Aşırı Güven Eğilimi

Psikoloji ve davranışsal finans alanında çalışmalar yapan araştırmacılar ve akademisyenler aşırı güven konusunu çok defa incelemişlerdir. Bu çalışmalar sonucunda insan olarak bizim beceri ve tahminlerimizi abartma eğilimimiz olduğunu dile getirmişlerdir (Ricciardi, Simon, 2000: 3). İnsanlar kendi yetenekleri hakkında aşırı güvene sahiptir. Özellikle girişimcilerin böyle bir aşırı güvene sahip olmaları beklenir. Aşırı güven bir dizi yolla kendini gösterir. Örnek olarak aşina olunan çok fazla yatırım yaparak az çeşitlendirme yapmak gösterilebilir (Ritter, 2003, 3). Bir başka şekilde aşırı güvenli insan çok fazla risk alır, çok fazla işlem yapar (ki fazla işlem yapmak işlem maliyetlerini de arttıracaktır) ve bu iki nedenle daha düşük kazanç elde etmek durumunda kalırlar (Nofsinger, 2012. Çeviren; Gazel, 2014, 9).

Aşırı güven ön yargısı pek çok açıdan pek çok bilim dalında ele alınmaktadır. Örneğin cinsiyet açısından aşırı güven duygusunu ele alan pek çok çalışma erkeklerin kadınlardan daha çok aşırı güven duygusuna sahip olduklarını göstermektedir. Finansal açıdan bakıldığında erkeklerin daha fazla aşırı güven ön yargısına sahip

olmaları, onların daha sık işlem yapmaları, dolayısıyla daha çok işlem maliyetine katlanmaları ve daha az kazanç elde etmeleri anlamına gelir. Kadın ve erkekler arasındaki aşırı güven ön yargısının farkını inceleyen önemli çalışmalardan biri Barber ve Odean’ın 2001 yılında 8.005 kadın ve 29.659 erkekle yaptıkları çalışmadır. Bu çalışmada yazarlar iki hipotez kurmuşlardır. H1: Erkekler kadınlardan daha fazla işlem

yaparlar. H2: Fazla işlem yapmaları nedeniyle erkekler kadınlara göre daha düşük bir

performans sergilerler. Çalışmada ortak ölçüt olarak menkul kıymet devir hızı kullanılmıştır. Çalışmanın sonucu hipotezleri doğrulamıştır. Menkul kıymet devir hızları kadınlarda yaklaşık %53 (aylık bazda 4.4) ve erkeklerde yaklaşık %77 (aylık bazda 6,41) olarak tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada net getirilerin (işlem maliyeti ve komisyon giderleri düşüldükten sonraki getiriler) devir hızı yüksek grupta yaklaşık %11,4 olarak gerçekleşmiş, devir hızı düşük grupta ise yaklaşık %18,5 oranında gerçekleşmiştir. Bu anlamda erkeklerin net getirilerinin kadınların net getirilerine nispetle daha düşük olduğu görülmektedir (Barber ve Odean, 2001, 275-276).

Aşırı güven konusunda yapılan çalışmalar, bu ön yargının yatırımcıyı hatalı kararlara sevk ettiğini ortaya koymuştur. Bu hatalardan biri, daha önce de bahsedildiği üzere aşırı işlem yapmaktan dolayı ortaya çıkan aşırı işlem maliyetleri nedeniyle net getirilerde düşüş olarak yatırımcıya yansımaktadır. Bunun dışında bu ön yargı yatırımcıyı performansı yüksek finansal varlıkları satma, performansı düşük varlıkları ise satın almaya sevk edebilmektedir (Nofsinger, 2012. Çeviren; Gazel, 2014, 15).

Pompian (2012-1, 202) aşırı güven ön yargısı nedeniyle yatırımcının düştüğü hataları şöyle özetler:

1. Aşırı güvenli bir yatırımcı potansiyel bir yatırım olarak bir şirketi değerlerken yeteneklerini abartma eğilimindedir. Sonuç olarak, yatırımcı zaten satın aldığı bir pay senedini tekrar satın alma veya satmaması gereken bir pay senedini satma yönünde yanlış kararlar alabilir.

2. Aşırı güven ön yargısına sahip yatırımcı diğer yatırımcılar tarafından bilinmeyen bir bilgiye sahip olduğunu düşünerek aşırı al-sat işlemi yapabilir. Aşırı al-sat işleminin zamanla düşük getiriye yol açtığı

kanıtlanmıştır. Zira her al-sat işleminde komisyon ödemeleri yatırımcının getirilerini aşağı çekecektir.

3. Geçmiş yatırım performanslarının istatistiki bilgilerini bilmemek, anlamamak ya da önemsememek, aşırı güvenli yatırımcının, aşağı yönlü riski daha düşük olarak yorumlayabilmesine neden olabilir. Sonuç olarak yatırımcı düşük performanslı portföyü nedeniyle beklenmedik şekilde zarar görecektir.

4. Aşırı güven ön yargısına sahip yatırımcı yeteri kadar çeşitlendirilmemiş portföyü elinde tutabilir ve böylelikle risk toleransında uygun değişiklik yapmadan daha fazla risk almış olur. Bu tip yatırımcılar normalde tolere edebilecekleri riskten daha çok riski kabul ettiklerini bilmezler.

Aşırı güven konusunda yapılan akademik çalışmalar psikolojide tekrarlanan bir konu olmuştur. Örneğin Ricciardi ve Simon’ın aktarımına göre (2000: 4) Fishchhoff, Slovic ve Lichtenstein’in 1977 yılında yaptıkları çalışmada bir grup insana genel kültür soruları sorulmuştur. Katılımcıların verdikleri cevaplardan başka cevaplarının kesinliğine ilişkin de sorular sorulmuştur. Buna göre katılımcı asıl soruya verdiği cevap ne olursa olsun cevabının kesinliğine ilişkin de bir yüzde değer vermek durumundadır. Bu ve benzeri çalışmalar psikolojide olduğu kadar davranışsal finansta da kullanılmıştır. Örneğin Pompian’ın (2012) Davranışsal Finans ve Varlık Yönetimi adlı kitabında aşırı güven ön yargısına dair aşağıda belirtilen soru tanımlayıcı test sorusu olarak sunulmuştur:

Aşağıdaki cümleyi okumanız ve yorumlamanız istendiğini varsayalım: “Capetown, Afrika’nın başkentidir.” Aynı fikirde misiniz?

• Evet, aynı fikirdeyim • Hayır, aynı fikirde değilim Eminlik düzeyiniz nedir?

a. %100

c. %60

d. %40

e. %20

Yine aynı adlı eserinde Pompian, bu soru için çözümleyicinin yaklaşımının aşağıdaki gibi olması gerektiğini vurgulamıştır.

Katılımcı bu cümle ile aynı fikirdeyse ve haklı olduğundan yüksek derecede emin olduğunu söylemişse kesinlik aşırı güveni ön yargısına yatkın olması muhtemeldir. Eğer cümle ile aynı fikirde değilse ve bu konuda %50-%100 aralığında emin olduğunu söylüyorsa daha az kesinlik aşırı güveni ön yargısı söz konusudur. Eğer katılımcı cümle ile aynı fikirde olduğunu söylüyorsa fakat düşük seviyede emin olduğunu söylüyorsa, kesinlik aşırı güveni ön yargısına yatkın olması olası değildir.

Kişinin bilgisine olan güveni aşağıdaki sorularla genel olarak değerlendirebiliriz.

Soru 1: Avustralya’nın hangi şehrinin nüfusu daha fazladır?

 Melbourne  Sydney

Soru 2: Doğru cevabı verdiğinizden ne kadar eminsiniz?

 %50  %60  %70  %80  %90  %100

Bu soruya cevabınız eğer %50 ise bu durumda tahmin ediyorsunuz demektir. Ama eğer cevabınız %100 ise o zaman cevabınızdan kesinlikle eminsiniz demektir.