HIV/AIDS ile Mücadele

Yakın geçmişte olduğu gibi günümüzde de HIV enfeksiyonu yaygınlaşma tehlikesi gösteren ciddi bir tehdittir. Kaynak yetersizliği olan ortamlarda özellikle yetişkinler arasında HIV enfeksiyonun büyümeye devam ettiği ve çok yüksek

240 L. Swartz, (2002), Fertility Transition in South Africa and its Imlpications on The Four Major Population Groups, Fertility: The Current South African Issues, Department of Social Development, s.543.

241 UN, (2017), World Population Prospects, Erişim: https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/

31.08.2017.

seviyelerde durağanlaştığı ülkelerde, annenin çocuğa HIV bulaştırması önemli bir diğer sorun olmaya devam etmektedir. 2001 yılında 147 ülkenin devlet başkanları Binyıl Kalkınma Hedeflerinin (BKH) 6. maddesinde belirtilen HIV/AIDS’in yayılmasını durdurmayı ve tersine çevirmeyi topluca onaylamıştır²⁴².

HIV’li insanların yaklaşık yarısı HIV pozitif olduklarını bilmediklerinden, tedavi ve bakım hizmetleri aramamaktadır. Dolayısıyla durumlarını bilmeyen ya da tedaviye erişemeyen insanlar virüsü başkalarına geçirme riski taşımaktadır.

HIV/AIDS’ın hakimiyeti altında olan Doğu ve Güney Afrika ülkelerinde, HIV ile yaşadığı tahmin edilen insanların çoğu kendi statülerinin farkında değildir. Diğer bir ifadeyle, 19 milyon HIV’li insanın sadece %56’sı kendi statüsünün bilincindedir. Bu sebeple Doğu ve Güney Afrika’nın bir takım ülkeleri, HIV salgınını azaltmak için büyük çaplı önleme programları yürütmektedir. 2015 yılında Kenya, Zimbabve ve Güney Afrika Cumhuriyeti hükümet temsilcileri, yerel düzeylerde HIV önleme hizmetlerinin ölçeklendirilmesini hızlandırmak ve HIV önleme kombinasyonuna yatırımları arttırmak için bölgesel bir yol haritanın geliştirilmesini planlamak üzere bir araya gelmiştir²⁴³. Bir yandan Botsvana, Kenya, Ruanda, Uganda ve Malavi gibi birçok ülke, HIV testi ve danışmanlık hizmetlerine teşvik etmek için ulusal kampanyalar başlatmıştır. Sonucunda HIV testi yaptırmış ve sonuçlarını son 12 ayda almış kadın ve erkeklerin oranı Botsvana’da %60’a yükselmiştir²⁴⁴.

Etiyopya, HIV/AIDS’e karşı mücadelede pilot ülke olarak görülmektedir. 2001 ve 2011 yılları arasında yeni HIV enfeksiyonu vakası %90 oranında azalmıştır. Aynı

242 UNICEF, (2018), Millennium Development Goals: Improve Maternal Health, Erişim:

https://www.unicef.org/mdg/maternal.html 29.04.2018.

243 African Union, (2017), African Union Commission and UNAIDS Discuss Implementation of Key Continental Policy Framework on Health, Erişim: https://au.int/en/pressreleases/20170703/african-union-commission-and-unaids-discuss-implementation-key-continental 13.10.2017.

244 AVERTing HIV and AIDS, (2016), HIV and AIDS in East and Southern Africa Regional Overview, Erişim: https://www.avert.org/professionals/hiv-around-world/sub-saharan-africa/overview 20.08.2017.

dönemde AIDS’ten hayatını kaybedenlerin sayısı da yarı yarıya gerilemiştir. Azalan enfeksiyon ve ölüm oranları antiretroviral tedavinin yaygınlaştırılmasıyla ilişkili olsa da asıl olarak HIV’den kendini sakınan insanların artışıyla ilişkilidir. 2005 yılından bu yana, antiretroviral tedavi Etiyopya’da ücretsiz olarak verilmektedir. Uzak bölgelere sağlık personelleri aracılığıyla her HIV’li hastaya ilaç ulaştırılmaktadır. Ayrıca, yaklaşık 2.500 sağlık ocağı, virüsün anneden çocuğa geçişini önlemek için hamile kadınlara bakım ve destek sağlamaktadır²⁴⁵.

HIV/AIDS ile mücadele konusunda başarılı ülkelerden biri de Kenya’dır.

Ülkede yaklaşık 1,5 milyon insan HIV/AIDS ile yaşamaktadır. Ülke topluluk temelli HIV testleri ve kapıdan kapıya test kampanyaları da dahil olmak üzere, son yıllarda HIV testi ile ilgili bir takım yenilikçi yaklaşımlar benimsemiştir. 2015’de Kenya hükümeti kendi kendine test kitleri hazırlama planlarını açıklamış ve sonuç olarak ülkede HIV testi yapanların sayısında çarpıcı bir artış görülmüştür. Bu sayı 2008’de 860.000 iken, 2013 yılında 6,4 milyona yükselmiştir²⁴⁶. Ayrıca, 2002’de Kenyalıların HIV testi yaptırabilecekleri yalnızca üç sağlık tesisi var iken, 2010’da bu tür sağlık kuruluşlarının sayısı 4.000’i aşmıştır. Bu gelişmenin sonucunda hamile kadınların %90’ından fazlası AIDS testlerini yaptırma şanslarına sahip olmuştur. 2005 yılında hamile kadınların

%28,3’ü virüsü çocuklarına geçiriyorken, beş sene sonra bu oran %8,5’e gerilemiştir²⁴⁷. Diğer yandan, ülke hükümeti erkek sünnetini AIDS ile mücadelede bir silah olarak görmektedir. Araştırmalara göre, sünnet erkeklerde HIV enfeksiyon riskini yaklaşık

%40 oranında azaltmaktadır. Ayrıca, Kenya hükümeti 2003 yılından bu yana HIV/AIDS’i okul müfredatlarında zorunlu bir unsur haline getirmiştir. Özellikle gençlerin bilinçlenmesi ve kendilerini HIV/AIDS’e karşı koruyabilmeleri açısından çok

önemli adım olmuştur. Kenya’nın gösterdiği bütün mücadeleleri antiretroviral tedavi ile pekiştirmiş olması HIV/AIDS prevalansındaki düşüşün nedenlerinden biridir.

Antiretroviral tedavisi ülke hükümeti tarafından sağlanmaktadır²⁴⁸.

3 Temmuz 2017 tarihinde Afrika Birliği Komisyonu ile UNAIDS, kısa sürede AIDS’i sona erdirmek için katalitik çerçevede, önemli kıta politikaları uygulamalarını görüşmek üzere Etiyopya’da toplanmıştır. Bu toplantıda, 2020 yılına kadar iki milyon toplum sağlık çalışanını eğitmek ve göreve başlatmak, bölge halkının HIV tedavisine erişimini hızlandırmak ve Afrika bölgeler arası ulaşımdaki boşluğun kapatılması amaçlanmıştır²⁴⁹.

HIV/AIDS ile mücadelede eğitim, sadece bilgi açısından değil aynı zamanda gençleri okulda tutmak, onları risk altına girebilecekleri durumlardan uzak tutmaya yardımcı olduğundan çok önemlidir. Doğu ve Güney Afrika’da genç kız ve kadınlardaki HIV enfeksiyonu oranı ergen ve genç erkeklerin oranından sekiz kat fazladır.

Araştırmalar ergenlik çağındaki kız çocuklarının eğitiminin (okulda tutulmasının) HIV bulaştırma olasılığını azalttığını göstermektedir²⁵⁰. Eğitim, HIV’in önlenmesinde anahtar rol oynamaktadır. Beraberinde önleme stratejileri, bir takım araç ve müdahaleler kombinasyon halinde kullanıldığında en etkili olacağı tartışılmazdır.