DOLAP BEYGİRİ

3.10.2.3.1. Filmin Yapım Bilgileri ve Özeti

Süresi: 88 dakika Türü: Komedi Yapım yılı: 1982 Yönetmen: Atıf Yılmaz Batıbeki Oyuncular: İlyas Salman, Şener Şen, Ayşen Gruda, Yaprak Özdemiroğlu, Şevket Altuğ, İhsan Yüce

Özeti:

Ali (İlyas Salman) okulunu bitirdikten sonra köye dönmüştür ve çobanlık yapmaktadır. Bir gün kendisine İstanbul’dan mektup gelir. Memur olarak İstanbul’daki bir kuruluşa tayini çıkmıştır. Tüm köyle vedalaşıp davulla zurnayla yola çıkar. Başta annesi ve babası olmak üzere herkes ondan vatana millete faydalı olup namusuyla yaşamasını ister. Ali bir süreliğine ablası Hacer’in (Ayşen Gruda) evinde kalacaktır. Hacer kocası Yakup (Şener Şen), çocukları ve Yakup’un yeğeni Ayşe’yle (Yaprak Özdemiroğlu) beraber İstanbul’da yaşamaktadır. Evin bütün işini Ayşe yapmakta ve her işe yetişmeye çalışmaktadır.

Ali ablasının evine gelir; ancak masraflara katılmak şartıyla evde kalacağını söyleyerek, avluda kalacağı odanın da kirasını vermek ister. Yakup bunu seve seve kabul eder. Ertesi sabah Ali erkenden işe gider; ancak kimse yoktur. Odacıda daha uyanmamıştır. Yarı uykulu şekilde kapıyı açan odacı onu müfettiş sanır ve hemen müdüre haber verir. Bu sırada memurlar da yavaş yavaş gelmeye başlarlar. Herkes onu müfettiş sanmaktadır. Bu sırada müdür bey (Şevket Altuğ) de gelir. Birlikte müdür odasına geçerler. Müdür onu müfettiş sandığı için ilgi gösterir; ancak gerçeği öğrenince onu odadan kovar.

Yakup iş yerine Ali’yi ziyarete gelir, aynı zamanda Ali’nin çalıştığı iş yerinin müdürünü de tanımakta ve mahalleye cami yaptırma projesi için beraber çalışmaktadırlar. Ali ilk günden işlere boğulmuştur. Yakup müdürün yanına gider ve onunla konuşmaya başlar. Bu sırada daireye iş yaptırmak için bir vatandaş gelir ve Ali’ye işi çabuk halletmesi için rüşvet verir. Bunu gören Ali çok kızar ve tüm daireyi ayağa kaldırır. Eniştesi Ali’ni yanına gelir ve onu yatıştırmaya çalışır. Müdür de adamı alarak kendi odasına götürür. Ertesi gün Ali dairedeki başka bir memurun rüşvet aldığını görür ve yine bağırarak tüm daireyi başına toplar. Müdür yanlarına gelince

memuru şikayet eder. Fakat müdür Ali’ye onu son kez uyardığını söyleyerek ortama uyum sağlamasını söyler. Ardından da eniştesi Yakup’la konuşur. Ona Ali’nin akıllanması gerektiğini söyler. Sonra da mahalleye cami yaptırma projesiyle ilgili insanların huzursuzlandığını söyler. Yakup tüm parayı kendi hesabına yatırmıştır. Bunun içinde insanlar imza toplamaya başlamıştır. Müdür paraları ortak bir hesaba geçirmeyi teklif eder ve ertesi gün buluşmak üzere ayrılırlar. Yakup eve gelir; ancak kaçmaya karar vermiştir. Ayşe’yi ve Ali’yi karşısına alarak kan davalılarının izlerini bulduğunu, bunun için karısını alarak kaçacaklarını söyler. Hemen evi toplarlar ve Yakup karısı ile çocuklarını alıp gece evden gider. Ali ve Ayşe tek başlarına evde kalırlar.

Ertesi gün Ali işe gittiğinde, müdür Ali’den eniştesini çağırmasını ister. Bunun üzerine Ali olanları anlatır. Paraların gittiğini anlayan müdür hemen polis çağırtır. Ali ve Ayşe’nin ifadesini alan polis onları serbest bırakır. Eve döndüklerinde ev sahibi gelir. Üç aylık kira borcunu ister. Ayrıca aralarında bir şey olduğunu sanarak evde ikisinin tek başlarına nikahsız olarak oturamayacaklarını söyler ve evi boşaltmalarını ister. Ali ev sahibiyle kavga eder ve onu evden kovar. Adam evden gidince Ayşe’ye evlenme teklif etmek ister; ama yapamaz. Ayşe, Ali’nin kendi kendine konuştuğunu duyunca gelip Ali’ye evlenme teklif eder ve evlenmeye karar verirler. Ertesi gün Ali işe gider; fakat müdür düzene uyum sağlayamadığı için işine son verildiğini söyler.

Bu sırada Hacer ve Yakup’ta başka bir yerde yaşamaya başlamışlardır. Hacer’e annesigilden mektup gelir. Mektupta Ali’nin yine işsiz kaldığı dürüstlüğü yüzünden girdiği beşinci işten de çıkarıldığı yazmaktadır. Ali’ye İstanbul’dan bir iş bulmalarını isterler. Ali ve Ayşe İstanbul’a gelirler, evlenmişlerdir. Ayşe hamiledir.

Ertesi gün Ali birkaç yere iş başvurusunda bulunur; fakat dürüstlüğü yine başına bela olur ve işe giremez. Tekrar iş aramaya başlar. Bu sırada sokakta bir adamla tanışır, adam ona memurluktan vazgeçip hıyar satmasının onun için daha iyi olacağını söyler. Ali eve gelince Ayşe’yle konuşur. İkisi bir ev tutmaya karar verirler. Bu sırada Yakup gelir. Karşı komşularının yurt dışına gideceğini evini de kiraya vermesi için kendisine bıraktığını söyler. Halbuki söyledikleri yalandır. Adam Yakup’tan böyle bir şey istememiş tam tersine ondan uzak durmasını söylemiştir. Yakup’un söylediklerini duyan Ayşe evi tutmak ister; fakat paraları olmadığı için Ali pek istemez. Bunun

üzerine Ayşe kolundaki bileziği çıkarır ve bunu peşinata saymasını ister. Adam o gece gittiği için Yakup hemen bir anahtar uydurup Ali ve Ayşe’yi eve götürür. Evde bir dikiş makinesi vardır ve Ayşe bu makineyle komşulara dikiş dikecektir.

Aradan bir süre geçer ve Ali’yle Ayşe’nin bir oğulları olur. Ali artık çaresizdir. Altı aydır işsizdir ve artık bir bebekleri vardır. Bunun üzerine memuriyetten vazgeçip hıyar satmaya başlar. Fakat karısına gerçeği söylemez, bir şirkette iş bulduğu yalanını söyler. Aradan birkaç gün geçtikten sonra Ayşe sokakta Ali’nin hıyar sattığını görür. Bu sırada zabıta gelir, Ali’nin tezgahını devirerek salatalıkları ezerler. Ali çok yalvarır; ama dinlemezler. Bunu gören karısı koşarak yanına gelir ve kocasına sarılır. İkisi de ağlamaya başlar. Ali yine işsizdir. O gece eve gelip yattıklarında kapının açıldığını duyarlar. Evin sahibi içeri girer. Onları görünce adam şaşırır. Ali evi Yakup’tan kiraladığını söyleyince adam hemen Yakup’un yanına kavga etmeye gider. Ali ve Ayşe evden çıkıp yeniden Yakup’un yanına taşınırlar. Çünkü çaresizlerdir.

Ertesi gün yolda giderken Ali içi para dolu bir zarf bulur ve zarfı alarak eve gelir. Başta Yakup olmak üzere herkes parayla ilgili hayaller kurar; fakat Ali parayı sahibine teslim etmek için ısrar eder. Bir gazeteye gidip ilan verir. Ancak Yakup parayı alabilmek için gazeteye gelip yalanlar söyler. Parayla ilgili tüm detayları bildiği içinde gazetenin sahibi paranın gerçek sahibinin o olduğunu sanır. Parayı verirken bulan adamla bir fotoğraf çekilmesini ister. Fakat Yakup Ali kendisini tanıyacağı için karşı çıkar; ama o parayı alıp çıkamadan Ali içeri girer ve kavga etmeye başlarlar. Aradan biraz zaman geçer ve paranın gerçek sahibi gelir, Ali’ye para vermek ister; fakat Ali kabul etmeyince ona şirketlerinden birinde iş vermek ister. Ali bu teklifi kabul eder ve işe başlar. Ayşe’yle beraber yeni bir ev tutarlar ve içini döşemeye başlarlar. Artık durumları düzelmeye başlamıştır.

Fabrikanın sahibi Ali’den çok memnundur ve Ali kısa zamanda yükselir. Fakat Ali’nin işi risklidir. Çünkü yurt dışına yapılan ve yurt dışından gelen nakliyattan sorumludur ve herhangi bir kaçakçılık durumunda onun başı yanacaktır. Bu sırada Hacer Ali ve Ayşe’nin evine gelerek Yakup’un tövbe ettiğini söyler, ondan kocasına bir iş vermesini ister. Ertesi gün Yakup işe başlar; ama niyeti bozuktur. Şirketin tırlarıyla kaçakçılık yapmaya başlar ve kısa zamanda çok para kazanır. Fakat bir gün polis şirkete baskın yapar ve kaçak mallar yakalanır. Yakup hemen ortadan kaybolur ve bütün suç

Ali’nin üzerine kalır. Ali tutuklanıp hapse girer, Ayşe de dikiş dikerek hayatına devam etmeye çalışır.

Ali bir gün televizyonda Yakup’un reklamını görür, Yakup banker olmuştur. Ali hapishaneden çıkar, karısı ve çocuğu onu beklemektedir. Bu sırada ablası özel arabasıyla gelir. Ali’ye Yakup’un ortadan kaybolduğunu herkesin onu aradığını söyler. Hacer bir tabanca almıştır ve kocasını vuracaktır. Tabancayı gören Ali onu Hacer’in elinde alır ve kendisinde durmasını söyler. Tam eve gireceklerken gazeteciler gelir ve Hacer’e kocasının arabasının köprüde bulunduğunu söylerler. Hep beraber köprüye giderler ve arabada bulunan intihar mektubunu bulurlar. Boğazda bulunan cesedi karısı Yakup’un çorabından teşhis edince Yakup’un cenazesinin hazırlıklarına başlarlar. Ertesi gün toprağa verileceği yere giderler. Borçlu olduğu ve parasını dolandırdığı herkes ordadır. Bu sırada Yakup kılık değiştirerek cenazeye gelir, uzaktan karısını çağırır. Hacer kocasını tanımaz; ama adamın ardından gider, Hacer’in gittiğini gören Ali de onun peşinden gider.

Karısı Yakup’u görünce kızar, paraları başka kadınlarla yediğini söyler. Bu sırada Ali gelir ve cebindeki tabancayı çıkarır. Hacer’de onu vurmasını ister, zaten herkes onun öldüğünü sanmaktadır. Ali onu bacağından vurur, Yakup arkasındaki boş mezarlığa düşer. Hacer ve Ali üstüne toprak atmaya başlarlar. Bu sırada Yakup paraların kendisinde olduğunu, onunla beraber paraları da gömdüğünü söyler Hacer’e. Bunun üzerine Hacer hemen fikir değiştirir ve Ali’ye kendini öldürmeden kocasını öldüremeyeceğini söyler. Ali mezardan Yakup’u çıkarır ve onu hastaneye götürmek için sırtına alır. Ali Yakup’a nedir bizim senden çektiğimiz diye sorunca Yakup sizin gibi enayiler oldukça bizim sırtımız yere gelmez der…

3.10.2.3.2. Filmin Konusu:

1. Filmde dönemin ekonomik şartlarına değinilmektedir. 2. Filmde, dönemin siyasi şartlarından söz edilmemektedir. 3. Filmde dönemin toplumsal şartlarından söz edilmektedir.

3.10.2.3.3. Dönemin Ekonomik Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde bankerlikten bahsedilmektedir. Yakup bankerlik yapmaya başlamış ve herkesin parasını dolandırarak, intihar numarası yapıp kaçmıştır.

2. Filmde köşe dönmecilikten bahsedilmektedir. Yakup’ta Ali’nin çalıştığı ilk şirkette çalışanlarda kısa yoldan para kazanıp zengin olmak istemektedirler. 3. Filmde rüşvet konusuna değinilmektedir. Ali’nin çalıştığı ilk şirketteki tüm

memurlar hatta müdürleri bile rüşvet almaktadır, Ali bu düzene uymadığı için kovulur.

4. Filmde yolsuzluk (hortumculuk) olaylarından söz edilmektedir. Yakup mahalledeki cami yaptırma derneğinin başına geçmiş; fakat o işte de yolsuzluk yapıp, paraları alarak kaçmıştır.

5. Filmde kaçakçılık (uyuşturucu, silah vb.) olaylarından söz edilmektedir. Yakup Ali’den özür dileyip onun çalıştığı şirkette çalışmaya başlamıştır. Fakat şirketin tırlarını sigara kaçakçılığında kullanmış ve Ali’nin hapse girmesine neden olmuştur.

6. Ülkenin içinde bulunduğu kriz ortamından bahsedilmektedir. Ali işe girebilmek için pek çok yer gezmiş ve pek çok sınava girmiştir. Fakat birkaç kişinin alınacağı yerlere bile binlerce kişi başvurmuştur. Ülkedeki birçok insan işsizdir ve ekonomik açıdan düşük seviyede yaşamaktadırlar.

3.10.2.3.4. Dönemin Siyasi Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde, 1980 askeri müdahalesiyle ilgili konulara değinilmemektedir. 2. Filmde, özgürlüklerin kısıtlanmasından söz edilmemektedir.

3. Filmde, işkence konusuna yer verilmemektedir. 4. Filmde, mafya-siyaset ilişkisinden söz edilmemektedir.

5. Filmde, terör olaylarından ve terör örgütlerinden bahsedilmemektedir. 6. Filmde derin devlet kavramına değinilmemektedir.

7. Filmde, bölgesel-yerel siyasal sorunlardan (Kimlik sorunları, yasa dışı faaliyetler vb.) söz edilmemektedir.

3.10.2.3.5. Dönemin Toplumsal Şartlarını Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde, göç konusuna değinilmektedir.

1.1. İç göç vardır. Ali tayininin çıktığına dair mektup alınca köyünden İstanbul’a taşınmıştır. İşten çıktıktan sonra köyüne dönmüş; ancak uzun süre orada kalmamış ve tekrar İstanbul’a gelmiştir.

1.2. Dış göç yoktur.

2. Filmde, arabesk kültürden söz edilmemektedir.

3. Filmde, bireyin içinde yaşadığı topluma yabancılaşmasından söz edilmektedir. Ali eğitim almıştır ve köyünden ayrılırken herkes ona namuslu olmasını söylemiştir. Fakat İstanbul’a geldikten sonra bu özelliği yüzünden hep dışlanmış ve girdiği işlerden kovulmuştur. Artık annesi ve babası bile ona namuslu ol dedikleri için pişmandır. Ali bu nedenle hep karakteri ve etrafındaki insanlar arasında sıkışıp kalmış, onların yaptıklarına bir türlü kendi içinde anlam verememiştir. Bu da onun içinde yaşadığı topluma yabancılaşmasına neden olmuştur.

4. Filmde gecekondulaşmadan bahsedilmemektedir. 5. Filmde sınıf tanımları (sınıflar arası ilişki) yoktur.

3.10.2.3.6. Bu Dönemde Yaşanan Bireysel Değişimleri Ortaya Koyan Filmlerde İşlenen Konular:

1. Filmde bireyin kendisine yabancılaşmasından söz edilmemektedir.

2. Kadının aktif olarak çalışma hayatına girmesi filmde yer almaktadır. Hacer’de Ayşe’de evin geçimine katkıda bulunabilmek ve para kazanabilmek için çalışmaktadırlar. Hacer uzun süre kuaförlük yapmış, Ayşe ise dikiş dikerek hayatını kazanmaya çalışmıştır.

3. Mutlak iyi ya da mutlak kötü karakterlerin ortadan kalkarak bireyin eksisi ve artısıyla gerçekçi bir biçimde ele alınmasına filmde yer verilmemektedir. 4. Cinselliğin tabu olmaktan çıkması filmde yer almamaktadır.

3.10.2.3.7. Filmde Kullanılan Dil:

1. Filmde İstanbul Türkçesi kullanılmıştır. Filmdeki karakterlerden Hacer, Ayşe ve Ali’nin işe girdiği şirketlerde çalışanlar İstanbul Türkçesi kullanmaktadırlar. Bulundukları ortamlardan ve yetiştikleri yerlerden dolayı bu kullanım uygundur. Fakat Hacer’in Türkçesi diğerlerine göre daha bozuktur. Bu da onun uzun süre köyde kalmasından ve eğitimsiz olmasından dolayı normaldir.

2. Filmde yerel ağızlara yer verilmemiştir. Ali ve Yakup ise yerel ağızları kullanmaktadırlar. Özellikle Yakup karakteri tam olarak yerel ağız kullanarak konuşmaktadır.

3. Filmde yerel dillere yer verilmemiştir. 4. Filmde yabancı dile yer verilmemiştir.

3.10.2.3.8. Filmin Geçtiği Yer:

1. Film İstanbul’da geçmektedir. 2. Film Anadolu’da geçmemektedir. 3. Film yurt dışında geçmemektedir.