Hollanda Hukukunda

1804 tarihli Fransız Medeni Kanunu’ndan esinlenerek hazırlanan 1838 tarihli mülga Hollanda Medeni Kanunu’nun 1340. maddesi ve devamı hükümleri, ceza koşuluna ilişkindi. Fransız Medeni Kanunu’nda olduğu gibi 1838 tarihli mülga Hollanda Medeni Kanunu’nda da götürü tazminat anlaşmalarına ilişkin bir düzenleme yer almaktaydı. 1838 tarihli Hollanda Medeni Kanunu’nun 1285. maddesi, götürü tazminat anlaşmalarına ilişkindi. Alman Medeni

672 _{Erdem, Götürü Tazminat, s.113; Benjamin, s.611.}

673 _{Benjamin, s.612; Erdem, Götürü Tazminat, s.112-113; Kapancı, s.674.} 674

Fransız Medeni Kanunu’nun hazırlık çalışmalarında, kanun koyucunun ceza koşulundan ayrı olarak bir götürü tazminat kurumunun varlığının farkında olduğu belirtilmektedir. Hatta, Fransız Medeni Kanunu’na ilk şerhleri yazan hukukçular tarafından da bu ayırıma değinildiği söylenmektedir. Detaylı bilgi için bkz. Erdem, Götürü Tazminat, s.113; Benjamin, s.611-612.

675

Benjamin, s.612; Miller, s.87; Erdem, Götürü Tazminat, s.113; Kapancı, s.674. 676 _{Miller, s.87; Erdem, Götürü Tazminat, s.114-115; Kapancı, s.674.}

677 _{Detaylı bilgi için bkz. Erdem, Götürü Tazminat, s.115; Benjamin, s.611-612; Miller, s.92 vd.} 678 _{Miller, s.85; Kapancı, s.674; Erdem, Götürü Tazminat, s.115.}

Kanunu (BGB) etkisinde hazırlanan ve 1992 yılında yürürlüğe giren yeni Hollanda Medeni Kanunu’nda (BW) ise yalnızca ceza koşuluna ilişkin hükümlere yer verilmiştir (BW Art.6:91 vd.).

1992 tarihli yeni Hollanda Medeni Kanunu’nun 6:91 no.lu maddesi uyarınca, ödenmesi kararlaştırılan bir miktar para veya yerine getirilmesi gereken başka bir edim, ister asıl borcun ihlal edilmesi halinde meydana gelen zararı tazmin etmeye yönelik olsun ister borçluyu asıl borcu ifa etmeye teşvik etsin, ceza koşulu, asıl borcun borçlu tarafından hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi halinde ödenmesi kararlaştırılan bir miktar para veya yerine getirilmesi gereken başka bir edim olarak tanımlanmaktır679

. Buradan hareketle Hollanda hukukunda, ceza koşulundan ayrı bir götürü tazminat kurumunun kabul edilmediği; kanun koyucu tarafından, ceza koşulu ile götürü tazminatın ceza koşulu lehine tek bir çatı altında toplandığı ve ceza koşulu ile götürü tazminatın ortak düzenlemelere tabi tutulduğu sonucuna ulaşılmaktadır680

.

Hollanda hukukunun ceza koşuluna bakış açısı, Alman ve İsviçre hukukunun bakış açısı gibi değildir. Alman ve İsviçre hukuku bakımından ceza koşulu, zarardan bağımsızdır ve ceza koşulunun asıl amacı, borçlu üzerinde baskı kurarak ifayı teminat altına almaktadır. Ancak Hollanda hukuku bakımından, ister ifayı temin etmek ister zararı tazmin etmek amacı olsun, asıl borcun ihlal edilmesi halinde borçlu tarafından ödenmesi kararlaştırılan edim, her durumda bir ceza koşuludur ve ceza koşuluna ilişkin hükümlere tabidir. Bunun yanı sıra, Hollanda hukuku bakımından ceza koşulu, Alman ve İsviçre hukukunda olduğu gibi zarardan tamamen bağımsız değildir. Şöyle ki Hollanda Medeni Kanunu’nun 6:92 no.lu maddesinin 2. fıkrasında, asıl borcun ihlal edilmesi halinde borçlu tarafından ödenmesi kararlaştırılan edimin, mahkeme tarafından belirlenecek olan tazminatın yerine geçeceği ifade edilmektedir. Öte yandan Hollanda Medeni Kanunu’nun ceza koşulunun artırılmasına ve azaltılmasına ilişkin 6:94 no.lu maddesinin 1. fıkrasında, hakim, borçlunun talebi üzerine, taraflarca ödenmesi kararlaştırılan edimin miktarını, gerekli gördüğü takdirde azaltabilir denmektedir. Bu noktada hakim, alacaklının kanun gereği alabileceği tazminat miktarından daha az bir miktara hükmedemez681_{. Asıl borcun ihlal edilmesi halinde hiçbir zararın meydana gelmediği}

679 _{Article 6:91 Contractual Penalty Clause: “A contractual penalty clause is every contractual provision} stipulating that the debtor, if he fails to perform his obligation correctly, has to pay a sum of money or deliver another performance, regardless if this sum of money or other performance is meant to be a compensation for damages or just an incentive to perform the obligation.” (27 Aralık 2014 tarihinde http://www.dutchcivillaw.com/civilcodebook066.htm adresinden erişilmiştir.)

680 _{Benzer bir yorum için bkz. Oertli, N.242.}

681 _{Article 6:94, 1: “The court may, upon the request of the debtor, reduce the contractual penalty if this is} obliviously required by standards of reasonableness and fairness, on the understanding that it cannot grant the creditor less than the applying compensation for damages that would have been due by virtue of law (statutory provisions).”

hallerde, ceza koşulunun tamamen kaldırılabileceği de kabul edilmektedir682_{. Ayrıca aynı}

maddenin 3. fıkrası uyarınca, bu hüküm, emredici niteliktedir ve aksi kararlaştırılamaz683. Aynı maddenin 2. fıkrasında ise hakim, alacaklının talebi üzerine, taraflarca mahkemenin hükmedeceği tazminatın yerine geçmek üzere, kararlaştırılan edimin miktarını gerekli gördüğü takdirde artırabilir, ek tazminata hükmedebilir denmektedir684_{. Yani asıl borcun ihlal}

edilmesi halinde meydana gelen zararı gidermeye yönelik olarak bir edimin kararlaştırılması halinde, bu edimin, gerçek zararın altında kalması durumunda hakim, alacaklının talebi üzerine, ek tazminata hükmederek ceza koşulunu artırabilir. Görüldüğü üzere, Hollanda hukukunda, ceza koşulu zarardan bağımsız değildir; ayrıca hakime, geniş bir takdir yetkisi tanındığı söylenebilir. Şöyle ki Hollanda hukukunda hakim, gerekli gördüğü takdirde, taraflarca kararlaştırılan ceza koşulunu azaltabileceği gibi, artırabilir de. Oysa Alman ve İsviçre hukukunda, hakim yalnızca aşırı ceza koşuluna müdahale edebilir.

Sonuç olarak, Hollanda hukukunda, ceza koşulundan ayrı bir götürü tazminat kurumu, açıkça kabul edilmemiştir. Ancak kanun koyucu tarafından, ceza koşulu ile götürü tazminat, ceza koşulu lehine tek bir çatı altında toplanmış ve ortak düzenlemelere tabi tutulmuştur685

. Bu noktada, 1992 tarihli Hollanda Medeni Kanunu’nun ceza koşuluna ilişkin 6:91 ve devamı hükümlerinin, Alman ve İsviçre hukukunda söz konusu olan klasik anlamda zarardan bağımsız bir ceza koşulu kurumundan farklı, gerçek zarar ile yakın ilişki içinde bulunan ve hakimin yoğun müdahalesine maruz kalan, sulandırılmış bir ceza koşulu kurumunun, Hollanda hukukunda ortaya çıkmasına neden olduğu söylenebilir.