6.1. Sonuç
Bu çalışmada benlik kurgusunun Kağıtçıbaşı’nın önediği gibi üçlü yapısı desteklenmiştir. Ona göre gelişmekte olan toplumlarda yaşanan sosyo-ekonomik değişimlerle birlikte karşılıklı bağımlı-ilişkisel benlikten özerk-ayrık benliğe bir geçiş olmayacak, hem ilişkiselliğin hem de özerkliğin bir sentezi olan “özerk-ilişkisel benlik”
gelişecektir. Bu çalışmada “Aile Bağlamında Benlik Ölçeği” için gerçekleştirilen açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi sonuçları üçlü benlik yapısını ya da özerk-ayrık ve bağımlı-ilişkisel benliğin yanında özerk ilişkisel benliğin varlığını da desteklemiştir.
Araştırmanın nitel verileri, kendi ayaklarının üzerinde durabilme, başarı ve meslek sahibi olmanın her iki grup (alt-orta) tarafından çocukta istendik özellik olarak tanımlandığını göstermektedir. Her iki gruptaki katılımcılar çocuklarının özerkliğine vurguda bulunurken eğitim düzeyi yüksek grupta kendi başına yetme, özerk olmanın yanında, aile ilişkilerinin sürmesinin de önemine vurguda bulunulmuştur. Bu durum karşılıklı duygusal bağımlılık modeline ve onun sonucu ortaya çıkması beklenen özerk-ilişkisel benlik kurgusuna destek niteliğindedir.
Bu çalışmada, alanyazında da güçlü bir şekilde dile getirilen kadınların daha ilişkisel olduğu görüşü desteklenmiştir. Buna göre, kadınlar daha fazla aileye yönelme eğilimindedir. Bu çalışmanın sonuçları toplumsal cinsiyet ve toplumsallaşmada cinsiyet farklılıkları üzerine var olan çalışmalara bir katkı sunmaktadır.
Bu çalışmada benlik ölçümünde referans grup olarak aile alınmıştır. Kişinin başkalarına bağlılığı ya da başkalarıyla ilişkiselliğinin durumdan duruma (evde anababayla, okulda arkadaşlarla) değişebileceği belirtilmiştir (Markus ve Kitiyama, 1991). Örneğin Li (2002) Kanadalı ve Çinli katılımcılarla yaptığı çalışmada Kanadalıların da en az Çinli katılımcılar kadar arkadaşlarına bağlı olduğunu, ancak ailelerine bağlılıklarının daha düşük olduğunu göstermiştir. Bu sonuca göre kişilerin ilişkiselliği referans alınan gruba göre değişebilir. Katılımcıların benlik ölçeği sorularını yanıtlarken aynı referans grubu dikkate alması bu anlamda önemlidir. Bu nedenle bu çalışmada “Aile Bağlamında Benlik Ölçeği” kullanılmıştır. Bu çalışma insan
ilişkilerinin farklı boyutlarının olduğunu ve bunun ölçülebileceğini göstermesi açısından çalışmanın güçlü yönlerinden birini oluşturmaktadır.
Bu alandaki çalışmaların çoğunluğu bireycilik ve toplulukçuluk ile ilgili olarak genel eğilimler, tutumlar ve değerler üzerine odaklanmış, ancak bireysel düzeyde kişilerin benliklerini nasıl kurguladıkları ele alınmamıştır. Bireysel düzeyde benlik kurgusu gelişiminin güncel kültürel yaklaşımlar kullanılarak görgül çalışmalarda sistematik bir şekilde ele alınması gerekliliği vurgulanmaktadır. Bu çalışmada kültürel düzeydeki bireycilik-toplulukçuluğun yansıması olduğu düşünülen benlik kurgusu gelişimi bireysel düzeyde ele alınmıştır ve bu var olan çalışmalara bir katkı olarak değerlendirilebilir.
Bu çalışmada nicel ve nitel verilerin birlikte ele alındığı karışık yöntem kullanılmıştır. Bugün sosyal bilimlerde sadece nicel ya da sadece nitel veri toplayarak sosyal bir olgunun anlaşılamayacağı, araştırılan durumun daha iyi anlaşılabilmesi için her iki yönteminde birlikte kullanılmasının önemi vurgulanmaktadır. Bu çalışmada da her iki veri toplama yöntemi birlikte kullanılarak Türk kültüründe çocuk yetiştirmeyle ilgili daha derinlemesine bilgi toplanmaya çalışılmıştır.
6.2. Öneriler
Bu çalışmanın sonuçlarına dayanarak gelecek araştırmalar ve uygulama için bazı önerilerde bulunabilir. Yurt dışında yapılan çalışmalarda kişilerin benlik kurgularının sosyo-duygusal gelişimleri üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir (Markus ve Kitiyama, 1991; Lam, 2006). Bu çalışmanın sonuçları farklı benlik tiplerinin kişinin düşünce, duygu ve davranışları üzerinde nasıl bir etkisinin olduğu üzerine yeni araştırmalar yapılmasına ışık tutabilir.
Bu çalışmada, özerkliğin ve ilişkiselliğin bir arada var olabileceği sentezi desteklemiştir. Buna göre alanyazında uzun süredir ikili olarak ele alınan (Markus ve Kitiyama, 1991) benlik kurgusunun çok boyutluluğu gösterilmiştir. Böylece de Kağıtçıbaşı (1996, 2000, 2005. 2007) tarafında önerilen üç boyutlu benlik modeline önemli bir destek sunulmaktadır. Ancak özerkliğin ve ilişkiselliğin birlikteliğinin yanında bu kavramların da kendi içinde çok boyutlu bir yapısı olabileceği belirtilmektedir. Örneğin, Raeff (2004) özerklik açısından kendini ayrık hissetme, fiziksel olarak ayrık olma, kendi davranışlarının kaynağı olarak kendini görme, kendine güven, kendi başına hareket etme; ilişkisel benlik için genel sosyallik, sosyal olaylara, konulara ilgi duyma, sosyal etkinliklere katılmayı sevme ve özel ilişkileri önemseme
(aile, arkadaşlık ilişkisi gibi) gibi farklı boyutların olabileceğini önermektedir. Buna dayanarak gelecek çalışmalarda özerklik ve ilişkisellik kavramının bu çok boyutlu yapısı da dikkate alınmalıdır.
Sonuçlar, anababanın kabul/ilgisi ve kontrolünün benlik kurgusunun anlamlı bir yordaycısı olduğunu ancak benlik kurgusundaki farklılaşmayı açıklama oranlarının düşük olduğunu göstermektedir (% 10- % 17). Bu sonuç ergenlerin benlik kurgularını açıklayabilecek başka etmenlerin olduğunu göstermektedir. Gelecek çalışmalarda yalnızca anababadan algılanan kabul ve kontrolün yanında genel aile ilişkileri, aile içi karşılıklı ilişkiler gibi değişkenler de araştırmaya dahil edilebilir. Ayrıca, çocuk yetiştirme boyutlarının benlik kurgusunu yordamadaki görece düşük etkisine dayanarak gelecek çalışmalarda çocuk yetiştirme boyutları ile benlik kurgusu arasındaki ilişkiye aracılık edebilecek kişilik değişkenleri de dikkate alınmalıdır.
Bu araştırmada aile bağlamında benlik ölçeği ve çocuk yetiştirme stilleri yalnızca ergenlerin algıları üzerinden değerlendirilmiştir. Çocuk yetiştirme ile ilgili küçük bir anababa grubundan odak grup görüşmesi ile bilgi alınmasına karşın, nitel veri toplama hem grubun küçüklüğü hem de doğrudan çocuk yetiştirme stillerine yönelik bir çalışma olmadığı için bu veriler sınırlı kalmıştır. Ayrıca alanyazında anababanın kendi bildirdiği çocuk yetiştirme stilleri ile çocukların algıladığı arasında düşük ilişki olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır (örn., Simons, Chao ve Conger, 2001).
Buna dayanarak çocuk yetiştirme ile ilgili gelecek çalışmalarda anababadan da bildirim alınması yararlı olabilir.
Bu çalışmada sadece kentte yaşayan ergenler araştırmanın katılımcılarını oluşturmuştur. Daha önceki bazı çalışmalarda kırsal kesimde yaşayanların şehirde yaşayanlara göre daha geleneksel olduğu gösterilmiştir (Georgas, 1989; Freeman, 1997) ve benlik kurgusu üzerine yapılacak çalışmalarda bölgesel farklılıkların dikkate alınması gerektiği önerilmektedir. Bu nedenle gelecek çalışmalarda farklı yerleşim yerlerinden, örneğin kırsal kesim gençliği de araştırmalara dahil edilmelidir. Ayrıca, bu araştırmada yaş grubu olarak da sadece 15-19 yaş grubu ergenler alınmıştır (liseye devam eden ve aileleri ile yaşayan ergenler). Bu, özellikle benlik kurgusunun dağılımı açısından bir sınırlılık oluşturmuş olabilir. Farklı gruplarda, örneğin ailesinden ayrı yaşayan üniversite gençliğinde, çalışan gençler arasında bu sonuçlar farklılık gösterebilir. Daha sonra yapılacak çalışmalarda bu kesimlerin de araştırmaya dahil edilmesi yararlı olacaktır.
Bu çalışmanın bir sınırlılığı da kesitsel bir çalışma olmasıdır. Anababanın çocuk yetiştirme stilleri, aile ilişkileri, aile bütünlüğü gibi çeşitli etmenlerin boylamsal bir çalışmada benlik kurgusu üzerine etkilerinin incelenmesi daha ayrıntılı bilgi sağlayabilir.
Son olarak bu çalışmanın sonuçları genellenirken, bu araştırmanın katılımcılarının sadece liseye devam eden ve anababaları ile birlikte yaşayan öğrencilerden oluştuğu ve diğer yaş gruplarını temsil etmeyebileceği dikkate alınmalıdır. Çünkü daha önceki çalışmalarda kişilerin benlik kurgularının yaşam boyunca değişebileceği gösterilmiştir (Berzonsky, 1990; Pipp, Shaver, Jennings, Lamborn ve Fischer 1985).
KAYNAKÇA
Ainsworth, M. D. S. (1972). Attachment and dependency: A comparison. In J. L. Gewirtz (Ed.), Attachment and dependency (pp. 97–137). Washington, DC: Winston
& Sons.
Allen, J. P., and Hauser, S. T. (1996). Autonomy and relatedness in adolescent-family interactions as predictors of young adults' states of mind regarding attachment.
Development and Psychopathology, 8, 793-809.
Allen, J. P., Aber, J., and Leadbeater, B. J. (1990). Adolescent problem behaviors: the influence of attachment and autonomy. Adolescence: Psychopathology, Normality, and Creativity, 13(3), 455–467.
Allen, J. P., Hauser, S. T., Bell, K. L., and O’Connor, T. G. (1994). Longitudinal assessment of autonomy and relatedness in adolescent-family interactions as predictors of adolescent ego development and self-esteem. Child Development, 65, 179–194.
Allen, J. P., Kuperminc, G. P., Philliber, S., and Herre, K. (1994). Programmatic prevention of adolescent problem behaviors: The role of autonomy, relatedness, and volunteer service in the teen Outreach Program. American Journal of Community Psychology, 22, 617-638.
Allen, J. P., Hauser, S. T., Eickholt, C., Bell, K. L., and O'Connor, T. G. (1994).
Autonomy and relatedness in family interactions as predictors of negative adolescent affect. Journal of Research on Adolescence, 4, 535-552.
Allen, J. P., Hauser, S. T., O'Connor, T. G., Bell, K. L., and Eickholt, C. (1996). The connection of observed hostile family conflict to adolescents' developing autonomy and relatedness with parents. Development and Psychopathology, 8, 425-442.
Allen, J. P., Marsh, P., Mcfarland, C. McElhaney, K. B., and Land, D. J. (2002).
Attachment and autonomy as predictors of the development of social skills and delinquency during midadolescence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70, 56-66.
Amato, P.R., and Fowler, F. (2002). Parenting practices, child adjustment, and family diversity. Journal of Marriage and Family, 64 (3), 703-716.
Arnett, J. (1992). Socialization and adolescent reckless behavior: A reply to Jessor.
Developmental Review, 12, 391-409.
Arnet, J., and Taber, S. (1994). Adolescence terminable and interminable: When does adolescence end?. Journal of Youth and Adolescence, 23, 517-537.
Assor, A., Kaplan, H., and Roth, G. (2002). Choice is good but relevance is excellent:
Autonomy affecting teacher behaviors that predict students’ engagement in learning. British Journal of Educational Psychology, 72, 261-278.
Bacanlı, H. (2004). Sosyal İlişkilerde Benlik (Kendini Ayarlama Psikolojisi). (2.
Baskı). İstanbul.: M.E.B. Yayınları.
Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting neglected construct.
Child Development, 67, 3296–3319.
Baumeister, R., and Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117, 497-529.
Baumrind, D. (1980). New directions in socialization research. American Psychologist, 35, 639-652.
Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology, 4, 1–103.
Baumrind, D. (1991).The influence of parenting style on adolescent competence and substance use. Journal of Early Adolescence, 11, 56–95.
Baydar, N., Gökşen, F., Kağıtçıbaşı, Ç. ve Küntay, A. (2003). "Benimle oynar mısın?"
programı etkinlik araştırması raporu. Koç Üniversitesi.
Berndt, T.J., Cheung, P.C., Lau, S., Hau, K.T., and Lew, W.J.F. (1993) Perceptions of parenting in Mainland China, Taiwan, and Hong Kong: sex differences and societal differences. Developmental Psychology, 29(1), pp 156–164.
Berzonsky, M. D. (1990). Self-construction over the life span: A process perspective on identity formation. In G. J. Neimeyer and R. A. Neimeyer (Eds.), Advances in personal construct psychology (Vol. 1, pp. 155-186). Greenwich, CT: JAI.
Best, K. M., Hauser, S. T., and Allen, J. P. (1997). Predicting young adult competencies:
Adolescent era parent and individual influences. Journal of Adolescent Research, 12, 90-112.
Blos, P. (1979). The Adolescent Passage. Madison, WI: International University Press.
Bluestone, C., and Tamis-LeMonda, C. S. (1990). Correlates of parenting styles in predominantlyworking- and middle- class african american mothers. Journal of Marriage and Family, 61, 881-893
Bock, P.K. (2001). İnsan Davranışının Kültürel Temelleri: Psikolojik Antropoloji.
Çev.: N.S. Altuntek, Ankara: İmge Kitabevi.
Bond, M.H. and Forgas, J.P. (1984) Linking person perception to behavior intention acrosscultures: the role of cultural collectivism. Journal of Cross Cultural Psychology,15(3), pp. 337–352.
Bowlby, J. (1973). Attachment and loss. Vol 2: Separation: Anxiety and anger. New York: Basic Books (reissued in 1999).
Bowlby, J. (1981). Attachment and loss: Vol. 1. Attachment (2nd ed.). New York:
Basic Books.
Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent–child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
Bresnahan, M. J., Chiu, H. C., and Levine, T. R. (2004) Self-construal as a predictor of communal and exchange orientation in Taiwan and the United States. Asian Journal of Social Psychology, 7, 187-203.
Bronfenbrenner, U. (1986). Ecology of the family as a context for human development:
Research perspectives. Developmental Psychology, 22, 723–742.
Bronfenbrenner U. (1995). The bioecological model from a tire course perspective:
reflections of a participant observer. In Examining lives in context.
Perspectives on the Ecology of Human Development. P. Moen, H. Elder and J. Kk Luscher (Eds). pp. 599-619. Washington, DC: American Psychological Association.
Brown, B. B., Mounts, N., Lamborn, S. D., and Steinberg, L. (1993). Parenting practices and peer group affiliation in adolescence. Child Development, 64, 467–482.
Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
Bumpus, M. F., Crouter, A. C., and McHale, S. M. (2001). Parental autonomy granting during adolescence: exploring gender differences in context. Developmental Psychology, 37(2), 163-173.
Buri, J. R., Lauiselle, P A., Misukanis, T. M., and Mueller, R. A. (1988). Effects of parental authoritarianism and authoritativeness on self-esteem. Personality and Social Psychology Bulletin, 14, 271-282.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Büyüköztürk, S., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2008).
Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Beyers,W., and Goossens, L. (1999). Emotional autonomy, psychosocial adjustment, and parenting: Interactions, moderating, and mediating effects. Journal of Adolescence, 22, 753–769.
Cabrera, N. J., Tamis-LeMonda, C. S., Bradley, R. H., Hofferth, S., and Lamb, M. E.
(2000). Fatherhood in the twenty-first century. Child Development, 71, 127–
136.
Chao, R.K. (1994). Beyond parental control and authoritarian parenting style:
Understanding Chinese parenting through the cultural notion of training. Child Development, 65, 1111–1119.
Chao, R.K. (1995). Chinese and European-American cultural models of the self reflected in mothers’ child-rearing beliefs. Ethos, 23, 328–354.
Chao, R.K. (2001). Extending research on the consequences of parenting style for Chinese Americans and European Americans. Child Development, 72, 1832–
1843.
Chirkov, V. I., and Ryan, R. M. (2001). Parent and teacher autonomy-support in Russian and U.S. Adolescents: Common effects on well-being and academic motivation. Journal of Cross- Cultural Psychology, 32, 618-635.
Chirkov, V. I., Ryan, R. M., Kim, Y., and Kaplan, U. (2003). Differentiating autonomy from individualism and independence: A self-determination theory perspective on internalization of cultural orientations and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 97-109.
Creswell, J.W. (2003). Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA:Sage.
Cross, S. E., and Madson, L. (1997). Models of the self: Self-construal theory and gender.
Psychological Bulletin, 122, 5-37.
Cross, S. E., Bacon, P. L., and Morris, M. L. (2000). The relational-interdependent self-construal and relationships. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 191-208.
Çelen, N., Çok, F., Bosma, H. A.,and Zijsling, D. H. (2006). Perceptions of decisional autonomy of Turkish adolescents and their parents. Paideia, 16(35), 349-364.
Çileli, M. (2000). Change in value orientations of Turkish youth from 1989 to 1995. The Journal of Psychology, 134, 297-305.
Darling, N., and Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model.
Psychological Bulletin, 113, 487-496.
Deci, E. L., and Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227–268.
Demiriz, S. ve Öğretir, A. D. (2007). Alt ve üst sosyo-ekonomik düzeydeki 10 yaş çocuklarının anne tutumlarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 105-122.
Dhawan, N., Roseman, I.J., Naidu, R.K., and Rettek, S.I. (1995). Self-concepts across two cultures: India and the United States. Journal of Cross-Cultural Psychology, 26, 606-621.
Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71-75.
Dost, A. (2006). The Relationship between Self Construals and Language for Emotions in Personal Narratives of Turkish Males and Females.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Koç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ekşi, A. (1990). Çocuk, Genç, Anababalar. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Erelçin, F.G. (1988). Collectivistic norms in Turkey: Tendency to givi and receive support. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Erikson, E. (1969). Identity , Youth and Crisis. New York:Norton.
Fasick, F. A. (1984). Parents, peers, youth culture and autonomy in adolescence.
Adolescence, 19, 143–157.
Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (1993). How to design and evaluate research in education. New York: Mcgraw-Hill.
Franks, S. J., Pirsch, L. A. and Wright, V. C. (1990). Late adolescents' perceptions of their relationships with their parents: relationships among deidealization, autonomy, relatedness, and insecurity and implications for adolescent adjustment and ego identity status. Journal of Youth Adolescence, 19, 571-588.
Freeman, M. A. (1997).Demographic correlates of individualism and collectivism: A study of social values in Sri Lanka. Journal of Cross- Cultural Psychology, 28, 321-341.
Freud, A. (1958). Adolescence. In Freud, A. (ed.), The Writings of Anna Freud:
Research at the Hampstead Child-Therapy Clinic and Other Papers (1956–1965) (Vol. 5) pp. 136–166. New York: International Universities Press.
Fromm, E. (1993). Özgürlükten Kaçış (çev. Şemsa Yeğin). İstanbul: Payel yayınevi.
Fuhrman, T., and Holmbeck, G. (1995). A contextual-moderator analysis of emotional autonomy and adjustment in adolescence. Child Development, 66, 793-8 11.
Fuligni, A. J., and Eccles, J. S. (1993). Perceived parent-child relationships and early adolescents’ orientation towards peers. Developmental Psychology, 29, 622–
632.
Fuligni, A.J., Tseng, V., and Lam, M. (1999). Attitudes toward family obligations among American adolescents with Asian, Latin American, and European backgrounds. Child Development, 70, 1030-1044.
Gander, M.J. ve Gardiner, H.W. (2001). Çocuk ve Ergen Gelişimi. (4. baskı), (Yayıma Haz.: B.Onur). Ankara: İmge Kitabevi.
Georgas, J. (1989). Changing family values in Greece. Journal of Cross-Cultural Psychology, 20, 80-91.
Gezici, M. ve Güvenç, G. (2003). Çalışan kadınların ve ev kadınlarının benlik-algısı ve benlik-kurgusu açısından karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 18 (51), 1-14.
Gilligan, C. (1982). In a different voice: Psychological theory and women's development. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Goodnow, J. J. (1988). Parents' ideas, actions, and feelings: Models and methods from developmental and social psychology. Child Development, 59, 286-320.
Goodnow, J. J. (1997). Parenting and the transmission and internalization of values: From social-cultural perspectives to within-family analyses. In J. E. Grusec and L.
Kuczynski (Eds.), Parenting and children’s internalization of values: A handbook of contemporary theory (pp. 333–361). New York: Wiley.
Göregenli, M. (1995). Kültürümüz açısından bireycilik-toplulukçuluk eğilimleri: Bir başlangıç çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10, 1-14.
Göregenli, M. (1997). Individualist and collectivist tendencies in a Turkish sample.
Journal of Cross-Cultural Psychology, 28, 787-793.
Gray, M. R., and Steinberg, L. (1999). Unpacking authoritative parenting: Reassessing a multidimensional construct. Journal of Marriage and the Family, 61, 574-587.
Green, E., Deschamps, J. C., and Páez, D. 2005. Variation of Individualism and Collectivism whithin and between 20 countries: A typological analysis.
Journal of Cross Cultural Psychology, 36, 321-339.
Greenfield1, P.M., Keller, H., Fuligni, A., and Maynard, A. (2003). Cultural pathways through unıversal development. Annual Review of Psychology, 54, 461–90.
Grolnick, W. S., and Ryan, R. M. (1989). Parent styles associated with children's school-related self- regulation and competence. Journal of Educational Psychology, 81, 143-154.
Guisinger, S., and Blatt, S. J. (1994). Individuality and relatedness: Evolution of a fundamental dialectic. AmericanPsychologist, 49, 104-111.
Güngör, D. (2000). Bağlanma Stillerinin ve Zihinsel modellerin Kuşaklararası Aktarımında Anababalık Stillerinin Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Haktanır, G., Aral, N., Alisinanoğlu, F., Baran, G., Başar, F., Köksal, A. ve Bulut, Ş.
(1999). Türkiye’de anne-baba tutumu araştırmalarına genel bakış. II. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-6 Kasım 1998. Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No:2, 331-344.
Hamachek, D.E. (1995). Ergen benliğinin psikolojisi ve gelişimi. J.F. Adams’ın (Eds.) Ergenliği Anlamak adlı eserinin içinde, ss.111-152, yayına haz.: B. Onur, Çev.: Ö.H. Ersever, Ankara: İmge Kitabevi.
Harter, S. (1999). The construction of the self: A developmental perspective. New York: Guilford.
Harwood, R. L., Schoelmerich, A., Ventura-Cook, E., Schulze, P. A., and Wilson, S. P.
(1996). Culture and class influences on Anglo and Puerto Rican mothers’
beliefs regarding long-term socialization goals and child behavior. Child Development, 67, 2446-2461.
Harwood, R. L., Schoelmerich, A., Schulze, P. A., and Gonzalez, Z. (1999). Cultural differences in maternal beliefs and behaviors: A study of middle-class Anglo and Puerto Rican mother-infant pairs in four everyday situations. Child Development, 70, 1005-1016.
Hendry, L. B., Mayer, P., and Kloep, M. (2007). Belonging or opposing? A grounded theory approach to young peoples’ cultural ıdentity in a majority/minority societal context. Identıty: An Internatıonal Journal of Theory And Research, 7(3), 1–24.
Hofstede, G. (1980). Culture’s consequences. Beverly Hills, CA: Sage.
Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: comparing values, behaviors, institutions, and organizations across nations. Thousand Oaks, Calif: Sage Holden, G., and Miller, P. (1999). Enduring and different: A meta-analysis of the
similarity in parent’s child rearing. Psychological Bulletin, 125, 223-254.
Hortaçsu, N. (1989). Turkish students’ self-concepts and reflected appraisals of significant others. International Journal of Psychology, 24, 451-463.
İmamoğlu, E. O. (1995). Değişim surecinde aile: Evlilik ilişkileri, bireysel gelişim ve demokratik değerler. 1994 Aile kurultayi (s. 33–51). Ankara, Türkiye: Aile Araştırma Kurumu.
İmamoğlu, E. O. (1998). Individualism and collectivism in a model and scale of balanced differentiation and Integration. Journal of Psychology, 132, 95–105.
İmamoğlu, E. O. (2002). Doğu-Batı kavşağında benlik: Dengeli ayrışma-bütünleşme modeli. 12. Psikoloji Kongresinde Sunulan Bildiri, Ankara, Türkiye.
İmamoğlu, E.O. (2003). Individuation and relatedness: Not opposing but distinct and complementary. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 129(4), 367 402.
İmamoğlu, E. O., and İmamoğlu, V. (1992). Life situations and attitudes of the Turkish elderly toward institutional living within a cross-cultural perspective. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 47, 102-108.
İmamoğlu, E. O., and Karakitapoğlu-Aygun, Z. (1999). 1970’lerden 1990’1ara değerler:
Üniversite düzeyinde gözlenen zaman, kuşak ve cinsiyet farklılıkları. Türk Psikoloji Dergisi, 14(44), 1-22.
İmamoğlu, O. and Karakitapoğlu-Aygün, Z. (2004). Self-construals and values in different cultural and socioeconomic contexts. Genetic, Social, and General Psychology Monographs, 130(4), 277-306.
İmamoğlu, E. O., Küller, R., İmamoğlu, V., and Küller, M. (1993). The social psychological worlds of Swedes and Turks in and around retirement. Journal of Cross-Cultural Psychology, 24, 26–41.
Jambunathan, S., Burts, D., and Pierce, S. (2000). Comparisons of parenting attitudes
Jambunathan, S., Burts, D., and Pierce, S. (2000). Comparisons of parenting attitudes