Benzeşim Eğilimi

Bazı kaynaklarda aşinalık ön yargısı “aşina olunanı tercih etme eğilimi” olarak geçen benzeşim eğilimi, bireylerin kendilerine daha tanıdık gelen yatırım alternatiflerini tercih etmeleri olarak tanımlanabilir. Bireyin taraftarı olduğu futbol takımını destekleyen şirketlere yatırım yapması, yatırım portföyünde genellikle ulusal firmalara yer vermesi veya kendi çalıştığı şirketin pay senetlerine daha fazla ağırlık vermesi gibi durumlar benzeşim ön yargısının sonuçlarıdır. Bazense bireyler milliyetçi duyguların etkisiyle “yabancı ülke ön yargısı” olarak bilinen bir benzeşim eğiliminin etkisine girerler ve ülkeleri ile benzer kültüre sahip ülkelerin şirketlerine yatırım yaparlar veya tersine bazı ülkelere yatırım yapmaktan kaçınırlar. Özellikle bireylerin

kendi çalıştıkları firmaların hisselerine emeklilik paralarını da yatırmaları ilginç bir durumdur. Dünyada Enron Skandalı olarak bilinen ve ortaya çıktığında çok sayıda insanın iflasına sebep olan yanlışlar zincirinin yatırımcılar tarafından bilinmesine rağmen, benzeşim veya aşina olunanı tercih etme eğilimi sebebiyle yatırımcılar halen emeklilik paralarını çalıştıkları firmalara yatırmaya devam etmektedirler. Bu konuda Nofsiner’in (2012) spor takımı taraftarları ile benzetmesi manidardır. Nofsinger’e göre spor takımının taraftarları takımlarının kazanma ihtimalini taraftar olmayanlara göre daha yüksek bulurlar. Bir başka deyişle firmanın çalışanı olmak pay senetlerinin kazandırma ihtimalini daha yüksek tahmin etmeye sebep olmaktadır. Benzeşim ön yargısına bir başka örnek ise ABD’de merkezi Georgia’da bulunan Coca Cola firmasının %16’sına yine Georgia halkının sahip olmasıdır. Ayrıca Ivkovic ve Weisbenner’ın yaptığı çalışmada ABD hane halkının evlerinden en çok 400 kilometrelik uzaktaki şirketlere yatırım yapma eğiliminde oldukları görülmüştür. Diğer bir açıdan, İsveçli yatırımcılar bir şirketten ne kadar uzak bir mesafeye taşınırsa o şirketin hisselerini elden çıkarma olasılıkları o kadar artmaktadır (Nofsinger, 2012. Çeviren; Gazel, 2014, 87-90).

Yatırımcının davranış eğilimlerini açıklamak öncelikle kişilik teorilerini açıklamayı gerektirir. Kişilikle ilgili çok farklı teoriler olmakla birlikte ilk adım olarak kişiliğin tam olarak ne anlama geldiğini anlamak gerekir. Kısa bir tanımlamayla kişilik, kişiyi benzersiz kılan düşünce, duygu ve davranışların karakteristik kalıplarından meydana gelir. Ek olarak kişilik bireyin içindedir ve yaşamı boyunca oldukça tutarlılık gösterir (Pompian, 2012, 48). Kişilik ile ilgili kavram ve kuramlara bu çalışmanın üçüncü bölümünde ayrıntılı olarak yer verilecektir.

Benzeşim eğiliminin varlığını tespit etmek için Pompian’ın (2012- 1, 258- 259) önerdiği test soruları şöyledir:

Soru 1: Araba, kol saati, kıyafet gibi benim hoşlandığım ürünler üreten şirketlere yatırım yaparım.

a. Kesinlikle katılmıyorum b. Katılmıyorum

d. Katılıyorum

e. Kesinlikle katılıyorum

Soru 2: Çevresel, sosyal veya yönetimsel değerler (ESG) gibi benim kişisel değerlerimi yansıtan şirketlere yatırım yaparım.

a. Kesinlikle katılmıyorum b. Katılmıyorum

c. Kararsızım d. Katılıyorum

e. Kesinlikle katılıyorum

Soru 3: Yatırım portföyüm çok fazla uluslararası yatırım içermez. a. Kesinlikle katılmıyorum

b. Katılmıyorum c. Kararsızım d. Katılıyorum

e. Kesinlikle katılıyorum

Soru 4: Sofistike, çok yönlü yatırım ürünlerine yatırım yaparım. Çünkü bu ürünler bana kendimi daha iyi bir yatırımcı gibi hissettirir ve ayrıca arkadaşlarım yatırımlarını böyle yapıyor. Ben de onlar gibi yatırım yapmak isterim.

a. Kesinlikle katılmıyorum b. Katılmıyorum

c. Kararsızım d. Katılıyorum

e. Kesinlikle katılıyorum

Sorulara verilen cevaplara göre aşağıdaki yorumların yapılabileceğini belirtir:

Soru 1 için: Benzeşim ön yargısına sahip yatırımcılar zayıf yatırım kararları vereceklerdir. Kot pantolon, kol saati vb. ürünler üreten perakende zincir mağazalarına yatırım yapmayı tercih etmek bunlara örnektir. Bunlar yatırımın karlı olup olmadığına, sağlam olup olmadığına bakmaksızın yatırım kararı alırlar.

Soru 2 için: Bazı yatırımcılar kendi ESG (Environmental, Social and Governance) değerlerini yansıttığını hissettiği şirketlere yatırım yapmayı tercih ederler. Bazı çalışmalar ESG tipi yatırımların başarılı bir yatırım stratejisi olduğunu gösterirken bazıları ise ESG’nin kazandıran bir yatırım stratejisi olmadığını gösterir. Soru 3 için: Benzeşim ön yargısının bir başka anlamı; bazı yatırımcılar kendi statülerini ilerletecek yatırımlara girmeyi ister, ancak bu yatırım hakkında hiçbir şey bilmezler, riskten habersizdirler, bu yatırıma sahip tanıdıklarının diğer alternatif yatırımlarından ve bu kişilerin hedge fonlarından haberleri yoktur. Statü göstergesi için veya bir yatırım kulübünün üyesi olmak için bu yatırımları tercih ederler. Böyle davranarak kötü bir karar aldıklarını görürler. Yatırım danışmanlarının müşterileri “böyle akılsızca bir yatırımı sadece statü sahibi olmak adına yaptıkları takdirde sermayelerini kaybedecekleri için” çok daha fazla dikkatli olmaları gerekir.

Soru 4 için: Özellikle yaşadığımız global dünyada, vatansever bir tutumla hareket ederek sadece ulusal şirketlere yatırım yapmak portföyün başarısını sınırlayabilir.

Benzeşim ön yargısına sahip yatırımcının olası davranışlarını ise Pompian (2012-1, 256) şöyle belirtir:

 Benzeşim eğilimine sahip yatırımcılar hoşlandıkları ürün veya hizmet üreten şirketlere yatırım yapabilirler ancak bu şirkete ait yatırım karakteristiklerini dikkatli şekilde incelemezler.

 Bazı yatırımcılar kendi ESG değerlerini yansıttığını hissettiği şirketlere yatırım yapmayı tercih ederler ancak yine yatırım kararı verirken şirketle ilgili incelenmesi gereken karakteristikler göz ardı edilir.

 Bu eğilime sahip yatırımcılar kendi doğdukları büyüdükleri veya kendilerini yakın hissettikleri coğrafi bölgelerdeki şirketlere yatırım yapmayı tercih ederler.

 Bu eğilime sahip yatırımcılar bazen entelektüel yatırım ürünlerine yatırım yapmayı tercih edebilirler. Bu sayede kendi statülerini ileriye taşımayı hedefliyor olabilirler.