3. BÖLÜM
3.3 Araştırmanın Yürütülmesi Süreci
3.3.3 Okuduğunu Anlama ve Özetleme Stratejileri Uygulamaları (OAÖSU) ile İlgil
Okuduğunu anlama ve özetleme stratejileriyle ilgili gerçekleştirilen uygulamalar Tablo 8’de özetlenmektedir.
Bir önceki
hafta Gazlar konusu ile ilgili özet çıkarmaları için bir metin verilmesi
Farklı bir öz-izleme formunun tanıtılması
1.hafta Öz-izleme formlarının toplanması
Özetlerin toplanması
Okuduğunu anlama ve özetleme stratejilerinin tanıtılması Gazlar konusu ile ilgili quizin gerçekleştirilmesi
Yeni bir metin verilmesi (Taneciklerin bir araya gelmesi ve maddenin bütünsel görünümü konulu metin)
2.hafta Öz-izleme formları ve özetlerin toplanması
Birinci hafta yapılan quizle ile ilgili değerlendirmeler
Katılımcıların okuduğunu anlama ve özetleme stratejilerinin konuşulması
Taneciklerin bir araya gelmesi ve maddenin bütünsel görünümü konusu ile ilgili quizin gerçekleştirilmesi
Yeni bir metin verilmesi (Kimyasal reaksiyonlar ve reaksiyon hızı konulu metin)
3.hafta Öz-izleme formları ve özetlerin toplanması
Önceki quizle ilgili değerlendirmeler, tartışmalar Sudoku bulmacanın uygulanması
Katılımcıların okuduğunu anlama ve özetleme stratejilerinin konuşulması Kimyasal reaksiyonlar ve reaksiyon hızı konusuyla ilgili quizin gerçekleştirilmesi Yeni bir metin verilmesi (Reaksiyon hızını etkileyen faktörler konulu metin)
4.hafta Öz-izleme formları ve özetlerin toplanması Önceki quizle ilgili değerlendirmeler, tartışmalar
Katılımcıların okuduğunu anlama ve özetleme stratejilerinin konuşulması Kimya oyunlarının oynanması
Reaksiyon hızını etkileyen faktörler konusuyla ilgili quizin gerçekleştirilmesi
Tablo 8’den de anlaşılacağı üzere okuduğunu anlama ve özetleme stratejileriyle ilgili uygulamalardan bir önceki hafta katılımcılara gazlar konusuyla ilgili bir metin verildi ve bu metinden bir özet çıkarmaları istendi. Ayrıca farklı bir öz-izleme formu (Şekil 6) tanıtılarak katılımcılardan her hafta bu öz-izleme formunu doldurmaları istendi (Ek 4).
Tarih Çalışmak için harcanan zaman Sayfa No Özetlenen ana fikirlerin sayısı (sayfa başına) Vurgu yapılan yerlerin sayısı (sayfa başına) Öz-yeterlik Puanı (quiz) ED E KE
Şekil 6 Okuduğunu anlama ve özetleme için öz-izleme formu
Ayrıca bir sonraki hafta yani “okuduğunu anlama ve özetleme” uygulamalarının yapılacağı ilk hafta bu konudan quiz olacakları da söylendi. Ek olarak, herkesin çıkardıkları özetlerin altına nasıl özet çıkardıklarını açıklamaları gerektiği de belirtildi.
OAÖSU 1. Hafta
İlk uygulama dersinde katılımcıların gazlar konusu ile ilgili çıkardıkları özetlerden ve yapılacak quizden kaç almayı düşündüklerini yazmaları istendi. Daha sonra nasıl özet çıkardıkları ve kullandıkları stratejiler tartışıldı.
Aslı: “Ben sayfa sayfa okuyup sayfanın özetini çıkarıyorum, sonra bunlar bir bütünü oluşturuyor”.
Kağan: “Önce okudum, önemli yerlerin altını çizdim. Sonra da özetledim. Didem: “İlk önce konunun içeriğini gözden geçirdim. Daha sonra konuyu okudum ve önemli bulduğum yerleri işaretledim ve yazdım”.
Nurcan: “İlk olarak başlıkları gözden geçirdim. Sonra okudum. Gerekli ve önemli yerlerin altını çizerek bunları bir araya topladım”.
Benzer açıklamalar yapıldıktan sonra araştırmacı tarafından, katılımcılara model olunmasını sağlamak amacıyla nasıl özet çıkardığından bahsedildi. Ardından da katılımcıların stratejilerine alternatif olabilecek, farklı temel anlama ve özetleme becerileri tartışıldı. Önerilen bu stratejiler Tablo 9’da gösterildi.
Tablo 9 Önerilen Okuduğunu Anlama ve Özetleme Stratejileri
1. Karşılaşılan zorlukları ifade etme: Daha dikkatli okumak için yavaşlama, anlaşılmayan yerlerde tekrar tekrar okuma ve geri dönüp kontrol etme.
2. Kendine sorular sorma: Okuma materyalini derinlemesine anlamak için kendine sorular sorma. “Neden o doğru?” vs.
3. Devamında ne geleceğini tahmin etme: Beklenmedik bir yerde durma ve yazarın bundan sonra ne söyleyeceğini tahmin etme.
4. Ana fikri bulma: Okunan metni analiz etme, örneğin bir paragrafta tartışılan ana fikri bulma.
5. Okuma metnini önceki bilgilerle ilişkilendirme: Genellikle analoji şeklinde, örneklerle, kıyaslamalarla yapılabilir.
Son olarak da gazlar konusunun quizi yapıldı (Ek 8) ve bir sonraki hafta özet çıkarılmak üzere hazırlanan taneciklerin bir araya gelmesi ve maddenin bütünsel görünümü konulu metin (Atasoy, 2004; syf 105-120) katılımcılara verilerek ders sonlandırıldı.
OAÖSU 2. Hafta
Öncelikle bu haftaya ait öz-izleme formları ve özetler toplandı. Sonrasında bir önceki haftanın quiz soruları tek tek tartışıldı. Quiz sorularına verilen farklı cevaplar tartışıldı. Katılımcıların çoğu tarafından şöyle bir açıklama yapıldı:
“Gazları bildiğimi sanıyordum. Çok önemsememiştim. Ama öyle değilmiş”.
Ardından katılımcıların kullandıkları okuduğunu anlama ve özetleme stratejileri konuşuldu:
Canan: “Önce konuyu okuyup önemli yerleri üzerine not alarak tekrar düzenleyip özet çıkardım”.
Sinan: “Önce birkaç kez okudum, daha sonra önceki bilgilerimle harmanlayarak aklımda kalanları kâğıda topladım”.
Aslı: “Konuyu okuyup bilgilerim aklımda kalanlar ve aldığım küçük notlarla oluşturdum”.
Bu haftaya ait taneciklerin bir araya gelmesi ve maddenin bütünsel görünümü konusu ile ilgili quiz (Ek 9) gerçekleştirildi. Bir sonraki haftanın ödevi olan kimyasal reaksiyonlar ve reaksiyon hızı konulu metin (Atasoy, 2004; syf. 125-138) verilerek ders tamamlandı.
OAÖSU 3. Hafta
hazırlanan sudoku bulmacası (Ek 10) dağıtıldı. Çok eğlendikleri ve istekli bir şekilde yaptıkları görüldü. Böylece haftalar boyunca süren uygulamalara biraz da olsa ara verilerek katılımcıların motivasyonu artırılmaya çalışıldı. Katılımcılardan bunun gibi eğlenceli başka oyunlar da talep edildi. Sudoku bulmacasındaki sorulardan biri olan Charles Kanunu içerikli bir soruda katılımcılardan bir tanesinin başka bir katılımcıya şu stratejiyi önerdiği görüldü:
“Charles Kanununun V-T ilişkisi olduğunu Charles kelimesinin ilk iki harfi olan C ve h harflerini C(0C), h (hacim) olarak düşününce unutmuyorum”. Bu önerisini tüm katılımcılarla paylaşması istendi.
Ardından katılımcıların bu hafta kullandıkları okuduğunu anlama ve özetleme stratejileri konuşuldu. Kimyasal reaksiyonlar ve reaksiyon hızı konusuyla ilgili quiz (Ek 11) gerçekleştirildi. Son haftanın konusu olan reaksiyon hızını etkileyen faktörler konulu metin (Atasoy, 2004; syf. 138-149) verilerek derse son verildi.
OAÖSU 4. Hafta
Önceki haftalarda da olduğu gibi bu haftaya ait olan öz-izleme formları ve özetler toplandı. Sonrasında bir önceki haftanın quiz soruları tartışıldı. Yapılan özetlemeler hakkında konuşuldu.
“Önceden okuyup önemli bilgilerin altını çizerek özet çıkarıyordum. Son iki hafta da bunu yaptım ayrıca da özet çıkarırken daha önceki bilgilerimle ilişki kurmaya çalıştım, kendime sorular sordum”.
“Notları okuyup, önemli görülen yerlerin altı çiziyordum. Altı çizilen yerleri okuyup yazıyordum. Son haftalarda bunlara ek olarak pekiştirme de yaptım”.
“Önceden okuyup aklımda kalanları yazıyordum. Son haftalarda tüm konuyu okuyup önceki bilgilerle birleştirdim ve konunun genel özelliklerini toplayıp birleştirdim. Önemli açıklamaları ayrı bir şekilde yazdım. Buna göre önemli olanları da ekledim”.
Bunun dışında dallanmış ağaç etkinlikleri, kimyaparolla (Ek 12) gibi etkinlikler yapılıp tartışıldı. Katılımcıların çok eğlendiği görüldü.
Ardından da reaksiyon hızını etkileyen faktörler konusuyla ilgili quiz (Ek 13) gerçekleştirilerek ders tamamlandı.
3.3.4 Yazma Stratejileriyle İlgili Uygulamaların (YSU) Yürütülmesi Süreci