Yurt Dışı ve Yurt İçi Geziler

Cumhurbaşkanlığı makamının kurumsal vizyon anlayışı ile yürütebilmesi için şahısların sadece yetenekli ve tecrübeli olmaları yetmemektedir. Aynı zamanda geleceğe ilişkin öngörülerde bulunabilmek için; daha iyi koşullarda bulunan ülkelere ziyaretler gerçekleştirerek karşılaştırma yapmak ve iyi uygulamaları hayata geçirebilmek gerekmektedir. Ancak bu sayede farkındalık olaşabilecek ve ülkeyi daha ileriye götürebilecek adımlar atılabilecektir. Farklı ülkelerde temaslarda bulunmak toplumun bu ülkeleri yakından tanımasına ve ülke içerisinde vizyon geliştirilmesine katkı sağlarken; dışarıda da ülkenin tanınırlılığını ve gücünü arttıran bir etkiye sahip olabilmektedir. Aynı zamanda Cumhurbaşkanlarının gerçekleştirdikleri yurt dışı geziler, ülkenin o dönemde dış politikasının başarısını ve politikaların ne yönde ilerlediğinin de göstergesi olabilmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Cumhurbaşkanlarının yurt dışına yaptıkları geziler, makamın kurumsal vizyonunu gösteren bir diğer parametre olarak değerlendirilmektedir.

Türkiye’de Cumhurbaşkanları çoğu, yurt dışı temaslarında bulunmuşlardır. Tablo 7’den anlaşılacağı üzere, yurt dışına ziyarette bulunmayan tek Cumhurbaşkanı Atatürk’tür. Atatürk’ün hiç yurt dışı ziyareti gerçekleştirmemiş olması, Türkiye

Cumhurbaşkanları Başdanışman Danışman/Müşavir

Atatürk - - İsmet İnönü - 1 Celal Bayar - - Cemal Gürsel - - Cevdet Sunay - 4 Fahri Korutürk - 4 Kenan Evren - 13 Turgut Özal 17 6 Süleyman Demirel 23 23

Ahmet Necdet Sezer 2 3

Cumhuriyetinin geleceği için yapması gereken çok önemli ve ağır yüklerin olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Nitekim yapmayı planladığı bir dizi inkılâpların topluma kabul ettirilmesi gibi yurt içinde yapacak çok daha fazla işlerinin olması o dönemin koşullarında yurt dışı ziyaretlerinin lüks olduğu algısını yerleştirmiştir (Türen, t.y).

2. Cumhurbaşkanı İnönü ve 4. Cumhurbaşkanı Gürsel ise sadece bir ülkeye ziyaret gerçekleştirmişlerdir. İnönü görev yaptığı süre boyunca sadece Mısırı; Gürsel de sadece ABD’yi ziyaret etmiştir. 3. Cumhurbaşkanı Bayar, İran, Pakistan, Irak, Almanya, Afganistan, Pakistan, Libya, Ürdün, Yunanistan İngiltere başta olmak üzere 17 ülkeye ziyaretler gerçekleştirmiştir. Cumhurbaşkanı Sunay, Cumhurbaşkanlığı süresi boyunca Pakistan, Tunus, ABD, Fransa, İngiltere, Suudi Arabistan, Libya, Irak, Afganistan, İran, Rusya Federasyonu, Ürdün, Etiyopya, Romanya, Vatikan, Almanya, İran başta olmak üzere 17 yurt dışı ziyareti gerçekleştirmiştir. Sunay, Vatikan’ı ziyaret eden ilk Cumhurbaşkanı olmuştur (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 2005: 590-596). 6. Cumhurbaşkanı Korutürk görev süresi boyunca yalnızca İran, Pakistan, Irak ve Finlandiya ülkelerine toplamda 5 ziyaret gerçekleştirmiştir (Haber7, 10 Haziran 2006).

7. Cumhurbaşkanı Evren Cumhurbaşkanlığı görevine başlar başlamaz ilk yurt dışı ziyaretini Asya ülkelerine gerçekleştirmiştir. Evren’in Asya ziyaretinin dikkat çeken tarafı ise gidilen ülkelerin liderlerinin büyük bir çoğunluğunun kendisi gibi demokratik olmayan yollarla iktidara gelen kişiler olmalarıdır. Evren’in Çin Halk Cumhuriyeti, Pakistan, Endonezya, Güney Kore ve Bangladeş ziyaretleri bu kapsamda değerlendirilebilir (Atlı, 2012). Evren diğer yurt dışı gezilerini ise, Romanya, Birleşik Arap Emirlikleri, Pakistan, Tunus, Mısır, Katar, Macaristan, Yugoslavya, Kuveyt, Fas, Cezayir, ABD, İngiltere, Almanya, Bulgaristan, Kuveyt, Romanya, ülkeleri başta olmak üzere 32 ülkeye gerçekleştirmiştir. Diğer Cumhurbaşkanları İran’a resmi ziyaretlerde bulunurken Evren gitmeyi tercih etmemiştir. Tablo 7’den anlaşılacağı üzere, o döneme kadar en çok yurt dışına çıkan Cumhurbaşkanı olan Evren, aynı zamanda Güney Kore, Endonezya, Çin Halk Cumhuriyeti ve Malezya, gibi Uzakdoğu ülkelerine ilk kez giden Cumhurbaşkanı olmuştur(Haber7, 10 Haziran 2006).

8. Cumhurbaşkanı Özal, görevde kaldığı 3 yıl boyunca 40 yurt dışı ziyaret gerçekleştirmiştir. Özal’ın ABD’ye gerçekleştirdiği 5 ziyaret, o dönemde en çok ABD ziyareti yapan Cumhurbaşkanı unvanını almasını sağlamıştır (Haber7, 10 Haziran 2006). Senegal, Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk, Hırvatistan, Özbekistan, Pakistan Kırgızistan, Kazakistan ABD, Fransa, BAE, Suudi Arabistan, İran, Japonya, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Yeni Zelanda, Avustralya, Malezya, Romanya, Çekoslovakya, Türkmenistan ve Azerbaycan Özal’ın ziyaret gerçekleştirdiği ülkelerden bazılarıdır (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 2005: 598-599). Özal’ın bu gezilerde iş adamlarından oluşan bir ekibi de yanında götürmesi çeşitli iş bağlantılarının kurulmasına ve iş yapılan ülkelerdeki sıkıntıların daha kolay çözülmesine olanak sağladığı söylenebilir.

9. Cumhurbaşkanı Demirel, 125 yurt dışı ziyaret ile o döneme kadar en fazla yurt dışına ziyaret gerçekleştiren Cumhurbaşkanı olmuştur. Güney Amerika’ya giden ilk Cumhurbaşkanı olan Demirel; Polonya, İsviçre, Mısır, Ukrayna, Moldova, Bosna- Hersek, Hırvatistan, İran, Ürdün, Macaristan, Türkmenistan, Gürcistan, Fas, Portekiz, Hindistan, Danimarka, Pakistan, Arjantin, Brezilya, Çin Halk Cumhuriyeti, Azerbaycan, Fransa, Portekiz, Filistin, İsrail, Mısır, Özbekistan, İran, Türkmenistan, İtalya, Rusya Federasyonu, Estonya, Letonya ve Litvanya’ya da ziyaretler gerçekleştirmiştir (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 2005:599-602).

10. Cumhurbaşkanı Sezer; Suriye, KKTC, Azerbaycan, ABD, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Katar, Ürdün, Bulgaristan, Mısır, Almanya, Hollanda, Romanya, Pakistan, Tacikistan, Gürcistan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Estonya, Kazakistan ve İran başta olmak üzere 58 kez yurt dışı gezisine çıkmıştır. Sezer, Güney Afrika ülkelerine giden ilk Cumhurbaşkanı olmuştur (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 2005: 602-603; Haber7, 10 Haziran 2006). 11. Cumhurbaşkanı Gül, Fransa, Gürcistan, Azerbaycan, Kuveyt, İran, Yemen, İsviçre, Kazakistan, Portekiz, İngiltere, ABD, Suudi Arabistan, Hollanda, Tunus, Kırgızistan Almanya, Pakistan, Türkmenistan, Rusya, Çin, Mısır, Çekya, Estonya, Finlandiya ve Ermenistan başta olmak üzere yurt dışına 116 gezi gerçekleştirmiştir (www.abdullahgul.gen.tr). Gül’ün gerçekleştirdiği bu gezilerde iş adamlarını da yanında götürmesi ile Özal döneminden sonra unutulan bir geleneği de yeniden

başlatmıştır. Bu geziler, ekonomik işbirliğinin arttırılmasına ve ülkenin tanıtımının yapılmasına fırsat vermiştir.

Yurt dışı geziler kadar Cumhurbaşkanları’nın, yurt içinde halk ile arasındaki mesafenin anlaşılabilmesine olanak verecek olan gezilerinin de analiz edilmesi; makamın vizyonuna ilişkin fikir verebilecektir. Tablo 7’den anlaşıldığı gibi, Cumhurbaşkanları’nın hepsi yurt içinde ziyaretler gerçekleştirmişlerdir. 11. Cumhurbaşkanı Gül, yurt içinde 81 ilin hepsini ziyaret eden ilk Cumhurbaşkanı olmuştur (Hürriyet Gazetesi, 8 Aralık 2014). Bu kapsamda en fazla yurt içinde ziyaret gerçekleştirerek halk ile iç içe olan Cumhurbaşkanı Demirel olmuştur. Demirel’in bu ziyaretlerinin “Baba” imajının oluşmasına ve daha da kuvvetlenmesine katkı sağladığı söylenebilir. Atatürk, yaptığı 84 yurt içi gezisinde yaklaşık 297 yere uğramıştır. Atatürk Cumhuriyet rejimi ile gelen değişiklikleri halka anlatmak, tepkilerini gözlemlemek ve onların sorunlarını dinlemek amacı ile ülkenin her yerini gezmiştir. Yolculuk sırasında halkla temas etmek, onlarla iç içe bulunmak ve onların hassasiyetlerini dinlemek amacı ile yurt içi gezilerini tren ile gerçekleştirmiştir (Bayrak, 2000: 7; Türen, (t.y)). Bu bağlamda her fırsatta halk ile bir araya gelerek onların fikirlerini önemsediğini gösteren Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı anlayışından yatan bu temel husus, başarısındaki önemli etkenlerden biridir.

Tablo-7: Cumhurbaşkanlarının Yurt İçi ve Yurt Dışı Gezileri

Cumhurbaşkanları Yurt İçi Yurt Dışı

Atatürk 84 - İsmet İnönü 144 1 Celal Bayar 125 17 Cemal Gürsel 16 1 Cevdet Sunay 46 17 Fahri Korutürk 26 4 Kenan Evren 178 32 Turgut Özal 114 40 Süleyman Demirel 473 125

Ahmet Necdet Sezer 90 58

Abdullah Gül 124 116