• Sonuç bulunamadı

3. BÖLÜM

3.3 Araştırmanın Yürütülmesi Süreci

3.3.1 Öğrenme Stratejilerinin Öğrenmedeki Önemi Konusunda Farkındalık Yaratmak

Uygulamalara ilk olarak, kimya öğretmen adaylarıyla (1. sınıf öğrencileri) tanışmak aynı zamanda da onlarda bilişsel ve üstbilişsel farkındalığı artırmak amacıyla tartışmalar yapılarak başlandı. Bu tartışmalarda katılımcılara öğrenme nedir?, ne zaman daha iyi öğrenirsin?, ne yaparsan daha iyi öğrenirsin? gibi sorular yöneltildi. Öğrenmenin ne olduğu, öğrenmeyi etkileyen faktörler, teoriler, bilgiye ulaşma yolları, öğrenmeyi öğrenmenin önemi gibi konularda bilgi verilerek sınıfta bir tartışma ortamı sağlandı. Daha sonraki hafta özdüzenlemeli öğrenmenin ne olduğu, özdüzenlemeli öğrenmenin bileşenleri kimya öğretmen adaylarıyla tartışıldı. Yapılacak uygulamalar hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra öğrencilerin bu uygulamalarla ilgili görüşleri alındı. Daha sonra kimya öğretmen adaylarına kazandırılmak istenilen özdüzenlemeli öğrenme becerileriyle ilgili bir tanıtım yapıldı. Bu tanıtım yapılırken Zimmerman, Bonner, Kovach (1996) tarafından önerilen öğrenme stratejilerinin “zamanı planlama ve yönetme stratejileri” “okuduğunu anlama ve özetleme stratejileri”, “yazma stratejileri” olduğu belirtilerek bunlar kısaca açıklandı. Ayrıca son olarak soru sorma stratejilerinin kazandırılmasına yönelik uygulamalar yapılarak çalışmanın tamamlanacağı belirtildi.

Tablo 5’te temel öğrenme stratejileri öğretimi uygulamalarında iki yıl boyunca neler yapıldığı özetlenmektedir. Buna göre, temel öğrenme stratejileri uygulamaları ilk yıl 17 hafta, ikinci yıl ise 15 hafta olmak üzere toplamda 32 haftalık bir uygulamayla gerçekleştirilmiştir.

Tablo 5 Temel Öğrenme Stratejileri Öğretiminin Uygulanma Sırası

1. yıl gerçekleştirilen uygulamalar Süre

Bilişsel ve üstbilişsel farkındalığı artırmaya yönelik tartışmalar 2 hafta Özdüzenlemeli öğrenme becerilerinin tanıtımı 2 hafta

“Zamanı planlama ve yönetme stratejileri” uygulamaları 4 hafta

Görüşmeler 3 hafta

“Okuduğunu anlama ve özetleme stratejileri” uygulamaları 5 hafta

“Yazma stratejileri” uygulamaları 1 hafta

2. yıl gerçekleştirilen uygulamalar

Hatırlatmalar ve yeni uygulamalar hakkında bilgilendirmeler 2 hafta

“Yazma stratejileri” uygulamaları 3 hafta

“Soru sorma stratejileri” uygulamaları 5 hafta

Görüşmeler (sesli düşünme): soru sorma 5 hafta

Toplam 32 hafta

3.3.2 “Zamanı Planlama ve Yönetme Stratejileri (ZPYSU)” ile İlgili Uygulamaların Yürütülmesi Süreci

İlk olarak kimya öğretmen adaylarına “Zamanı Planlama ve Yönetme Stratejileri” nin kazandırılmasıyla ilgili 4 hafta süren bir uygulama yapıldı. Uygulamaların dört hafta yapılmasının nedenleri arasında, literatürde bu tür strateji öğretimi uygulamalarının genellikle 3-5 haftalık sürelerde gerçekleştiriliyor olması, katılımcıların kendi öğrenme süreçlerinin farkına varmaları, öz-izleme yapabilmeleri ve bunu düzenleyebilmeleri için uzun bir zaman gerekliliği gibi nedenler yer almaktadır. Bu uygulamalar, Tablo 4’te de belirtildiği gibi Temel Kimya Dersi öğretim programını engellememek amacıyla haftalık ders programına ilave olarak konulan 2 saatlik derste yapıldı. Her hafta kimya öğretmen adaylarına Temel Kimya dersi konularına paralel olarak belirlenen 10-15 sayfalık metinler verildi. Bu metinler hazırlanırken Atasoy (2004) tarafından hazırlanan Temel Kimya Kavramları kitabı esas alındı. Bu kitabın esas alınmasının nedeni, öğrencilerin Temel Kimya dersinde gördükleri konuları içeren fakat konu anlatımlarında maddenin tanecikli, boşluklu ve hareketli yapı modeli kullanılarak kavramların ele alındığı bir kitap olmasıdır. Kitaptan konular seçilirken öncelikle öğrencilerde fazlaca kavram yanılgısı olan konular

tercih edilmiştir. Burada amaç, derse duyulan ilgiyi artırmak ve onların kimyayı öğrenmelerine katkı yapmaktır.

Tablo 6 Zamanı Planlama ve Yönetme Stratejileri İle İlgili Uygulamaların Özeti 1.hafta  Madde konusuyla ilgili bir metin verilmesi

 Çalışma zamanı öz-izleme formunun tanıtımı  Öğrencilerin stratejileriyle ilgili sınıf içi tartışmalar

2.hafta  Öz-izleme formlarının toplanması

 Madde konusu ile ilgili quizin gerçekleştirilmesi  Zamanı planlama ve yönetme stratejilerinin tanıtılması  Yeni bir metin verilmesi (Enerji konulu metin)

3.hafta  Öz-izleme formlarının toplanması

 Enerji konusu ile ilgili quizin gerçekleştirilmesi  Birinci hafta yapılan quizle ile ilgili değerlendirmeler

 Katılımcıların zamanı planlama ve yönetme stratejilerinin konuşulması  Yeni bir metin verilmesi (Maddedeki değişimler konulu metin)

4.hafta  Öz-izleme formlarının toplanması

 Önceki quizle ilgili değerlendirmeler, tartışmalar

 Katılımcıların zamanı planlama ve yönetme stratejilerinin konuşulması  Maddedeki değişimler konusuyla ilgili quizin gerçekleştirilmesi

Tablo 6’da “zamanı planlama ve yönetme stratejileriyle” ilgili yapılan tüm uygulamalar özetlenmektedir. Temel öğrenme stratejileri öğretimi ile ilgili ilk uygulamalara başlamadan önce özdüzenlemeli öğrenme becerilerinin tanıtımının (bkz. Tablo 5) yapıldığı bilgilendirme dersinin sonunda, bir sonraki hafta yani “Zamanı planlama ve yönetme stratejileri” uygulamalarının ilk dersine hazırlanmaları için katılımcılara “madde” konulu bir metin (Atasoy, 2004; syf. 1-20) verilip, bu metine çalışmaları istendi (bkz. Tablo 6). Bu metinden quiz yapılacağı konusunda katılımcılara hatırlatma yapıldı. Ayrıca katılımcılardan madde konusu ile ilgili bu metne çalışırken neler yaptıklarını, hangi gün, ne kadar süre, nerede, kiminle çalıştıkları gibi bilgileri kaydetmelerini sağlamak için “çalışma zamanı öz-izleme formu” (Şekil 5) (Ek 3) tanıtılarak bir sonraki derse getirecek şekilde doldurmaları istendi.

Gün Ödev Başlama

Saati Saati Bitiş

Çalışma Durumu

Öz-yeterlilik Nerede? Kiminle? Dikkat dağıtanlar Oyalanmalar/

Şekil 5 Çalışma zamanı öz-izleme formu  ZPYSU 2. Hafta

Bu derse gelirken katılımcıların önceden doldurmaları gereken “çalışma zamanı öz-izleme formları” toplandı. Bir önceki hafta katılımcılara çalışmaları için verilen madde konusuyla ilgili metinden quiz (Ek 6) yapıldı. Quiz yapıldıktan sonra katılımcılarca birbirlerinin quiz kâğıtları değerlendirildi ve gerekli tartışmalar yapıldı. Ardından katılımcıların çalışma stratejileri üzerinde konuşuldu. Katılımcıların verdikleri cevaplar arasında:

 “Okudum, notlar aldım”

 “Arkadaşımla çalışıp birbirimize anlattık” gibi ifadeler yer aldı. Ayrıca bazı katılımcılarca sınıftaki diğer katılımcılara bazı önerilerde de bulunuldu:

 “Anlamadığım bir şey olduğu zaman anlamayı bırakıp, ertesi gün kendiliğinden anlamış oluyorum”.

 “Yatmadan önce okuduğum zaman, sabah kalktığımda hafızamın daha iyi olduğunu görüyorum”

 “Kimsenin sizi rahatsız etmeyeceği bir saatte çalışıp, tahtada anlatmak da bende çok işe yarıyor”.

Katılımcıların stratejilerine alternatif olabilecek Tablo 7’ de verilen farklı “zamanı planlama ve yönetme stratejileri” önerildi.

Tablo 7 Önerilen Zamanı Planlama ve Yönetme Stratejileri

1. Düzenli çalışma süreleri belirleme: Her gün için belli saatler belirlemek, günlük planlanandan daha az çalışmayı gerektirir ve çalışmayı alışkanlık haline getirir.

2. Gerçekçi hedefler belirleme: Bazı öğrenciler bir ödevi tamamlayabilmek için gerekli olan süreyi azımsama/küçümseme eğilimindedirler ve bu nedenle onlar süreyi doğru tahmin edene kadar gerekli olan süreyi biraz abartmak gerekmektedir.

3. Düzenli çalışma ortamı kullanma: Öğrenciler iyi ışıklandırılmış bir ortamda çalışırken, dikkat dağıtacak şeylerden ve gürültüden uzak olduklarında ve dikkatli olduklarında

zamanı daha verimli kullanır hale gelirler. Bazı öğrenciler çalışmak için kütüphaneyi iyi bir ortam olarak düşünürlerken bazıları da evde çalışmayı daha etkili bir çalışma ortamı olarak görürler.

4. Hedeflere öncelik verme: Genellikle, zor olanı kolay olandan önce çalışmak daha iyidir çünkü bireyin dikkati başlangıçta daha iyidir.

5. Dikkat dağıtan şeylere hayır demeyi öğrenmeli: Bir arkadaş, bir kardeş ya da başka biri çalışmanın ortasında veya esnasında konuşmak isterse hayır demeye hazırlıklı

olunmalıdır.

6. Kendi kendini ödüllendirme: Öğrenciler çalışma bittiğinde dikkatlerini arttırmak için sevdikleri/istedikleri aktiviteler yapabilirler. Bunlar yiyecek, televizyon, arkadaşlarla görüşme, konuşma olabilir. Burada önemli olan ödülü çalışmanın sonunda elde edeceğinizden emin olun.

Bu haftanın sonunda katılımcılara bir sonraki uygulama dersinde quiz olacakları “enerji” konulu metin (Atasoy, 2004; syf 21-29) verilerek ders bitirildi.

 ZPYSU 3. Hafta

Üçüncü haftaya ait olan öz-izleme formları toplandı. Bir önceki hafta katılımcılara verilen “enerji” konulu metin ile ilgili quiz (Ek 7) yapıldı. Ama değerlendirilmedi. Daha sonra ilk quizler katılımcılara tekrar dağıtıldı. Araştırmacı tarafından değerlendirilen quiz notları ile bir önceki hafta quizden kaç alacaklarını tahmin etmeleri için kendilerine verdikleri özyeterlik puanlarını karşılaştırmaları istendi. Katılımcıların yorumları alındı. Ardından da madde konusuyla ilgili yapılan quiz sorularına verilen çarpıcı açıklamalar tekrar konuşuldu ve tartışıldı.

Bu hafta “enerji” konulu metne çalışırken geçen haftakinden farklı olarak neler yaptıkları soruldu:

 “Önceki hafta sadece 1 gün okumuştum. Bunda ise her gün okudum”.  “Geçen hafta daha kolaydı. Toplamda 45 dakika okuduysam bu haftaki 1 saati geçti”. Şeklinde cevaplar alındı.

Bu dersin sonunda katılımcılara bir sonraki hafta quiz olacakları “maddedeki değişimler” konulu metin verilerek ders tamamlandı (Atasoy, 2004; syf 35-46).

Dördüncü haftaya ait olan öz-izleme formları toplandı. Üçüncü haftanın quiz notları katılımcılara açıklandı. Quiz notlarında bu hafta genel bir düşme olduğu için bunun nedenleri sınıfta tartışıldı. Nedenleri olarak katılımcılarca şunlar söylendi:

 “Konuyu biraz zor bulduk”.  “Anlayamadık”.

 “Biraz soyut kaldı”.

 “Madde konusu gibi değildi, maddeye daha aşina olduğumuz için daha kolay anladık”.

Quizden yüksek alanların ne yaptığı sorulduğunda ise;

 Ayşegül: “Hocam ben ilk quizde çok az okudum, hatta şöyle bir baktım ve kötü not aldım. Bu quizde ise gerçekten vakit ayırdım”.

 Aydan: “Hocam 1. Quizi sadece okumuştum. 2. Quizde ise bir de özet çıkardım. Onun faydası oldu”.

Katılımcılara kendilerine önerilen "zamanı planlama ve yönetme stratejileri” nden ya da daha farklı stratejilerden kullanan olup olmadığı sorulduğunda;

 “Önce başlıklara göz gezdirdim. Sonra detaylara indim”.  “Önemli gördüğüm yerlerin altlarını çizdim”.

 “Düzenli bir ortam ayarlamaya çalıştım”.  “Daha fazla zaman ayırdım.

Bu tartışmalar da tamamlandıktan sonra geride bırakılan dört hafta ile ilgili genel bir değerlendirme yapılarak ders bitirildi.

 

3.3.3 Okuduğunu Anlama ve Özetleme Stratejileri Uygulamaları (OAÖSU) ile