Avrupa’da Vergi Ahlakının Genel Görünümü

2. VERGĐLENDĐRME ĐŞLEMĐNE KARŞI ORTAYA ÇIKAN DAVRANIŞ VE TEPKĐLER

3.3. AFRĐKA’DA VERGĐ AHLÂKI

3.4.1. Avrupa’da Vergi Ahlakının Genel Görünümü

160 3.4. AVRUPA’DA VERGĐ AHLÂKI

Avrupa ülkelerinde vergi ahlakının ele alındığı bu başlık altında, ilk olarak 2005-2008 yılları arası ülke verileri ile genel olarak Avrupa ülkelerindeki vergi ahlakının karşılaştırılması yapılacaktır. Ardından 1981- 2008 yılları arası her bir Avrupa ülkesinde vergi ahlakının farklı yıllardaki gelişimi ve vergi ahlakı ile kayıtdışı ekonomi arasındaki ilişki ele alınacaktır. Son olarak, seçilmiş bazı Avrupa ülkelerinde vergi ahlakını şekillendiren unsurlar analiz edilecektir.

161 Grafik 9: Avrupa’da Vergi Ahlâkı (2005-2008)

Kaynak:Tabloda yer alan veriler, Dünya Değerler Anketi internet sitesinden (http://www.worldvaluessurvey.org) tarafımızca derlenmiştir.

Avrupa ülkeleri arasında en yüksek vergi ahlakının Đsviçre’de ortaya çıktığı görülmektedir. Đsviçre’de çok güçlü doğrudan demokrasi geleneği mevcuttur ve doğrudan demokrasi vergi ahlakı üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Doğrudan demokrasi, vergilerin vatandaş tercihlerine göre harcanmasına yardımcı olmakta ve böylece vergi ödeme motivasyonunu arttırmaktadır. Đsviçre’de Almanca konuşulan bölgelerde daha çok doğrudan demokrasi geleneği bulunmakta iken, Latin Bölgelerinde daha düşük seviyededir. Almanca konuşanlara göre Fransızca konuşanlar daha düşük, Đtalyanca konuşanlar ise daha yüksek vergi ahlakına sahiptir¹⁴². Politik katılım hakkı 26 kanton arasında farklılık göstermektedir.

Doğrudan demokratik katılımın olduğu kantonlarda seçmenlerin vergi kanunlarını dolaylı ya da dolaysız şekilde etkileme imkânları bulunmaktadır¹⁴³.

Daha yüksek doğrudan demokratik katılım, vergi ahlakının daha fazla ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Đsviçre’de önemli kararlar, genellikle doğrudan demokratik katılımlarla alınmakta olmasına karşılık, gelenek ve kültür homojen değildir. Ayrıca 4 farklı dilin konuşulduğu farklı bir kültür mozaiğine sahiptir. Kültürel farklılıklar bireysel vergi

142 Benno Torgler ve Friedrich Schneider, “What Shapes Attitudes Toward Paying Taxes? Evidence from Multicultural European Countries.”, Social Science Quarterly; Jun 2007; 88, 2; Academic Research Library, ss.

443-470, s.456.

143 Torgler ve Schneider, “What Shapes Attitudes Toward Paying Taxes? , a.g.e., s.447.

2 2,1 2,1 2,2 2,2 2,2 2,3 2,3 2,3 2,3 2,3 2,4 2,4 2,5 2,8 3,1 3,6 4,7

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

162 ahlakını belirlemede önemli role sahiptir. Kadınların erkeklerden, evlilerin bekârlardan, yaşlıların gençlerden daha yüksek vergi ahlakına sahip oldukları görülmektedir¹⁴⁴.

Đsviçre Kantonları sadece doğrudan demokratik haklar ve dil açısından değil, vergi sistemi ve mükellef davranışları açısından da farklılık göstermektedir. Đsviçre’de mükelleflerin mali konularda oy hakkının bulunması ve böylece politik karar sürecinde doğrudan yer alması, vatandaşlık görevi duygusunu ve böylece vergi ahlakına arttırmaktadır¹⁴⁵. Örneğin, Pommerehne vd.¹⁴⁶, Đsviçre’deki doğrudan politik kontrolün daha yüksek olduğu kantonlarda vergi kaçakçılığının daha az olduğu sonucuna varmışlardır.

Đsviçre’de doğrudan katılım hakkı olan kantonların vergi yönetimlerinin, daha az katılım hakkı olan kantonlara göre mükelleflerine daha saygılı davranmakta ve beyan edilmeyen gelirler olduğunda ise bu yönetimlerce daha ağır cezalar verilmektedir¹⁴⁷.

Dünya Değerler Anketinde yer alan Avrupa ülkelerinin tamamında vergi ahlakının 1981-2008 yılları arası gelişimi aşağıda Tablo 39’da verilmiştir. Tüm Dünya Değerler Anketi verilerine göre Fransa, Đngiltere, Hollanda, Norveç ve Finlandiya’da vergi ahlakının yıllar boyunca devamlı bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Đspanya’da ise 1999 yılında vergi ahlakının azalma gösterdiği görülmekte ancak 1981 seviyesine göre 2007 yılında daha yüksek vergi ahlakı düzeyine ulaşıldığı görülmektedir. Almanya’da ortalama vergi ahlakı 1997 yılında azalmış ancak sonraki yıllarda artış göstermiş ve 2006 yılında 1981 yılı vergi ahlak düzeyinin üzerine çıkılmıştır.

Romanya ‘da ortalama vergi ahlakına göre Avrupa ülkeleri arasında orta sıralarda yer almasına karşılık, vergi kaçakçılığı asla kabul edilemez cevabının oranına göre değerlendirildiğinde ise % 65,6 ile Avrupa ülkeleri arasında vergi ahlakının en yüksek olduğu ülkedir. Bu durum, Romanya’da toplumun bir kesiminin vergi kaçakçılığına yüksek derecede karşı olmasına karşılık, ülke genelinde vergi kaçakçılığının haklı görüldüğünü ve ortalama vergi ahlakının düşük gerçekleştiğini göstermektedir.

Bir bütün olarak Avrupa ülkelerine bakıldığında, 1981 yılı verileri ile son dünya değerler anketi verileri arasında, Đtalya ve Đsveç dışındaki ülkelerde vergi ahlakında artış yaşandığı görülmektedir.

144 Torgler ve Schneider, “What Shapes Attitudes Toward Paying Taxes? , a.g.e., s.456.

145 James Alm ve Benno Torgler, “Culture differences and tax morale in the United States and in Europe”, Journal of Economic Psychology, S. 27, 2006, ss. 224–246, s.241.

146 Bkz. Werner W. Pommerehne ve Hannelore Weck-Hannemann, “Tax rates, tax administration and income tax evasion in Switzerland”, Public Choice, S. 88, 1996, ss.161–170.

147 Alm ve Torgler, “Culture differences and tax morale in the United States and in Europe”, a.g.m.,, s.241.

163 Tablo 39: Avrupa’daVergi Ahlâkı (1981-2008)

Kaynak: Tabloda yer alan veriler, Dünya Değerler Anketi internet sitesinden (http://www.worldvaluessurvey.org) tarafımızca derlenmiştir.

Ülke Yıl

Vergi Kaçakçılığı Asla Kabul Edilemez Cevabının

Yüzdesi