Finansal yönetimin finansal performans değerlemesinde göz önüne aldığı kriterler

İşletmenin finansal hesapları üzerinde gözetilmesi gereken faktör sayısı ve finansal analizlerin ortaya koyduğu sonuçların, finansal yönetimin kararları üzerindeki etkisi; gerek faktörlerin işletmeyi karakterize edebilme niteliğine ve gerekse analizin türüne göre değişim göstermektedir. Söz konusu bazı finansal analiz sonuçları, örneğin düşünülen ve öngörülen bir yatırım kararına belirli bir dönem için uygun düştüğü halde,

57 Comiskey, Edward E., - James, Hasselback R., Analysing the Profit and Tax Relationship, Financial Management, Winter, New York, 1973, p. 57-62.

58 Higgins, Richard C., Analysis for Financial Management, McGraw Hill, NewYork, 1998, p. 38-42.

aynı işletme ile ilgili verilen bu karar, başka bir dönem için aynı uygunluk derecesini Çizelge 2.1. Micro Drive firmasının 2000 ve 2001 yıllarına ilişkin MVA ve EVA büyüklüklerinin aşamalı işlemlerle belirlenmesi (sayısal büyüklükler milyon dolar cinsindendir)⁵⁹.

MVA hesabı 2001 yılı 2000 yılı

Hisse payı fiyatı 23.0 26.0

Pay sayısı (milyon) 50.0 50.0

Öz sermayenin Pazar değeri 1150.0 1300.0

Öz sermayenin defter değeri 896.0 840.0

MVA=Pazar değeri–Defter değeri 254.0 460.0

EVA hesabı 2001 yılı 2000 yılı

EBIT 283.8 263.0

Vergi oranı, T %40 %40

NOPAT = EBIT (1- T) 170.3 157.8

Toplam yatırımcı tarafından desteklenen faaliyet sermayesi 1800.0 1455.0 Vergi sonrası sermaye maliyeti, WACC (%) %11.0 %10.8

Sermayenin dolar değeri=Sermaye (WACC) 198 157.1

EVA=NOPAT–sermaye maliyeti 27.7 0.7

ROIC = NOPAT/faaliyet sermayesi %9.46 %10.85

ROIC – sermaye değeri =ROIC-WACC %1.54 %0.05

EVA = faaliyet sermayesi(ROIC - WACC) 27.7 0.7

göstermeyebilmektedir. Bu nedenle, finansal analiz sonuçlarını özellikle zaman değişkenli ve dinamik nitelikli olarak düşünmek ve yatırımın hem mikro hem de ülke ölçeğindeki makro ekonomik parametrelerinin birlikte değerlendirilme gereği vardır.

Finansal yapının ve analiz sonuçlarının yaptığı yönlendirmelerin ayrıntısı üzerine dikkat çekmek üzere, Dell Computer Corp. Firması’nın 1999 yılında yaptığı bir finansal tespit verilebilmektedir. Wall Street Journal’da yer alan bir açıklama yazısıyla;

Dell Computer Corp. Firması 10 Mayıs 1999 tarihi itibariyle, içinde bulunulan yılın ilk

59 Eugene, 2002, a.g.e., s. 51-52.

üç ayında, bir yıl öncesine oranla, gelirlerini %42 oranında arttırdığını beyan etmiştir.

İlk etapta, firmanın ekonomik açıdan önemli bir değer artışına sahip olduğu izlenimi oluşmuşsa da, gerçek gelişmeler aksi yönde ortaya çıkmış ve açıklamadan bir gün sonra, borsadaki hisse senedi birim fiyatı dört dolar düşmüştür. Bu verilerden gözlenmektedir ki; firmanın toplam geliri artmış, ancak anlamlı ve hisse senedi pay sahiplerinin kazanç oranları, beklenenin aksine düşme eğilimine girmiştir⁶⁰. Durumun irdelenmesi amacıyla yapılan analizler sonucunda, ilgili firmanın rekabet koşullarına uymak üzere birim bilgisayar satış fiyatını belirli ölçüde düşürdüğü, dolayısıyla toplam bilgisayar satış tutarının arttığı, ancak hisse senedi alıcı kitlesinin, daha çok birim ürün satış fiyatından etkilenerek, hisse senedi alma yönündeki eğilimini bir ölçüde azalttığı gözlenmiştir.Buna bağımlı olarak, hisse senetlerinin birim fiyatı da düşmüştür. Bu durumda, Dell Computer Corp. Firmasının karşılaştığı bu finansal piyasa ortamında, işletme pay sahiplerinin kazanç düzeyinde artış gözlenememiş, fakat tüketici olarak nitelendirilen bilgisayar kullanıcıları için daha ekonomik bir pazar ortamı oluşabilmiştir.

Bu bilgiler göstermektedir ki, finansal analizlerde karakteristik ve kârlılığı belirleyici parametre; faaliyete dayalı toplam satış hasılatı değil, ürünün birim satış fiyatıdır.

Bu tür özetleyici finansal bilgiler yardımıyla, finansal analistler; işletmenin geleceğe yönelik performanslarını ölçebilmektedir. İşletmelerin eski dönemlerine ilişkin performans bilgileri, bu işletmelerin gelecek performanslarını değil, ancak işletmelerin gelecekleri hakkında bilgi verebilmektedir. Ayrıca finansal risk analistleri, işletmelerin rapor halinde yayınladıkları finansal ve muhasebe verileri üzerinde, ayrıntılı inceleme ve analizler yaparak, işletmelerin açıkladıkları birim hisse senedi payına karşılık gelen getirileri, farklı yönlerden irdeleyebilmektedir⁶¹.

İşletme içi ve işletme dışında çoğu kişi finansal hesapları gerçek muhasebe (just accounting) şeklinde değerlendirebilmektedir. Aslında finansal analistler açısından, yukarıda bir kısmı tanımlanan bu tür hesaplar, muhasebe kavramından çok daha ileri düzeyde ayrıntılı bilgi kümesi içermektedir. Finansal hesaplar; her şeyden önce değişik amaçlar için irdelenmeye uygun sonuçlardır. Bu özellikleriyle finansal

60 Eugene, 2002, a.g.e., s. 74-76.

61 Higgins, a.g.e., s. 46-47.

hesaplar; kullanım amaçları doğrultusunda başta finansal yöneticilere, giderek yatırımcılara, borç veren kuruluşlara, tüketici kitlesine, kaynak sağlayıcılara ve işletmenin diğer yönetim birimlerine bilgi aktarmada, oldukça önem taşımaktadırlar.

Ayrıca; finansal analiz sonuçları yardımıyla, işletmedeki değişik birimlerin ürettiği ürünlerin gelecek dönemlere ilişkin satış tahminleri ve pazar payı tahminleri de gerçekleştirilebilmektedir⁶².

Finansal analiz sonuçları ve muhasebe bilgilerinden hareket ederek, işletmeye kredi ve finansman kaynağı sağlayan kurumlar; işletmenin öncelikle performans derecesini belirlemekte ve ikinci aşamada da verdikleri borcun geri ödenebilme şansını araştırmakta ve giderek belirli ve işletme yönetimince de kabul gören bir kredi geri ödeme plânı hazırlamaktadırlar. Aynı finansal analiz sonuçlarını hissedarlar da değerlendirmeye alarak ve irdeleyerek, sermayenin getirisini tahmin edebilmektedirler.

Ayrıca varılan sonuçlardan, işletme hissedarları; ileriye yönelik dönemler için, kazançlarını belirleyen hisse senedi fiyatlarını (stock price), kendilerine dağıtılacak temettü miktarlarını(dividends) ve işletme net nakit akış miktarını tahminleyebilmektedir.

Finansal yönetimin temel amaçlarından biri de, firma değerini maksimize etmek olduğundan, işletmenin kuvvetli olduğu alanları bir avantaj olarak kullanmakta ve eksik olduğu yönlerini de düzeltme yönü ve çabasına girmektedir. Finansal yönetim; finansal hesaplamaların sonuçlarını ve irdeleme işlemiyle elde edilen yorumları, üç ayrı amaç için kullanmaktadır. 1) İşletmenin ortaya konan performansını aynı endüstri iş kolundaki benzer işletmelerin performansları ile karşılaştırmak, 2) İşletmenin zaman içindeki finansal durumunu değerlemeye sokmak ve finansal göstergeleri sürekli biçimde ve olumlu yönde arttırıcı önlemleri almak. 3) İşletmenin belirli bir dönem için hesaplanan finansal parametrelerinin, değişik yöntemlerle elde edilen sonuçlarıyla veya daha önceki dönemlere ilişkin verileriyle ve ayrıca bu alandaki literatürde yer alan değerleriyle kıyaslamaktır. Finansal yönetiminin, yukarıda dolaylı biçimde yapılan açıklamalardan da anlaşılabileceği üzere nihai amacı, firmanın birim hisse senedi fiyatını arttırmak ve dolayısıyla asıl ve belirleyici yatırım sermayesinin, eş anlamıyla öz

62 Fraser, Lyn M., Understanding Financial Statement, Prentice Hall, New York, 1992, p. 4-32.

kaynaklarının getirisini yükseltmektir^63,64. Finansal yönetim; bu amacına ulaşmak için öncelikle gerekli verilerden ve ekonomik kaynaklı parametrelerden hareketle, gerekli görülen türde ve zaman aralıklarında finansal parametrik analizler yapmalıdır⁶⁵.

Yukarıda belirtilen genel amaçlar çerçevesinde yürütülen performans analizlerine ek olarak, işletmenin faaliyetini finansal açıdan denetlemek için değişik sınırlı parametrelerin kullanımıyla, farklı kontrol ve denetim hedefli bazı analizler de yapılabilmektedir.Bunlar da aşağıdaki başlıklarla tanıtılmaktadır⁶⁶.⁶⁷.