında bize bu olayın ardından bize lazım olan şeyi hatırlatm ış: bir m iktar “eziklik ve suçluluk duygusu”.
Ö lü m ü n d en h em en so n ra televizyon lara yansım aya b aşla
yan h er g ö rü n tü sü , b u to p rak ları a n d ık ça , sam im iy etle titre yen sesin d en d ö k ü le n h er k o n u şm ası su ratım ıza k ad ir b ilm e z lik , an lay ışsızlık , n a n k ö rlü k , k alın k a fa lılık su çla rın ı ok u m u ş.
D ağ gibi ad am d ev rilm iş. O k u d u ğ u n u a n lam ak tan y o k su n b ir ce h a le tin b o y h ed efi o lm u ş. B ir trajed i yaşanm ış.
K o rk m a y ın , b u n u n k arşısın d a b ira z cık su çlu lu k d u y m ak tan h içb ir şey kaybetm ey iz. B elk i bu k ad arlık b ir su çlu lu k d uygu su b ir de kefaret öd em ek iç in ç o k d aha o lu m lu şeyler yapm aya sev k ed er bizi.