Bologna Sürec

1990’larda AB eğitim politikası ile paralel işleyecek olan ayrı bir süreç başlamıştır. Süreç, resmi olarak, 1999 yılında 29 ülkenin imzalamış olduğu Bologna Deklarasyonu ile başlamıştır. Bologna Süreci’nin, 2010 yılına kadar bir Avrupa yükseköğretim alanı yaratma hedefine belirtilen zamanda ulaşıla- masa da süreç devam etmektedir. Önemli başarılar da edinilmiş, 2010 yılına gelindiğinde üye ülke sayısı 47’ye ulaşmış, Bologna Süreci AB’nin ötesine yayılmıştır. Berlin Bakanlar Konferansı’nda Bologna Süreci’ne yeni üyelerin kabulüne ilişkin kriterler belirlenmiş ve “Avrupa Kültür Konvansiyonu’na taraf ülkeler Bologna Süreci hedeflerini kendi yükseköğretim sistemlerinde uygulamaya gönüllü olduklarını bildirdikleri takdirde Avrupa Yükseköğre- tim Alanının üyesi olmaya uygun olabilirler” kararı alınmıştır.

Avrupa Kültür Konvansiyonu

19 Aralık 1954 yılında imzaya açılmış ve 5 Mayıs 1955 tarihinde yü- rürlüğe girmiştir. Konvansiyon, Avrupa’daki halklar arasında ortak bir anla- yış yaratmayı, kültürel çeşitliliğin karşılıklı olarak değerini bilmelerini sağ- lamayı ve Avrupa kültürünü korumayı hedeflemektedir.

Avrupa Yükseköğretim Alanı’nın temelleri, 1988 Magna Charta Uni-

versitatum ile atılmıştır. Bu deklarasyon Avrupa Yükseköğretim üzerine

dönen tartışmaları şekillendirmiştir. 1998’de Paris Üniversitesi’nin kuruluş yıldönümünde, Fransa, Almanya, İtalya ve Birleşmiş Krallık tarafından im- zalan Sorbonne Ortak Bildirgesi (Avrupa Yükseköğretim Sistemi’nin Uyumlu Hale Getirilmesi İçin Ortak Bildirge) büyük bir değişimin göstergesedir. Bu değişim, uluslararasılaşmaya Avrupalı bir bakış açısı getirmeyi hedefleyen, ulusaldan Avrupa’ya doğru bir açılımdır. Bu deklarasyonlar ve sözleşme ile yükseköğretimde Avrupalılaşma (Europeanisation) sürecinin temelleri atıl- mıştır. Sorbon Ortak Bildirgesi’nde Bakanlar şu ifadeyi kullanmışlardır:

“Avrupa süreci, yakın zamanda ileriye dönük son derece önemli adım- lar atmış bulunmaktadır. Ancak, Avrupa’nın yalnızca Euro, banka ve eko- nomi Avrupa’sı olmakla kalmayıp bilgi Avrupa’sı olması gerektiği de unu- tulmamalıdır. Kıtamızın entelektüel, kültürel, sosyal ve teknik boyutlarını güçlendirmeli ve bilgi Avrupa’sını bu boyutlar üzerine inşa etmeliyiz. Bu

boyutlar, gelişimlerinde de büyük rol oynayan üniversiteler tarafından şe- killendirilmektedir…” (1998)

Bologna Süreci’nin üzerine kurulu olduğu ilkeler aşağıdaki gibidir: • Kalite: Ders programlarında, eğitim ve öğretimde kalitenin sağlan-

ması;

• Haretketlililik: Öğrencilerin ve öğretim elemanlarının dolaşımının kolaylaştırılması;

• Çeşitlilik: Kültürel, linguistik ve eğitim sistemlerindeki çeşitliliğin korunması; ve

• Açıklık: Dünyaya açık, diğer bölgelerle rekabet halinde ve işbirliği yapılan bir Avrupa alanının yaratılması (EUA 1999).

Bologna Deklarasyonu, üç hedefin altını çizmiştir: uluslararası rekabet, hareketlilik ve istihdam edilebilirlik. İlgili belgelerde uluslararası rekabet iki şekilde tanımlanmıştır: Avrupa’da edinilmiş diplomaların uluslararası alanda geçerliliği ve Avrupa’ya eğitim alanının dışından öğrencilerin çekilmesi. İkinci hedef olan hareketlilik ise Avrupa Kredi Transfer Sistemi, Diploma Eki ve Lizbon Sözleşmesi gibi araçlarla sağlanacaktır. İstihdam edilebilirlik ise vatandaşların aktif hayata hazırlanmasını içermektedir. Aktif vatandaş- lık kavramı ile ilintilidir. Bologna Süreci, Avrupa vatandaşlarına istihdam edilebilmeleri ve iş pazarında barınabilmeleri için gerekli araçları sunmayı hedefler. Bologna Süreci dahilinde, bu hedeflere ulaşmak için eylem başlık- ları hazırlanmıştır. Bu başlıklar şunlardır:

1. Kolay anlaşılır ve birbirleriyle karşılaştırılabilir yükseköğretim dip-

loma ve/veya dereceleri oluşturmak (bu amaç doğrultusunda Diploma Eki uygulamasının geliştirilmesi). _{Bu eylem başlığı yeterliliklerin tanınması ile}

ilintilidir. Avrupa Konseyi / UNESCO Lizbon Tanıma Sözleşmesi, Avru- pa’daki yükseköğretim kurumlarının ilgili diploma ve derecelerin tanınması hakkındadır ve sürecin tek yasal metnidir. Sözleşmeyi uygulamak amacıyla Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı (ENIC) kurulmuştur. ENIC ayrıca Ulusal Aka- demik Tanıma Merkezi (NARIC) ile işbirliği yapmaktadır.

2. Yükseköğretimde Lisans ve Yüksek Lisans olmak üzere iki aşamalı de-

rece sistemine geçmek. İkinci aşamaya geçiş birinci aşamanın başarılı bir şe-

kilde tamamlanması sonucu mümkündür. İkinci aşama master veya doktora derecesini kazandıracaktır. 2005 yılında Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi kabul

edilmiştir. Çerçeve, sistemi üç aşamalı olarak tanımlamaktadır. Çerçeve’de her aşama, öğrenim çıktıları, yetkinlik ve kredi sayılarına göre tanımlan- maktadır. 2007 itibariyle üye ülkeler, Üst Avrupa Çerçevesi’ne uyumlu ola- cak olan ulusal çerçeveler üzerinde çalışmaya başlamışlardır.

3. Avrupa Kredi Transfer Sistemini uygulamak. AKTS sistemi, AB De- ğişim Programları çerçevesinde 1980’lerin sonunda oluşturulmuş, hareket- liliği sağlamak için önemli bir araçtır. Bu bağlamda, 90’lı yıllarda AB Ko- misyonu, Avrupa Konseyi ve UNESCO-CEPES işbirliği ile Diploma Eki de yaratılmıştır.

4. Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğini sağlamak ve yay-

gınlaştırmak. _{Hareketliliğin önündeki engellerin kaldırılması hedeflenmektedir.}

5. Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemleri ağını oluşturmak ve yaygın-

laştırmak. Kalite güvencesi üzerine kurulu bir sistemin yaratılması, kalitenin

devamlılığının sağlanması için politikalar, araçlar ve deneyimlerin paylaşıl- ması ve geliştirilmesi hedeflenmektedir. Yükseköğretimde kalite kültürünün yaratılması için özellikle kurumsal özerklik ve dış değerlendirmeye dayalı bir sistem yaratılmasının gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Bu amaç doğ- rultusunda, 2005 yılında Avrupa Yükseköğretim Alanında Kalite Güvence İlke ve Standartları Raporu yayımlanmıştır. 2008 yılında ise Avrupa Kayıt Ajansı kurulmuştur. Ajans, kalite ilke ve standartlarına uyum sağlamış olan örgütlenmeleri listelemektedir.

6. Yükseköğretimde Avrupa boyutunu geliştirmek. Bu başlık altında özel- likle ders programlarının tasarımı, kurumsal işbirlikleri, değişim program- ları ve ortak programlar üzerinde durulmaktadır. Bu girişimler aracılığıyla bir Avrupa boyutunun yaratılması hedeflenmektedir.

7. Yaşam boyu öğrenimi teşvik etmek. Bilgi toplumu ve ekonomisi üze- rine kurulu bir Avrupa’nın, yaşam boyu öğrenim stratejileri ile vatandaşla- rına, rekabet ve yeni teknolojik açılımlarla başa çıkabilmeleri için eşit ola- naklar sağlayacak bir sistem yaratması hedeflenmektedir.

8. Öğrencilerin ve yükseköğretim kurumlarının sürece aktif katılımını

sağlamak. _{Bu eylem başlığı ile, 2003 Berlin Konferansı’nda da vurgulanan}

Avrupa alanının sosyal boyutu üzerinde durulmuştur. Rekabeti artırmaya yö- nelik girişimlerin sosyal boyut ile dengelenmesinin önemi vurgulanmıştır. Sosyal uyumun altı çizilmiş, ulusal ve Avrupa düzeylerinde sosyal ve cinsel

eşitsizliklerin azaltılması hedeflenmiştir. Bu eylem başlığı ile yükseköğre- nimin kamunun sorumluluğunda olduğu belirtilmiştir.

9. Avrupa Yükseköğretim Alanı’nı cazip hale getirmek. AB alanının ulus- lararası alanda rekabet edebilmesi ve alanın dışından öğrenci çekebilmesi he- deflenmektedir.

10. Avrupa Araştırma Alanı ile Avrupa Yükseköğretim Alanı arasında bir

sinerji kurmak ve Doktora çalışmalarının geliştirilmesi. Bu eylem başlığı 19

Eylül 2003 tarihinde Berlin Konferansı’nda eklenmiştir. Bu eylem başlığı al- tında doktora seviyesi üçüncü aşama olarak Bologna Süreci’ne dahil edilmiştir.

Bologna Sürecine Üye olan 47 Ülke ve Katılımlarının Onaylandığı Konferanslar ve Sürece Üye olan Kuruluşlar

• Haziran 1999 Bologna Konferansı

Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Le- tonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, İngiltere ve İrlanda

• Mayıs 2001 Prag Bakanlar Konferansı Hırvatistan, Kıbrıs, Lihtenştayn ve Türkiye • Eylül 2003 Berlin Bakanlar Konferansı

Arnavutluk, Andora, Bosna-Hersek, Vatikan Cumhuriyeti, Rusya Fede- rasyonu, Sırbistan-Karadağ ve Makedonya

• Mayıs 2005 Bergen Bakanlar Konferansı

Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna • Mayıs 2007 Londra Bakanlar Konferansı

Karadağ

• Mart 2010 Budapeşte/Viyana Bakanlar Konferansı Kazakistan

Avrupa Komisyonu (Bologna İzleme Grubu’nda oy kullanma hakkına sahiptir)

• Avrupa Konseyi,

• Avrupa Üniversiteler Birliği,

• Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği • Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri

• Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu – Yükse- köğretim Merkezi

• Uluslararası Eğitim Avrupa Yapısı

• Avrupa Yükseköğretim Kalite Güvencesi Birliği • Avrupa Sanayi ve İşverenler Konfederasyonları Birliği