EYLÜL FIRTINASI

3.10.2.20.1. Filmin Yapım Bilgileri ve Özeti

Süresi: 105 dakika Türü: Dram Yapım yılı: 1999 Yönetmen: Atıf Yılmaz Batıbeki Oyuncular: Tarık Akan, Zara, Kutay Özcan, Deniz Türkali, Hazım Körmükçü, Oktay Sözbir, Yosi Mizrahi, Meral Çetinkaya, Cezmi Baskın, Cengiz Tünay, Ayten Uncuoğlu, Mesut Akusta

12 Eylül askeri darbesinin ilk günlerinde beş yaşındaki Metin (Kutay Özcan), camdan bakarken kendi kendisine şarkı söyleyerek annesini beklemektedir. Ama annesi Ayten (Zara) tutuklanarak ceza evine konmuştur. Çocuk evde bakıcısıyla birlikte kalırken polis evi basar ve ikisini de karakola götürür. Bakıcı kadın karakolda kendisinin olanlarla ve evle bir ilgisi olmadığını ve ailesi eve gelmediği için Metin’in yanında kaldığını söyler. Ayrıca çocuğun Bozcaada’da bir dedesi olduğunu söyleyerek kendisinin daha fazla çocuğa bakamayacağını belirtir. Çocuğa dedesi gelinceye kadar bakacak kimse bulunamadığı için onu hücredeki annesinin yanına götürürler, annesinin bütün şaka ve oyunlarına rağmen Metin olan bitenlerin farkındadır. Asıl aradıkları Metin’in babası Rasim (Yosi Mizrahi) ve arkadaşlarıdır. Ayten’den onların yerini söylemesini isterler, söylediği takdirde oğluyla birlikte gitmesine izin vereceklerdir. Ancak Ayten ne kocasının ne de arkadaşlarının yerini söylemez ve işkence görür. Ertesi gün Metin’in Bozcaada’da yaşayan dedesi Hüseyin Efe (Tarık Akan) onu almaya gelir ve Metin’in özgür günlerinin geçeceği adaya giderler.

Metin adada zamanının çoğunu komşuları Şerife teyze (Deniz Türkali) ve annesi Ayten’in çocukluk arkadaşı Sadık amcasının (Hazım Körmükçü) yanında geçirir.

Metin artık dedesi ve anneannesi (Meral Çetinkaya) ile yaşamaya başlar; ancak anneannesi çok hastadır ve tek isteği ölmeden kızını bir kez daha görebilmektir. Dedesi ile bağa gidip, balık tutan Metin’in ilk aşkı Hatice de adada yaşamaktadır.

Bir gün adadaki kahveye askerler gelir ve arananlar listesi asarlar bu listede Metin’in babası Rasim’in de fotoğrafı vardır. Arananların listesi adanın tüm sokaklarına asılmıştır. Listeyi önce kahveye giden Hüseyin Efe görür. Ardından da sokaktaki çocuklar Metin’e gösterirler ve babasının bir komünist olduğunu, onu asacaklarını söylerler. Arkadaşları annesinin ve babasının yediği “komünist” damgasından dolayı onu dışlamaktadır. Halbuki Metin daha doğru düzgün komünist demeyi bile becerememektedir. Ağlayarak Sadık amcasının yanına giden Metin babasını gerçekten asıp asmayacaklarını sorar. Sadık amcası onu sakinleştirdikten sonra evlerine götürür. Bu arada anneannesi Sultan’ın durumu gittikçe kötüleşmektedir.

Metin o geceyi Şerife teyzesinin yanında geçirir. Ertesi akşam Ayten’in bir arkadaşı Hüseyin Efe’nin evine Ayten’den bir mektup getirir, mektupta iyi olduğunu yazmıştır. Sabahleyin askerler gelerek evde arama yaparlar, gece eve birinin geldiğini

görmüşler ve gelenin Rasim olduğunu sanmışlardır. Sesleri duyan Sultan aşağı inmek ister; ancak merdivenlerde ölür, bu olaydan sonra askerler çıkıp giderler. Sultan’ın cenazesinden sonra evle ve Metin’le eskisi gibi Şerife Hanım ilgilenmeye devam eder.

Bu arada Metin’le Hatice ara sıra buluşup beraber zaman geçirirler. Bir sabah arkadaşları Ayten’i adaya evlerine getirirler, Rasim yakalanınca polis Ayten’i bırakmıştır. Ancak Ayten uzun süre işkence görmüştür ve durumu iyi değildir. Şerife hanımın evine götürülen Ayten için doktor gelir ve Metin sürekli annesinin yanındadır. Ayten biraz iyileşince kendi evlerine götürülür, bu sırada annesinin öldüğünü öğrenir ve suçluluk hisseder. Metin ve Sadık yine sık sık bir araya gelirler, bir gün Ayten’in resmini yaparak onu ziyarete giderler. Ayten bir yandan da Rasim’i merak etmektedir. Sadık ona Rasim’in konuştuğunu ve bundan dolayı da serbest bırakıldığını söyleyince Ayten yaşanan her şeyin boşuna olduğunu düşünmeye başlar.

Babası Ayten’in yanına gelerek onunla konuşur ve onu çocuğu için yeniden yaşamaya başlaması gerektiğine ikna etmeye çalışır. Ertesi sabah Ayten kahvaltıya inerek iyileşmek için ilk adımı atar. Ardından oğluyla beraber çocukluk arkadaşı Sadık’ın evine giderler. Sadık Rasim’in haber gönderdiğini, yurt dışına gideceğini ve gitmeden oğluyla vedalaşmak istediğini söyler. Rasim gece gelir önce Sadık’ın evinde karısıyla buluşup konuşur, ardından da oğullarının yanına giderler. Rasim oğluna gitmek zorunda olduğunu ama en kısa zamanda onları da yanına aldıracağını ya da geri döneceğini söyler. Ancak Metin babasının gitmesini istemez, buna rağmen Rasim gider.

Ertesi gün Metin Hatice’ye bağa gideceklerini haber vermeye gider ve beraber deniz kenarına giderler. Fakat el ele dönerlerken Hatice’nin babasına yakalanırlar. Bu sırada annesi de Sadık’a bağa gittiklerini haber vermeye gelir. Ertesi gün bağa göçerler. Sadık ara sıra ziyaretlerine gelir ve bir defasında da Rasim’den mektup getirir. Rasim mektupta onların iyiliği için boşanabileceklerini söyler.

Bir gün Şerife hanım apar topar bağa gelir ve Ayten’e arkadaşlarından bir mektup getirir. Mektupta yeni bir operasyon olacağı, Sadık’ın tutuklanabileceği bu yüzden bir süre ortadan kaybolması gerektiği ile onu en kısa zamanda yurt dışına kaçıracakları yazmaktadır. Ayten ve babası hemen kasabaya gelir; ancak çok geçtir, sadık tutuklanmıştır.

Aile tekrar evlerine gelir, bir gece Ayten’in iki arkadaşı eve gelir, Ayten’in kılık değiştirmesine yardımcı olurlar ve onu evden çıkararak yurt dışına kaçırırlar. Ama bu durum Metin’in hiç hoşuna gitmez, babasından sonra annesi de gitmiştir. Metin dedesinin yanında kalmaya devam eder ve okula başlar. Okuldan çıktığı bir gün yolda Hatice’yi görür. Hatice başını örtmüş ve Kur’an kursuna başlamıştır. Metin onunla konuşmak ister ama Hatice onun ve ailesinin dinsiz olduğunu, cehennemde yanacaklarını ve kendisiyle konuşmasının da günah olduğunu söyler ve koşarak gider.

Artık Hüseyin Efe de eskisi gibi değildir aklı ara sıra gidip gelmekte ve kendi kendine konuşmaktadır. Bu olanların nedenini anlayamamaktadır. Metin de okula uyum sağlayamamakta ve öğretmeninden sürekli azar işitmektedir. Bir gün öğretmen dedesini okula çağırır; ancak torunu hakkında kötü konuşunca Hüseyin Efe öğretmenle kavga eder.

Bir sabah Metin ve Şerife teyzesi gazeteden Sadık’ın ve bazı tutukluların mahkemeye giderken kaçtığını öğrenirler. Metin bu habere çok sevinmiştir. Metin dedesiyle beraber günlerini geçirmeye devam ederken, bir gün annesinin arkadaşları onu yurt dışına annesinin yanına kaçırmak için Hüseyin Efe’nin evine gelirler. Metin o gün annesinin arkadaşlarıyla beraber Almanya’ya gider…

19 yıl sonra Metin, annesi ve Sadık amcasıyla ülkelerine dönerler. Onları Şerife teyzeleri karşılar. Dedesi ölmüş, Hatice İstanbul’a bir akrabasının yanına sığınarak konservatuarı bitirip oyuncu olmuş, babası ise yıllar önce ülkeye geri dönmüş ama burada da tutunamamıştır…

3.10.2.20.2. Filmin Konusu:

1. Filmde dönemin ekonomik şartlarına değinilmemektedir. 2. Filmde, dönemin siyasi şartlarından söz edilmektedir. 3. Filmde dönemin toplumsal şartlarından söz edilmektedir.

4. Filmde, bu dönemde yaşanan bireysel değişimlerden söz edilmemektedir.

3.10.2.20.3. Dönemin Ekonomik Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde bankerlikten bahsedilmemektedir. 2. Filmde köşe dönmecilikten bahsedilmemektedir.

3. Filmde rüşvet konusuna değinilmemektedir.

4. Filmde yolsuzluk (hortumculuk) olaylarından söz edilmemektedir.

5. Filmde kaçakçılık (uyuşturucu, silah vb.) olaylarından söz edilmemektedir. 6. Ülkenin içinde bulunduğu kriz ortamından bahsedilmemektedir.

3.10.2.20.4. Dönemin Siyasi Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde, 1980 askeri müdahalesiyle ilgili konulara değinilmektedir. 1980 ihtilalinden sonra yaşanan gözaltına almalar, sorgulanmalar ve yurt dışına kaçışlar anlatılmaktadır.

2. Filmde, özgürlüklerin kısıtlanmasından söz edilmektedir. 1980 askeri darbesinden sonra ortaya çıkan yasaklamalara değinilmektedir.

3. Filmde, işkence konusundan söz edilmektedir. Filmde Ayten, kocası Rasim yakalanıncaya dek gözaltında tutulmuş ve kocasıyla arkadaşlarının yerini söylemesi için işkence görmüştür.

4. Filmde, mafya-siyaset ilişkisinden söz edilmemektedir.

5. Filmde, terör olaylarından ya da terör örgütlerinden bahsedilmemektedir. 6. Filmde derin devlet kavramına değinilmemektedir.

7. Filmde, bölgesel-yerel siyasal sorunlardan (Kimlik sorunları, yasa dışı faaliyetler vb.) söz edilmemektedir.

3.10.2.20.5. Dönemin Toplumsal Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde, göç konusuna değinilmektedir. 1.1. İç göç yoktur.

1.2. Dış göç vardır. Ayten, kocası Rasim, Sadık ve Metin yurt dışına gitmişler ve uzun süre orada kalmışlardır.

2. Filmde, arabesk kültürden söz edilmemektedir.

3. Filmde, bireyin içinde yaşadığı topluma yabancılaşmasından söz edilmektedir. Hüseyin Efe kızının yaşadıklarına ve etrafında olup bitenlere bir türlü anlam veremez. Kendi kendine olayları sorgulamaya çalışır ve sonunda delirir.

4. Filmde gecekondulaşmadan bahsedilmemektedir.

5. Filmde sınıf tanımları (sınıflar arası ilişki) vardır. Farklı eğitim seviyesine, farklı inançlara ve farklı statülere sahip olan insanlar arasındaki ilişkilere yer verilmiştir.

3.10.2.20.6. Bu Dönemde Yaşanan Bireysel Değişimleri Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde bireyin kendisine yabancılaşmasından söz edilmemektedir. 2. Kadının aktif olarak çalışma hayatına girmesi filmde yer almamaktadır.

3. Mutlak iyi ya da mutlak kötü karakterlerin ortadan kalkarak bireyin eksisi ve artısıyla gerçekçi bir biçimde ele alınmasına filmde yer verilmemektedir.

4. Cinselliğin tabu olmaktan çıkması filmde yer almamaktadır.

3.10.2.20.7. Filmde Kullanılan Dil:

1. Filmde İstanbul Türkçe’si kullanılmıştır. Filmde yer alan ana karakterlerin pek çoğu eğitimli ya da hayatını İstanbul’a yakın yerlerde geçirmiş insanlardır. Bunun için düzgün bir Türkçe kullanmaları uygundur.

2. Filmde yerel ağızlara yer verilmemiştir. 3. Filmde yerel dillere yer verilmemiştir. 4. Filmde yabancı dile yer verilmemiştir.

3.10.2.20.8. Filmin Geçtiği Yer:

1. Filmin İstanbul’da geçmemektedir. 2. Film Anadolu’da bir adada geçmektedir. 3. Film yurt dışında geçmemektedir.