Disiplin suçlarının çeşitleri

Devlet memurlarının yükümlülükleri genel olarak 657 SK’nın “Ödev ve Sorumluluklar” başlıklı ikinci bölümünde 6-16. maddelerinde düzenlenmiştir. Ancak Devlet memurlarının yükümlülükleri bu maddelerle sınırlı değildir. Başka mevzuat hükümlerinden ve yaptıkları görevden kaynaklanan yükümlülükleri de vardır255_{. Ödev ve yasaklara aykırı davranışlar 657} SK’nın 125. maddesinde disiplin suçu olarak düzenlenmiştir.

Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları ile her bir disiplin cezasını gerektiren fiiller 657 SK’nın 125. maddesinde sayılmıştır. Çalışmanın niteliği itibariyle ayrıntıya girmeden 657 SK’nın 125. maddesinde düzenlenen suçları da inceleyeceğiz.

1.3.3.3.2.1. Uyarma cezası gerektiren disiplin suçları

Uyarma; memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Uyarma cezasını gerektiren fiiller, 657 SK’nın 125. maddesinin (A) fıkrasında 8 bent halinde sayılmıştır. Uyarma cezasını gerektiren fiiller şunlardır;

a. Göreviyle ilgili kayıtsızlık ve düzensizlik göstermek

“Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak” (657 SK m.125/A-a).

Bu bentte 3 ayrı fiil birlikte düzenlenmiştir. Her 3 fiilde de maddi unsur; “kayıtsızlık

göstermek veya düzensiz davranmak”tır256_{. “Kayıtsızlık”; aldırmasızlık, ilgisizlik, umursamazlık} ve lakayt olma halidir257_{. “Düzensizlik” ise; düzensiz olma durumu, tertipsizlik, intizamsızlık,} nizamsızlıktır258_{. Dolayısıyla düzenli olmak, tertipli, sistemli, muntazam, yerli yerinde ve} kararlı davranmaktır. O halde bir Devlet memuru, hizmetin verimliliğini ve etkinliğini azaltacak şekilde tutum ve davranış içine giriyorsa düzensiz hareket ediyor demektir259_.

255 _{Ödev ve yasaklar konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. YILDIRIM, age, s.192-196; GÜNDAY, age, s.535-}

539; TAŞKIN, age, s.71-90; GÖZÜBÜYÜK/TAN, age, C.I, s.895-905.

256 _{“Görevinde kayıtsızlık gösterdiği anlaşılan davacıya, uyarma cezası verilmesinde yasaya aykırılık}

görülmediği” (D5D, 25.1.1971, E.1969/1277, K.1971/295, KIRMIZIGÜL, age, s.59).

257 _{TÜRKÇE SÖZLÜK, s.1117.} 258 _{TÜRKÇE SÖZLÜK, s.595.} 259

b. Göreve geç gelmek, görev yerinden ayrılmak

“Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek” (657 SK m.125/A-b).

Bu bentte de 3 ayrı fiil birlikte düzenlenmiştir. Suçun maddi unsuru, herhangi bir haklı mazeret olmadan göreve geç gelmek, görevden erken ayrılmak ve görev mahallini terk etmektir260.

Bu bentte geçen “özür” kavramının ne anlama geldiği belirsizdir. Kelime olarak “özür”, bir kusurun veya suçun elde olmadan yapıldığının ileri sürülmesi veya bu kusurun hoş görülmesini gerektiren mazerettir261_{. Memur tarafından mazeret olarak ileri sürülen özür, o} memurun iradesini zorlayacak veya onu ciddi şekilde sıkıntıya sokacak bir durum olmalıdır. Memurun işe geç gelmesi, erken ayrılması veya görev yerini erken terk etmesi ile kuruma verdiği zarar ile özrüne rağmen zamanında işe gelmesi veya zamanında işinden ayrılması halinde maruz kalacağı zarar kıyaslanmalıdır262_.

c. Tasarruf tedbirlerine uymamak

“Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek” (657 SK m.125/A-c).

Devlet memurları, TSK tarafından belirlenmiş tasarruf tedbirlerine uymak zorundadır. Ülkemizde yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle, Devlet memurlarının da alınan tedbirlere uymalarını sağlamak için öngörülmüş bir yaptırımdır. Örneğin, elektrik kullanımında israf gösteren memura uyarma cezası verilebilecektir.

d. Usulsüz müracaat veya şikâyet

“Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak” (657 SK m.125/A-d).

İçHizK’nın 25-31 ve İçHizY’nin 41-49. maddelerinde askeri kişilerin müracaat ve şikâyet haklarını nasıl kullanacakları düzenlenmiştir. TSK’da çalışan Devlet memurlarının usulüne uygun müracaat ve şikâyette bulunmaları yasal bir zorunluluktur. Bu nedenle şikâyet ve müracaatlarını, söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile ve şikâyet edilen amirleri atlayarak yapmaları esastır. Bu usule aykırı davranmaları disiplin suçu oluşturacaktır263. 260 _{D5D, 20.1.1970, E.1967/2351, K.1970/130, D5DK, C.I, s.334.} 261 _{TÜRKÇE SÖZLÜK, s.1559.} 262 _{TAŞKIN, age, s.210.} 263

e. Devlet memuruna yakışmayan davranışta bulunmak

“Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak” (657 SK m.125/A-e).

Devlet memurları, 657 SK’nın 8. maddesinde de belirtildiği gibi, resmi sıfatlarının gerektirdiği itibar ve güvene layık olduklarını, görev içindeki ve görev dışındaki davranışlarıyla göstermek zorundadırlar264.

“Vakar”, ağırbaşlı olma halidir265_{. Ağırbaşlılık, ahlaklı, kişilikli ve karakter sahibi olmayı} gerektirir. Söz konusu kavramlar göreceli olmakla birlikte herkes tarafından kabul görmüş bir çerçevesi vardır. Örneğin, sivil vatandaşlar açısından ahlaklı, onurlu ve vakar sahibi olma ayrı, Devlet memurları açısından ayrı değerlendirilir266_.

Suçun maddi unsuru, memurluk vakarına yakışmayan tutum ve davranışta

bulunmaktır267_{. “Tutum”, olaylar karşısında takınılan tavırdır. Hiçbir harekette bulunmamak,}

pasif kalmak ile de memurluk vakarına yakışmayacak bir “tutum” takınılmış olunabilir.

Takınılan tutum memurluk ciddiyeti ile bağdaştırılamıyorsa bu suç oluşur268_.

f. Görevinde kayıtsızlık göstermek

“Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak” (657 SK m.125/A-f).

Devlet memurları, mevzuata uygun olarak görevlerini yerine getirmek zorundadırlar. Dolayısıyla, görevleri ile ilgili talep ve müracaatları zamanında değerlendirmek ve bu konuda gerekli itinayı göstermekle yükümlüdürler. Aksine davranışta bulunan memurlara, uyarma cezası verilebilecektir269_.

264 _{ASLAN, age, s.63.}

265 _{TÜRKÇE SÖZLÜK, s.2075.} 266 _{TAŞKIN, age, s.211.}

267_{“Davacının görev yerinden ayrıldığı sırada yerel bir gazetede yayınlanan şiirinde ve dairelere gönderdiği}

veda mesajında kullandığı amirlerini eleştirici nitelikteki ifadelerin görevinin gerektirdiği ciddiyete uygun olmadığı anlaşılmakla, bu davranışı dolayısıyla kendisine uyarma cezası verilmesinde hukuka aykırılık bulunmadığı” (D5D, 28.11.1976, E.1974/1012, K.1976/222, KIRMIZIGÜL, age, s.65).

268 _{KILINÇ, Ahmet; “Devlet Memurları Kanununda Düzenlenen Disiplin Suç ve Cezaları”,}

http://www.turkhukuksitesi.com/makale_97.htm,20.01.2009, s.14.

269

İşine önem vermeme, işiyle ilgili hususlara karşı ilgisiz olma ve lakayt davranma bu bentteki suçu oluşturur. Aynı şekilde iş sahiplerine karşı böyle bir tutum içine giren memur da disiplin suçu işlemiş sayılır270_.

g. Kıyafet hükümlerine aykırı davranmak

“Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak” (657 SK m.125/A-g).

TSK’da çalışan Devlet memurları kılık ve kıyafet ile ilgili düzenleyici işlemlere271 ve emirlere uymak zorundadır. Kılık ve kıyafetle ilgili düzenlemeler, kamu personelinin Atatürk devrim ve ilkelerine uygun, uygar, aşırılığa kaçmayacak şekilde, sade bir kılık ve kıyafette olmalarını, kılık ve kıyafette birlik ve bütünlük içinde bulunmalarını sağlamayı amaçlar. Bu amaca ters düşen kılık ve kıyafetler bentteki disiplin cezasını gerektirir.

h. İşbirliğine aykırı davranmak

“Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak”(657 SK m.125/A-h)

Bu bent, iç düzendeki çalışmada verimliliği sağlamaya yöneliktir. Devlet memurları kendi aralarındaki ilişkilerinde işbirliği ilkesine uymak zorundadırlar272.

1.3.3.3.2.2. Kınama cezası gerektiren disiplin suçları

Kınama, memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Kınama cezasının uygulanmasını gerektiren fiiller, 657 SK’nın 125. maddesinin (B) fıkrasında 13 bent halinde sayılmıştır. Kınama cezasını gerektiren fiiller şunlardır;

a. Görevleriyle ilgili kusurlu davranmak

“Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak” (657 SK m.125/B-a).

Suç teşkil eden fiilin, kusura dayanması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, yukarıdaki fiillerin yapılması memurun ispatlanabilen kusurundan doğuyorsa, kınama cezası verilebilecektir.

270 _{TAŞKIN, age, s.213; KIRMIZIGÜL, age, s.65.}

271 _{Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelik (RG,}

25.10.1982, S.17849).

272

b. Kazanç getiren faaliyetlerini bildirmemek

“Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek” (657 SK m.125/B-b).

657 SK’nın 28. maddesine göre, memurlar, eşleri, reşit olmayan çocuklarının sürekli kazanç getiren faaliyetlerini, 15 gün içinde kurumlarına yazılı olarak bildirmek zorundadırlar273_{. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi, kınama cezasının uygulanmasını} gerektirir.

Bildirim yükümlülüğü olan işin süreklilik arz etmesi ve kazanç getirici nitelikte olması şarttır. Dolayısıyla, geçici bir işte ya da hayır veya sosyal amaçlı kazanç getirmeksizin yapılan işlerin bu suçu oluşturması mümkün değildir274_.

c. Amire saygısızlık

“Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak” (657 SK m.125/B-c). Devlet memurları, görev sırasında, hiyerarşi zinciri içinde amirlerinin verecekleri görev ve emirleri saygı içinde yerine getirmek zorundadırlar275_{. Saygının ölçüsü, örf ve âdete göre} genel kabul görmüş hareket tarzlarıdır. Kusurlu olarak bu prensiplere uymamak ise kınama cezasını gerektirir276_.

Bu bentte sadece amirden bahsedilmektedir. Bu durumda ister sicil amiri ister disiplin amiri olsun fark etmemektedir. Ancak görev dışında amire hal ve hareketleriyle saygısız

davranmak bu suçu oluşturmaz277.

d. Hizmet dışında itibarı sarsacak davranışlar yapmak

“Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak” (657 SK m.125/B-d).

Devlet memuru görevi ve sıfatı dolayısıyla Devleti temsil ettiği için, vatandaşın itibar ve güven duygusunu sarsmamak zorundadır. Aksine hareketi tespit edilen memurların, kınama cezası ile cezalandırılmaları öngörülmüştür. Ancak, memurun hangi fiillerinin bu suçu oluşturacağı konusunda standart ölçüler bulunmamaktadır.

273_{“Davacı, reşit olan oğlu adına aldığı kamyonu bildirmek zorunda olmadığı gibi, çocuğun kazanç getirici}

faaliyette bulunmasından ötürü de cezalandırılamayacağı” (D5D, 12.5.1975, E.1974/4476, K.1975/2685,

KIRMIZIGÜL, age, s.68). 274 _{ASLAN, age, s.65.} 275 _{D5D, 28.6.1977, E.1973/5777, K.1977/3824, D5DK, C.I, s.309.} 276 _{ASLAN, age, s.66.} 277 KILINÇ, agm, s.16.

e. Devlete ait eşyayı özel işlerinde kullanmak

“Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak” (657 SK m.125/B-e).

657 SK’nın 16. maddesinde, Devlet memurlarının, görevleri ile ilgili olarak kendilerine verilen veya kendilerinde bulunan resmi belge, araç ve gereçleri, yetkili bulundukları mahallin dışına çıkarmaları, özel işlerinde kullanmaları yasaklanmıştır. Bu düzenlemenin aksine hareket edenler, kınama cezasıyla cezalandırılabileceklerdir.

Özel işlerde kullanma dar yorumlanmamalıdır. Aile fertlerinin kullanmasına veya bir

yabancının kullanmasına izin verilmesi de bu suçu oluşturabilir278_.

f. Devlete ait eşyayı kaybetmek

“Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek” (657 SK m.125/B-f). g. Çevresindekilere kötü muamele yapmak

“İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak” (657 SK m.125/B-g).

Memurların iş arkadaşlarına, maiyetlerindekilere ve iş sahiplerine karşı kötü muamelede bulunmaları fiili de kınama cezası verilmesini gerektirir. Böylece, görev münasebetlerinin bütünüyle yapıcı olması amaçlanmıştır279. Kötü muamele, küçük düşürücü veya aşağılayıcı niteliğe ulaşmayan fiillerdir280_.

h. Çevresindekilere sataşmak

“İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak” (657 SK m.125/B-h). ı. Ahlak aykırı davranmak

“Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak” (657 SK m.125/B-ı).

j. Emirlere itiraz etmek

“Verilen emirlere itiraz etmek” (657 SK m.125/B-j).

278_{KIRMIZIGÜL, age, s.71.}

279 _{ASLAN, age, s.67.} 280

Bilindiği gibi, TSK’da çalışan Devlet memurları, Anayasa’nın 137 ve AsCK’nın 41. maddeleri uyarınca, amirleri tarafından verilen emirler açıkça suç teşkil etmiyorsa yerine getirmek zorundadır. Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklere uygun emirlere itiraz etme durumunda bu suç oluşmaktadır. Bu bentte düzenlenen disiplin suçu emre “itiraz” durumudur.

İtiraz emri yapmamak demek değildir281_{. Eğer emir yapılmamışsa AsCK’nın 87. maddesinde}

düzenlenen suç oluşacaktır. k. Borçlarını ödememek

“Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak” (657 SK m.125/B-k).

Kişisel borçlarını ödememek suretiyle haklarında yasal işlem yapılmasına sebebiyet veren memurlara kınama cezası verilebilir. Burada yasal yoldan maksat icra dairesince “ödeme emri” gönderilmesi ve “haciz” işlemlerine başlanmasıdır282_.

l. Çalışma huzur ve düzenini bozmak

“Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak” (657 SK m.125/B-l).

Herhangi bir nedenle çalıştıkları kurumun huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozan memurlara kınama cezası verilebilir. Buradaki düzenlemede suçun unsuru, hafif nitelikteki huzur ve sükûnu bozucu fiillerdir283.

m. Basına bilgi veya demeç vermek

“Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek” (657 SK m.125/B-m)284_.

657 SK’nın 15. maddesinde, Devlet memurlarının, görevleriyle ilgili olarak basına, haber ajanslarına, radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremeyecekleri, bu konuda gerekli bilginin, yetkili kişiler tarafından verilebileceği hükme bağlanmış bulunmaktadır. Mevzuatın aksine hareket edenler, disiplin suçu işlemiş sayılırlar.

281 _{KILINÇ, agm, s.17.}

282 _{TAŞKIN, age, s.216.} 283 _{ASLAN, age, s.69.}

284 _{Bu suç daha önce kademe ilerlemesinin durdurulması cezası gerektiren (125/D-g) bir disiplin suçu iken}

1.3.3.3.2.3. Aylıktan kesme cezası gerektiren disiplin suçları

Aylıktan kesme cezası, 657 SK’nın 125. maddesinin (C) fıkrasında 10 bent halinde sayılan fiillere uygulanan bir disiplin cezasıdır. Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiiller şunlardır;

a. Göreviyle ilgili kasıtlı disiplinsizlikler yapmak

“Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak” (657 SK m.125/C- a).

Yukarıdaki fiillerin kasıtlı olarak işlenmesi halinde bu suçları işleyen memurlara aylıktan kesme cezası verilebilir285_.

b. Göreve gelmemek

“Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek” (657 SK m.125/C-b).

Memurun kabul edilebilir herhangi bir özrü olmadan görevine bir veya iki gün gelmemesi, aylıktan kesme cezasını gerektirir. Disiplin suçunu işleyen memurun ileri sürdüğü mazeretlerin özür olarak kabul edilip edilmeyeceğini disiplin amiri takdir edecektir286_.

Kamu görevlerinde süreklilik esastır. Bu yüzden memurlar görevlerini sürekli olarak ve kesintisiz yapmak zorundadır. Memurlar görevlerini ancak ilgili mevzuatın öngördüğü ve imkân verdiği hal ve koşullarda bırakabilecektir. Görevin, keyfi bir şekilde ya da bazı kişisel veya toplu hak arama vb. nedenlere dayalı olarak bırakılması söz konusu olamaz287_.

285 _{“Askeri Hastanede görevlendirildiği gece nöbeti esnasında uyuyan sivil memurun fiili, 657 SK’nın 125/C-a}

maddesinde belirtilen fiili oluşturduğundan; disiplin amirince davacıya verilen 1/8 oranındaki aylıktan kesme cezası hukuka uygundur” (AYİM, 2.D.22.11.1995, E.352, K.929, AYİMD, S.11, 1997, s.491-493); “Personelin şahsi ve aile durumlarında meydana gelen değişiklikleri belirlemek ve emir komuta altındaki personel hakkında yeterli bilgi dokümanını oluşturmak amacıyla tüm personelden ‘Personel Bilgi Formu’ doldurmaları talep edildiği, formda personelin kendisi ve eşine ait fotoğraf bölümü bulunduğu, davacının eşinin fotoğrafını yapıştırmadığının tespit edilmesi üzerine amiri tarafından forma eşinin fotoğrafını yapıstırmasının tekrar istenildiği, buna rağmen fotoğraf yapıştırmayan davacının savunması alınarak 657 SK’nın 125/C-a maddesi gereğince 1/10 oranında aylıktan kesme cezası ile cezalandırılması hukuka uygundur” (AYİM, 2.D.3.6.1998, E.120, K.449, AYİMD, S.13, 1999, s.394-398).

286 _{TAŞKIN, age, s.218.} 287

Devamsızlığın bir veya iki gün olarak hesaplanmasında da birbirini izleyen iş günleri esas alınır. İşe gelinmeyen günün sonrası tatile rastlıyor ve tatil bitiminde memur işe geliyorsa, bu sadece bir gün işe gelmeme olarak dikkate alınmalıdır288_.

c. Devlete ait eşyayı özel menfaatinde kullanmak

“Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak” (657 SK m.125/C-c).

d. Yalan söylemek

“Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak” (657 SK m.125/C-d).

Devlet memurunun göreviyle ilgili bulunan konularda yükümlü olduğu kişilere yalan veya yanlış beyanda bulunması disiplin suçu sayılmıştır. Herhangi bir zararın meydana gelip gelmemesi önemli değildir. Ancak yalan veya yanlış beyanın görevle ilgili olmayan konularda olması disiplin suçunu oluşturmaz289_.

e. Amire saygısızlık

“Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek” (657 SK m.125/C-e).

Memurun görevi sırasında amirine sözle saygısızlık etmesi disiplin suçu olarak kabul edilmiştir. Suç kapsamına sadece görev sırasında işlenen sözlü saygısızlık fiilleri alınmıştır290. Sözle saygısızlığı, TCK’nun 125. maddesinde düzenlenen hakaret suçunu oluşturmayacak hafif nitelikteki fiiller olarak anlamak yerinde olacaktır291.

f. Görev yerini kullandırmak

“Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak” (657 SK m.125/C-f).

288_{D5D, 22.10.1984, E.1538, K.1713, KIRMIZIGÜL, age, s.82.} 289 _{ASLAN, age, s.72; KILINÇ, agm, s.19.}

290 _{“Davacının söylediği, ‘hayır istemiyorum, mahkemeye vereceğim, hakkımı alacağım’ şeklindeki sözler, bir}

irade beyanının açığa vurulması ve dava hakkını kullanacağının bildirilmesi şeklinde olsa dahi, söyleniş tarzının bağırarak ve amir karşısında uygun olmayan tavır ile olması, diğer memurların önünde söylenmesi nedeniyle ‘amire sözle saygısızlık’ olarak nitelendirilip davacıya aylıktan kesme cezasının verilmesi tüm unsurları itibariyle hukuku uygundur” (AYİM, 2.D.13.7.1994, E.850, K.1450, AYİMD, S.9, 1995, s.313- 316).

291

Devlete ait bina ve yerler, yetkililerden önceden izin alınmadan, herhangi bir toplantı, tören ve benzeri amaçlarla kullanılamaz. Aksine hareket halinde, kullanılmasına yardımcı veya vasıta olan memurlara aylıktan kesme cezası verilebilir.

g. İkamet yerini terk etmek

“İkamet ettiği ilin hudutlarını izinsiz terk etmek” (657 SK m.125/C-g).

657 SK’nın Ek 20. maddesi uyarınca, memurların, görev yaptıkları kurum ve hizmet birimlerinin bulunduğu yerleşme merkezlerinde ikamet etmeleri esastır. Devlet memurlarının görevlerini aksatmamak kayıt ve şartıyla belirtilen hudutlar dışında ikamet edebilmeleri için yetkili amirince izin verilmesi gerekir. İzin almadan il hudutlarının terk edilmesi, aylıktan kesme cezasını gerektirir. İkamet edilen ilin ilçelerine izinsiz olarak gitmek bu suçu oluşturmaz. Burada kastedilen ilin sınırlarıdır, yoksa il merkezi değildir292_.

h. Toplu müracaat veya şikâyet

“Toplu müracaat veya şikâyet etmek” (657 SK m.125/C-h).

Daha önceki açıklamalarımızda belirttiğimiz gibi, Devlet memurları, müracaat ve şikâyet hakkına sahiptirler. 657 SK’nın 26, İçHizK’nın 25 ve 28. maddelerinde müracaat ve şikâyet hakkının kullanılma usulüne sınırlama getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre, müracaat ve şikâyet hakkının, birden fazla Devlet memuru tarafından topluca kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymamanın yaptırımı ise, aylıktan kesme cezası olarak düzenlenmiştir.

ı. Hizmette itibarı sarsacak davranış yapmak

“Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak” (657 SK m.125/C-ı).

Bu bentte düzenlenen suç yoruma müsaittir. Davranışların itibar ve güven duygusunu sarsıcı sayılıp sayılmaması mesleğin özelliğine ve fiilin niteliğine göre değişmektedir. Ayrıca

disiplin cezası verilirken hizmet içi - hizmet dışı ayrımının doğru yapılması gerekir293_{. Çünkü}

hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikteki davranışlar daha hafif bir cezayı gerektirmektedir.

292 _{TAŞKIN, age, s.219.}

293

j. Yasak yayın bulundurmak

“Yasaklanmış her türlü yayını görev mahallinde bulundurmak” (657 SK m.125/C-j). Suçun oluşması için, mahkeme kararıyla yasaklanmış yayının kısa bir süre de olsa görev yerinde bulundurulması yeterlidir.

1.3.3.3.2.4. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası gerektiren disiplin suçları Kademe ilerlemesinin294 durdurulması, fiilin ağırlık derecesine göre memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin 1 - 3 yıl durdurulmasıdır. Kademe ilerlemesinin durdurulmasını gerektiren fiiller 657 SK’nın 125. maddesinin (D) fıkrasında 14 bent halinde sayılmıştır. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiiller şunlardır;

a. Görevde içkili olmak

“Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek” (657 SK m.125/D-a).

Devlet memurunun özellikle görev yerinde içki bulundurması, içki içmesi, göreve alkollü gelmesi memuriyet disiplini ile bağdaşmayan bir davranış biçimidir. Bu nedenle de disiplin suçu olarak düzenlenmiştir. Memurun görevine sarhoş geldiğinin sabit olması ve bunun devamlılık gösterir nitelik kazanması295 halinde fiilinin ağırlık derecesine göre 1-3 yıl kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilir.

b. Kesintisiz göreve gelmemek

“Özürsüz ve kesintisiz 3 - 9 gün göreve gelmemek” (657 SK m.125/D-b).

Memurun kabul edilebilir bir özrünün bulunması veya herhangi bir özrü bulunmamasına rağmen göreve gelmemesinin kesintisiz olarak 3 günü tamamlamaması yani devamsızlığın birer, ikişer günlük kesintilerle gerçekleşmesi halinde suç oluşmayacak ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezası uygulanması da söz konusu olamayacaktır.

c. Görevi ile ilgili çıkar sağlamak

“Görevle ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak” (657 SK m.125/D-c).

294 _{Kademe ilerlemesi; Memurun görev ve rütbesinde değişiklik olmadan belli bir hizmet süresini doldurması}

ve olumlu sicil alması durumunda aylık bakımından yaptığı yatay ilerlemedir (AKYILMAZ, age, s.383).

295

657 SK’nın 29. maddesine göre, Devlet memurlarının, doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlamak amacıyla hediye kabul etmeleri veya iş sahiplerinden borç para istemeleri ve almaları yasaktır. Bu nedenle suçun oluşabilmesi için çıkar sağlamanın görevle ilgili olması gerekir296.

d. Amir veya emrindekileri aşağılamak

“Amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak” (657 SK m.125/D-d).

Memurun astına veya üstüne karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiiller yapması disiplin suçu olarak kabul edilmiştir297_{. Bu bentte aynı statüdeki kişilere karşı işlenen fiiller} kapsam dışı bırakılmıştır.

Sözle saygısızlık etmek fiili aylıktan kesme cezasını gerektirmektedir. Dolayısıyla, sözle saygısızlıktan daha ağır olarak nitelenebilecek fiiller küçük düşürücü vasıfta kabul edilmeli ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının uygulanmasına esas alınmalıdır. Fiilin üst sınırı ise, fiili saldırıdır298_.

e. Görev yerini izinsiz kullanmak veya kullandırmak

“Görev yeri sınırları içinde herhangi bir yeri toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz

Belgede Türk Silahlı Kuvvetleri'nde disiplin suç ve cezalarına ilişkin esaslar ve uygulaması (sayfa 75-93)