İmzalı-İmzasız Bordro

Fazla çalışma iddiasının ispatında ücret bordroları önemli bir yer tutmaktadır.

Yargıtay’ın, bordroların imzalı-imzasız olmasına, bordrolarda fazla çalışma tahakkuku bulunup bulunmamasına göre belirlediği bir kısım ölçütler bulunduğundan, değişen ihtimallere göre ispat hususunun değerlendirilmesi gerekir.

a. İmzasız-Tahakkuksuz Bordro

İşçi, ücret bordrolarının işçinin imzasını içermemesi ve fazla çalışma tahakkuku bulunmaması halinde, fazla çalışma iddiasını her türlü delil vasıtasıyla ispat edebilecektir ²⁴³.

241 Keser, 696; Köseoğlu/Kabul, 257.

242 Süzek, 842; Çil, Yargıtay Uygulamaları, 147-148.

243 Narmanlıoğlu, 36.

b. İmzasız-Tahakkuklu Bordro

İşçinin imzasını içermeyen ve fazla çalışma tahakkuku bulunan bordrolarda;

belirtilen tahakkukların karşılığının ödendiğinin ispatı halinde, bordroda yazan tahakkuku aşan fazla çalışma iddiası her türlü delille ispat edilebilir. Tahakkuku aşan miktarda fazla çalışma ücreti miktarının ödemeye ilişkin banka kayıtları ile örtüşmesi durumunda, tahakkuk ettirilen kadar fazla çalışma ücreti ödemesi, hesaplanan toplam miktardan mahsup edilecektir²⁴⁴. Bir diğer deyişle, imzasız ve fazla çalışma tahakkuku bulunan bordrolarda tahakkuk karşılığı ödeme yapıldığı ispatlanmış olsa dahi belirtilen fazla çalışmalara ilişkin dönemin dışlanması yerine ödendiği ispatlanan bedelin toplam fazla çalışma alacağından mahsubu gerekir²⁴⁵. O halde, imzasız ücret bordrolarında fazla çalışma tahakkuku bulunuyor ise, bu husus banka kayıtları ile doğrulanmadıkça işveren lehine delil teşkil etmeyecektir.

Banka kayıtları ile doğrulanan fazla çalışma tahakkuklu ücret bordrolarında mahsup, aşağıda açıklanacak olan hakkaniyet indirimi yapıldıktan sonra söz konusu olacak; bir diğer deyişle, hesaplanan fazla çalışma ücreti alacağından hakkaniyet indirimi yapıldıktan sonra ödendiği ispat olunan fazla çalışma ücreti mahsup edilecektir²⁴⁶.

244 Y22HD., 2016/27856 E., 2020/827 K., 21.01.2020 T.; Y9HD., 2016/12001 E., 2020/892 K., 22.01.2020 T; Y22HD., 2017/24277 E., 2019/22888 K., 10.12.2019 T.: “Somut uyuşmazlıkta, mahkemece bilirkişi raporuna itibar edilerek raporda hesaplanan fazla çalışma ücreti alacakları hüküm altına alınmıştır. Ancak, dosya kapsamındaki imzasız ücret bordrolarında bir kısım fazla çalışma ücreti tahakkukları bulunduğu görülmektedir. Bu bordrolar ile banka kayıtları karşılaştırılmadan sonuca gidilmesi yerinde değildir. Mahkemece tüm ödeme kayıtları getirtilmeli, ödeme kayıtları ile bordrolar karşılaştırılmalı ve imzasız bordrolarda ödendiği tespit edilen miktarlar hesaplanan fazla çalışma ücretinden mahsup edilmelidir. Eksik inceleme ile karar verilmesi hatalı olup, kararın bu sebeple bozulması gerekmiştir.”

245 Y22HD., 2017/24083 E., 2019/17185 K., 25.09.2019 T.: “Fazla mesai ücreti yukarıda anlatıldığı şekilde hesaplandıktan sonra, imzasız bordrolarda dışlama yapılmamalı, bordrolarda tahakkuk bulunmasına rağmen bordroların imzasız olması halinde ödendiği tespit edilen miktarlar yapılan hesaplamadan mahsup edilmelidir.”

246 Y9HD., 2016/12008 E., 2020/1047 K., 23.01.2020 T.; Y9HD., 2016/12001 E., 2020/892 K., 22.01.2020 T.: “…fazla mesai tahakkuku bulunan imzasız bordrolar yönünden ödenen fazla mesai ücretlerinin hesaplanan fazla mesai ücretinden taktiri indirim yapıldıktan sonra mahsubu gerektiğinin düşünülmemeside hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.”

Uygulamada, bazı işverenler tarafından bordrolarda fazla çalışma tahakkuku yapılarak temel ücretin içinde gösterildiği, bu şekilde temel ücret düşük gösterilmekle fazla çalışma tahakkuku yapılarak düzenlenen bordrolar ile bankadan yapılan ödeme miktarlarının uyumlu hale getirildiği, bu yöntem ile işçinin fazla çalışma alacağı talep etmesinin önüne geçilmek istendiği görülmektedir. Yargıtay, bu tür durumlarda işçinin yaptığı işin niteliği, kıdemi, tanık beyanları ve emsal ücret araştırmasının dikkate alınarak yapılan ödemenin işçinin temel ücretine ilişkin olduğunun ve işçiye fazla çalışma tahakkuku yapılmadığının kabul edilmesi gerektiğine işaret etmektedir²⁴⁷.

c. İmzalı-Tahakkuksuz Bordro

Ücret bordrosunun imzalı olması ve fazla çalışma tahakkukunun bulunmaması halinde işçinin fazla çalışma yapmadığı kabul edilmeyecek; işçi, bu şekildeki bir bordroyu ihtirazi kayıt koymadan imzalamış olsa dahi fazla çalışma iddiasını her türlü delille ispat edebilecektir²⁴⁸. Hatta Yargıtay, bordroda işçinin fazla mesai yapmadığına ilişkin imzalı beyanının bulunması halinde dahi fazla çalışma iddiasının her türlü delille ispat edilebileceğini kabul etmektedir²⁴⁹.

247 Y9HD., 2018/6491 E., 2018/15669 K., 13.09.2018 T.: “Davacının imzasını içermeyen aylık ücret bordrolarında saat ücreti ile temel ücret hesabı dışında fazla çalışma, hafta tatili ile bayram genel tatil ücreti gibi tahakkuklara yer verilerek davacının banka hesabına yatan tutar ile uyumlu bir tahakkuka gidilmiştir. Davalı işveren işçinin imzasını içermeyen ve her zaman düzenlenmesi mümkün olan bordrolarla temel ücreti bölmek suretiyle diğer işçilik alacaklarının da ödendiği şeklinde bir uygulama geliştirmiştir. İşçinin banka hesabına yapılan ödemelerde maaş açıklaması dışında başka bir bilgiye yer verilmemiştir. Davacının yaptığı iş, kıdemi, bordro içerikleri ve tanık beyanları ile emsal ücret araştırması gözetilerek davacı işçinin aylık temel ücretinin net 900 Euro olduğu kabul edilmeli ve bordroların fazla çalışma ile tatil tahakkuklarını içermediği sonucuna varılmalıdır.

Gerekirse bu esaslar dahilinde bilirkişiden yeniden rapor alınmalı ve mahkemece bir değerlendirmeye tabi tutularak tazminat ve alacaklar hüküm altına alınmalıdır.”

248 Çelik/Caniklioğlu/Canbolat, 557; Ocak, 105; Mülayim, 144; Y22HD., 2016/14121 E., 2019/11922 K., 28.05.2019 T.

249 Keser, 697; Y9HD., 2007/31179 E., 2008/33391 K., 04.12.2008 T.: “Davacının imzasını taşıyan Aralık 2001 ayı ve sonrasına ait aylık ücret bordrolarında, "fazla mesai yapmadım, aylık istihkakımı tam olarak aldım" ibaresi yazılıdır. Ancak bahsi geçen bordrolarda fazla çalışma tahakkuku yer almamaktadır. Taraflar arasında iş ilişkisinin devam ettiği sırada ücret bordrolarına eklenen bu tür ifadelerin geçerli olmadığı kabul edilmelidir.”

d. İmzalı-Tahakkuklu Bordro

İşçi tarafından imzalı ve fazla çalışma tahakkuku bulunan ücret bordroları sahteliği ispatlanıncaya kadar kesin delil niteliğinde olup bordroda yazan tahakkuku aşan fazla çalışma iddiasını işçi ancak yazılı delillerle ispat edebilecektir²⁵⁰. Bu durumda, işçinin iddiasını yazılı delillerle ispatlayamaması halinde, imzalı ve fazla çalışma tahakkuku bulunan bordrolara ilişkin ayların fazla çalışma hesabından dışlanması gerekir²⁵¹.

İşçinin işveren tarafından ibraz edilen ücret bordrolarında bulunan imzaların kendisine ait olmadığını ileri sürmesi halinde imza incelemesi yapılmalıdır²⁵². Tatbike medar imzalar ve işçiden alınacak imza örnekleri ile bordrolarda yer alan imzaların karşılaştırılması suretiyle yaptırılacak bilirkişi incelemesi ile bordrolardaki imzaların işçiye ait olmadığının anlaşılması halinde varsa banka aracılığıyla ödendiği ispat olunan kısımlar fazla çalışma hesabından dışlanmak yerine mahsup edilecektir²⁵³.

İşverence sunulan bordrolar imzalı ve fazla çalışma tahakkuku yapılmış ise de taraflar arasında gerçek ücret hususunun ihtilaflı olması ve işçinin gerçek ücret miktarını yukarıda değinilen esaslar uyarınca ispatlaması halinde, gerçek ücret

250 Tuncay, Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi, 81; Keser, 698; Kar, İş Yargılaması, 553;

Narmanlıoğlu, 36.

251 Y9HD., 2016/11862 E., 2020/424 K., 15.01.2020 T.: “Somut uyuşmazlıkta davalı işyerine ait davacı işçinin de imzasını taşıyan bir kısım bordrolarda fazla mesai tahakkuk ettirilip ödendiği görülmekte olup, yukarıda da açıklandığı üzere bu ayların fazla mesai hesabından dışlanması gerekirken ödenen miktarın mahsubu ile yetinilmesi hatalıdır.”

252 Mülayim, 143.

253 Y22HD., 2017/25586 E., 2019/21676 K., 27/11/2019 T.: “Somut olayda, Mahkeme, davacının fazla çalışma yaptığını yazılı delille ispat etmesi gerekirken ispat edemediğinden fazla çalışma alacağını reddetmiştir. Davacı, bordrolardaki imzaların kendisine ait olmadığını iddia etmiş olup söz konusu imza hakkında mahkmece bir araştırma yapılmamıştır. Diğer yandan ücret bordrolarının hepsinde fazla çalışma tahakkukları olmadığı gibi hepsi imzalı da değildir. Buna göre, Mahkemece yapılacak iş; imzalı ücret bordrolarının davacı asile gösterilerek imzaların kendisine ait olup olmadığının sorulması, davacının imza inkarında bulunması halinde yöntemince imza incelemesinin yaptırılmasıdır. İmzaların davacı asile ait olması durumunda, dosyadaki tanık beyanlarına göre fazla çalışma alacağının hesaplanmasından sonra tahakkuk bulunan dönemlerin yapılacak olan hesaplamadan dışlanması; imzaların davacıya ait olmaması durumunda ise imzasız bordrolardaki tahakkukların yapılacak hesaplamadan mahsup edilerek sonuca gidilmesi gerekmektedir.”

üzerinden fazla çalışma hesabı yapılmalı ve ödenen miktarlar bu bedelden mahsup edilmelidir²⁵⁴.

İmzalı ve fazla çalışma tahakkuku bulunan bordrolarda işçinin ihtirazi kaydı varsa tahakkuku aşan fazla çalışma iddiasının her türlü delille ispat edilmesi mümkündür. Bu durumda, tahakkuku aşan fazla çalışma iddiasının ispatı halinde yapılacak hesaplamada bordroda yer alan fazla çalışma tahakkukları mahsup edilecektir²⁵⁵.

Yargıtay, gerçek durumu yansıtmadığı kanaatine varılması halinde imzalı ve fazla çalışma tahakkuku bulunan ücret bordrolarının fazla çalışma hesabından dışlanması değil mahsubu yoluna gidilmesi gerektiğini belirtmektedir. Somut olayın özelliklerine göre, işçinin fazla çalışma ücreti talep etmesine engel olmak amacıyla, sembolik olarak fazla çalışma tahakkuku yapıldığının anlaşılması halinde işçi, tahakkuku aşan miktardaki fazla çalışma iddiasını tanık ve diğer delillerle ispatlayabilecektir. Yargıtay içtihatlarında, bordrolarda her ay maktu fazla çalışma tahakkuku yapılması, tahakkuk edilen miktardan fazla çalışıldığının işyeri kayıtları ile anlaşılması, işveren tanıklarının aksi yönde beyanlarda bulunması, tahakkuk edilen fazla çalışmaların miktar olarak diğer delillerle ispatlanan fazla çalışmalardan çok olması gibi hallerde yapılan tahakkukların sembolik olduğunun kabul edildiği görülmektedir²⁵⁶.

254 Y9HD., 2015/22857 E., 2017/10357 K., 13.06.2017 T.: “Dosya içerisinde yer alan imzalı bordrolar incelendiğinde, bazı aylarda fazla mesai ücreti tahakkuklarının bulunduğu görülmektedir.

Bordrolarda fazla mesai tahakkuku bulunan aylar yönünden; bordrolardaki yazılı fazla çalışma saatlerine göre gerçek ücretten hesaplama yapılmalı, bu ayların dışlanması yerine ödenen miktarlar mahsup edilmeli, bordrolarda tahakkuk bulunmayan aylarda ise yukarda belirtildiği üzere davacının haftalık 9 saat fazla mesai yaptığı kabulüyle alacak hesaplanmalıdır.”

255 Y9HD., 2016/25362 E., 2020/345 K., 15.01.2020 T.: “…ihtirazi kayıt bulunmayan imzalı bordrolarda fazla mesai ücreti tahakkuku var ise bu ayların fazla mesai ücreti hesabında tamamen dışlanması gerekmekte olup dosyada mevcut bordrolar incelendiğinde tamamının imzalı olduğu, 2013 yılı Aralık ayı dahil bu tarihten sonra fesih tarihine kadar bordrolarda ayrıca ihtirazı kayıt bulunduğu görülmektedir. Bu durumda ihtirazı kayıt içeren bordrolar hariç diğer imzalı ve fazla mesai ücreti tahakkuku içeren bordroların ait olduğu ayların fazla mesai ücreti hesabından dışlanması gerektiğinin düşünülmemesi hatalıdır.”

256 Y22HD., 2016/15593 E., 2019/13450 K., 19.06.2019 T.: “Somut uyuşmazlıkta, davacının haftada 18 saat fazla mesai yaptığı tespit edilmiş ve dosya kapsamında yer alan bordroların imzalı olması ve bir kısmında fazla mesai tahakkuku içermesi nedeni ile fazla çalışma alacağı hesabı yapılırken tahakkuk olan imzalı bordroların yapılan hesaplamadan dışlandığı görülmüştür. Ancak imzalı bordrolarda yer alan fazla mesai tahakkuklarının aylık 4 veya 5 saat olduğu ve bu durumda tespit edilen çalışma