H
er tarafın d an sığ lık ak an yasad ışı b ir k u ru m sa lla şm a ya b ir d erin lik y a k ıştırılıy o r ya b en de ona y an ıy o rum .H er nasılsa d e rin lik kavram ın d an d olayı in san b ir o lu m lu lu k , b ir seviye b e k le n tis i için e giriyor. D ev let d ed iğim iz şey de k u tsa lla ştık ça , u lv ileştik çe on u d erin lere g ön d eriy oru z. A slın da d ev letin d erin liğ i ile d ev letin y ü celiğ i sim e trik veya o ra n tı
lı o la ra k artar. D ev let n e k ad ar k u tsa l, yani n e k ad ar yü ce ise o kad ar da d erind ir.
B u , sa n ırım m o d e rn dünyad a ya H egel’in in san lara attığ ı veya d ev let ad ına h are k e t ed e n lerin H egel’e a ttık la rı en b ü yü k kazık lard an b iri. D ev letin en b asit işle rin i b ile d erin ve ulvi b ir a k lın tezah ü rü o la ra k an lam ay ı te lk in ed en b ir felsefeydi H egel’in k i. Bu sayed e d ev let, y ap tık ları sorg u lan ıp hesap s o ru lacak b ir şey o lm ak tan çık ıp h ik m e t-i h ü k ü m e ti ü zerin d e d ü şü n ü le ce k , an laşılm aya ça lışıla ca k b ir ilah i açılım h alin e geldi.
D ev let h e rk e sin en n e t şek ild e anlayacağ ı ru tin yollarda sey ret
tik çe ortada y o ru m la n a ca k b ir şey kalm ıy or. O yüzd en d ev le
tin d erin liğ in i h isse ttire b ilm e k iç in ak ıl k a rış tırıcı, “ru tin -d ışı”
işlere y ö n e lm e si lazım .
Bu da d ev let ad ına h a re k e t e d en lerin d erin lik ta k ın tısın ın n ered en k ay n ak lan d ığ ın ı galiba b iraz d aha iyi açıklıy o r. D evlet o lm an ın o ld u k ça in sa n i, b eşe ri, d ünyevi sın ırlarıy la y e tin m e yip daha ulvi, daha g ö k sel b ir rü tbeye göz d ik m ek le alak alı b ir d u ru m söz k o n u su oluyor. D ev let işle rin e b iraz gizem k atm ak gerekiyor. Yoksa fazla ele ayağa d ü şm ü ş oluyor.
D ev letin ru tin işle ri, a çık ve şeffaf işleri h iç k im sey e h içb ir im tiyaz tan ım ıy o r çü n k ü . H iç k im sey e k e n d i o to rite sin i diğe- rin in k in d e n n ite l anlam d a d aha ü stü n tu tm asın a h içb ir g e rek çe b ırak m ıyor.
B ir tü r tan rılaşm a isteğ id ir d erin d ev let iradesi.
D ev let isted iği kad ar laik olsu n . D ev lete b u laştırılm ay a ç a lışıla n k u tsa llık la r on u yu k arıy a d oğru u çu rm aya ç a lıştık ça b ir de d erin lik k azan d ırm aya çalışıyor.
Ö zü itib a riy le b eşe rî o lan , b ü tü n b oy u tlarıy la in san i ve d ü nyevi o lan d evlete ila h ilik ve d e rin lik k azan d ırm aya çalışan h e r h are k e t d ev leti daha da b a sitle ştirm e k te n b aşk a b ir so n u ç verm iyor. B ir in sa n ın veya b ir k u ru m u n ila h ile şm e isteğ i, tan rılaşm a irad esi sad ece a lçak lık tır. İsla m ’d aki k arşılığ ı da ş irk tir. Ş irk ise en b ü y ü k zulü m d ür. İn san a en ç o k yak ışan in sa n lık tır çü n k ü .
D erin devlet ila h ile ştik çe h e r g ü n o n u n an laşılm az “ru tin - d ışı”, gizem d olu h a re k e tle rin i tefsir e tm e k gerekir. Zira d e
rin d ev let a çık ve m u h k em k o n u şm az. Ü ste lik o n u n hal ve h a re k e tle rin i h er ö n ü n e gelen anlayıp yoru m layam az. D erin d ev letin vah y ettiğ i m ü teşab ih m esajlard an teba iç in n e lazım geld iğin e de y e tk ili ve ica z e tli b irile ri k arar verir.
B u y e tk iy le k o n u ştu ğ u b elli b iri, geçtiğ im iz g ü n lerd e de
rin d ev leti “to p rak k ay b etm em e irad esi” diye tan ım lan m ış. Bu sayed e, şu an a kad ar d erin d ev let ad ına ortaya ç ık a n b ü tü n
“ru tin -d ışı” işleri aklayıp paklayan b ir tan ım a d aha k avu şm u ş old u k . A m a daha ö n e m lisi, b u tan ım , b u g ü n to p rak m e sele sin d e k arşı karşıya o ld u ğu m u z en b ü y ü k te h lik e n in de d erin
d ev letin bu b asit işle rin d e n k ay n ak lan d ığ ın ı “h atırlatm ay ı farz k ılıy o r”.
K ib a rlık edip “b a sit işle r” d ed iğim bu “ru tin -d ışı işle re ” M ü m taz’er T ü rk ö n e sözü n ü sak ın m ad an “e şk iy a lık ” diyor.
“D erin d ev let tam anlam ıy la d ev letin de d ü şm an ı. N eden?
E şk ıy alık la d evlet y ö n e tile m e z, d ev let çık a rla rı k o ru n am az da o n d an ... D erin d ev let, yani d evlet g ö rev lilerin in eşkıya y ö n tem leri k u llan m ası, d ev letin k e n d isin i var ed en h u k u k u yok eder ve on u b ir m uz cu m h u riy e ti kad ar itib arsız ve değersiz hale getirir. Bu yüzd en b ir d ev letin varlığına y ö n e lik en yakın ve b ü y ü k teh d it “d erin d ev let”tir.”
Şu âna kad ar d erin d evlete m al ed ilen işle rin to p lam ın a b a k ıld ığ ın d a, T ü rk iy e’n in d erin d ev letten b aşka b ir d ü şm a n ı
n ın olm ad ığın ı sö y ley eb iliriz. D erin d ev letin bu b asit işleri y ü zü n d en b e lk i to p rak k aybım ız olm ad ı, ü lk em iz de coğrafi a n lam da b ö lü n m e d i, am a A lev i-S ü n ııi, T ü rk -K ü rt, la ik -a n ti-la ik , u lu sa lcı-a çılım cı gibi u n su rları b irb irin d e n n efret eden, b irb ir- leriyle d uygusal anlam d a apayrı coğrafyalarda u zak d üşm ü ş b ir to p lu m a u laştık .
D e rin le ştik çe basitleşiyor, b a sitle ştik çe b ö lü cü , y ık ıcı b ir hal alıyo r d evlet aygıtı. A yaklarının yerd en k e silm em esi g ere
kiyor. D ev letin , g ö k ten yere in d irilm esi, b ir h u k u k a otu rm ası hep im iz kad ar d ev letin b ek ası açısın d an da tek yold ur