Yetenek Testleri

Yetenek, bireyin anlayabilme, kavrayabilme analiz etme yetisidir. Yetenek testleri bireylerin fiziksel ve zihinsel özelliklerini değerlendirerek ölçen ve psikoteknik testlerin temelini oluşturan ölçeklerdir. Bu testler bireyin mevcut yeteneklerini değerlemekle birlikte, bireyin bir eğitime tabi tutulduktan sonra beceri ve yeteneklerinde, iş yapabilme yetisindeki gelişmeleri ve iş verimliliğindeki artışı ölçmektedir. Yetenek testleri problemlerin çözümü, yaratıcı ve yenilikçi olma, iletişim kurabilme gibi önemli birçok özelliği ölçmede kullanılmaktadır.

Yetenek testlerinin, bireyin sahip olduğu tek bir yeteneği algılama, koordinasyon, kavrama, mekanik yetenek ve sayısal yeteneklerini ölçebilecek şekilde çeşitleri bulunmaktadır. Yetenek testleri yazılı ve sözlü olabilmektedir. Yetenek değerlemesi bedensel nitelikte özellikler için yapılacaksa aletli testler, zihinsel özellikler için test uygulanacaksa yazılı testler kullanılmaktadır. Bazı durumlarda ise testler yazılı ya da sözlü olarak değil, verilen cevapları bakımından davranışsal özellik taşımaktadır.

Yetenek testleri, mekanik, zihinsel, psikomotor ve özel yetenekler olarak dört başlık altında toplanabilmektedir. Bireyin sözel, sayısal ve muhakeme yeteneklerini, karar verme, hesaplama, analiz yapma, bütünü görebilme, öğrenme zihinsel yetenekleri oluşturmaktadır. Mekanik testler, bireylerin güç ve algılama hızı, herhangi bir araç kullanma becerisidir. Psikomotor testler ise, bireyin el- kol hareketleri, işitme, renk ayırt etme, koordinasyon becerileri gibi duyu organlarıyla algılama ve ayırt etme gücünü ölçmektedir. Özel yetenek gerektiren testler ise, belli bir meslek ya da işin gereklerini içeren sınırlı yetenekleri değerlendirmektedir.

Sinusoidal Test; Bireyin hareketlerindeki keskinlik ve titizliğini ölçmeye yönelik bir testtir. Sabit iki vidanın ekseni etrafında dönme hareketi yapan (sinusoidal bir disk) metal oluşumlu plakanın vidaya değmemesini sağlayarak, el ile hareket ettirilmesidir. Bireyin yapması gereken şey, iki vidayı oyuk bölgenin bir ucundan diğer ucuna diski iki elini kullanarak hareket ettirmektir. Bireyin parmak hareketindeki keskinlik ve koordinasyonunu ölçmektedir. Test adaya dikkat ve hız karmaşası yaşatmaktadır. İleriyi düşünerek hareket etme, hareket kontrolü, hareket etmede düşünmeme şeklindeki özellikler, test sırasındaki performansı etkilemektedir.

Saat yapımı, elektrik devresi yapımı, üniteler ile küçük parçaların birleştirilmesi gibi ince işçilik isteyen işlerde koordineli biçimde parmakların kullanılmasını ölçer.

Küçük boyutlu nesneleri kavrayabilme, parmakları hızlı bir biçimde kullanma, değişimleri kontrollü bir biçimde yapabilme yeteneği gerekli teknik özellikteki işlerde, el sanatı gerektiren işlerde, operatörlükte kullanılması gereken önemli bir test uygulamasıdır (http://web.gyte.edu.tr/psikoteknik/?d=testler.htm#link1).

D2 Testi; Bir dikkat testi olan D2 testi, bireyin dikkatini ve hızını değerlendirerek, bireyin doğru yapma ya da hızlı yapma konusunda tercihini ve hangisine daha fazla önem verdiğini ölçmektedir. 14 sıradan oluşan 47 adet, üstünde

ya da altında bazı noktalar bulunan “d” ve “p” harflerinden oluşan tek sayfalık dikkat ölçüm testidir. Bireyin yoğunlaşma düzeyini belirleyerek hata yapma olasılığını ölçmektedir.

Thomas Genel Yetenek Testi (GIA); Yetenek ve becerileri, bireylerin zihinsel gücünü ölçen testlerdir. Bireylerin yeni üstlenecekleri görevdeki potansiyellerini, aldıkları eğitim kapsamında bu eğitime yanıt verme yeteneklerini değerlendirmektedir. Sayısal, sözel ve görsel olmak üzere üç başlık içermektedir.

Bireyi, görsel algılama kapasitesi, nümerik hız ve doğruluk, mantık yürütebilme, boyutsal yönelim ve çalışan hafıza durumu olarak incelemektedir.

Flanagan Endüstri Testleri; Dikkat düzeyini ölçen bu test, üretim sektöründe çalışan, kalite kontrol bölümünde ve bakım onarım biriminde çalışacak personellerin seçiminde kullanılmaktadır. Test sayfasında yer alan sıraların başında, ilgili işte kullanılan aletlerin tek tek resimleri bulunduğu bir kare ve o resmi takiben aletin benzerleri bir ayrıntı kullanılarak farklı bir şekilde verilmektedir. Bu resimler arasından yalnızca biri kare içine alınan aletle aynıdır ve teste tabi tutulan adaydan bunu bulması istenmektedir.

Torrance Test Bataryası; 1966 yılında geliştirilen test bataryası “sözel” ve

“şekilsel” kısımdan oluşmaktadır. Sözel kısımda yedi alt test, şekilsel kısımda ise, üç alt test olmak üzere toplam 10 adet alt test bulunmaktadır. Sözel kısımda bulunan alt testler sırasıyla: soru sorma, nedenleri tahmin etme, sonuçları tahmin etme, ürün geliştirme, alışılmadık kullanımlar, alışılmadık sorular, farz edin ki adlı faaliyetlerdir.

Şekilsel kısımda ise sırasıyla; resim oluşturma, resim tamamlama, paralel çizgiler adlı alt testler bulunmaktadır. Sözel ve şekilsel kısımdaki testler süreye bağlı olarak cevaplandırılmaktadır (Aslan, 2001: 24). Bu test personel seçiminde ve milli eğitim çalışmalarında etkili olarak kullanılmaktadır.

Omega Testi: Bir test cihazı ile yapılan bu testte, şekli omega olarak belirlenmiş bir oluk bulunmaktadır. Birey bu cihazda ellerini kullanarak bir disk yardımıyla omega şeklini oluk çerçevesine değdirmeden iki uç arasında hareket ettirmektedir.

Hatalar kaydedilerek, el ve kol koordinasyonu ölçülmektedir. Makine operatörleri, elektrik devre kurma ve büyük parçaları toplama gibi personel seçimlerinde kullanılmaktadır.

Yukarıdaki testlere ek olarak, noktalama testi, benzerlikler testi, matematiksel dikkat testi, dokuz faktörden oluşan genel yetenek test bataryası (GATB), gibi testler sayılabilmektedir. Aynı zamanda bu testler dışında bireylerin yeteneklerini ölçmede kullanılan birçok test bulunmaktadır.

Psikomotor Yetenek Testi: Psikomotor testler görsel bir uyarıcı içermekte ve birey tarafından gösterilen tepkiyi aynı anda ölçebilmektedir. Basit tepki; Elektronik (ses ve ışık tepki hızı) ve Fonik Kronoskop (konuşmalara gösterilen tepki hızı) Testleri, Basit Kontrol Tetsleri; Rotary Pursuit, Lahey Puantaj testleri, Koordinasyon Testleri; Crawford Beceri ve O’Connor Parmak Beceri testi, Bonnardel Double Labirent ve Bennet El Aletleri testi, Yargılama; Çoklu ve Seçimli Tepki testidir.

Teknik Bilgi ve Deneyimi Ölçen Testler: Mellenbruch Mekanik Motivasyon, Bennet Mekanik Kavrama Testi, Minnosota Kağıt Peg-board Testi, Macquarrie Mekanik Kabiliyet Testi

Duygusal Yeteneği Ölçen Testler: Görme Yeteneği; Ortho-Rater, Takitoskop, Bioptor Testi ve İşitme testi, Bourdon Dikkat Testidir.

Yetenek testlerine yönelik Silah(2005) yaptığı bir araştırmada; işletmelerde çalışanların seçimi ve işe yerleştirilmelerinin önemi üzerinde durarak, psikoteknik bir uygulama örneği vermiştir. Araştırmanın amacı, giyim sanayi konfeksiyon atölyelerinde çalışacakların fiziksel düşünme (fiziksel boyutları görsel algılama) yeteneğini ölçen From Lege Testi için bir eşik puan saptamaktır (Silah, 2005: 177).

Bu çalışma giyim sanayinde konfeksiyon atölyelerinde çalışacakların seçiminde ya da konfeksiyon endüstrisi ile ilgili eğitim veren okullara öğrenci seçiminde uygulanacak test bataryalarında bulunması gereken, bir özel test olan

“From Lege” testi için bir eşik puanı belirleme amacıyla yapılmıştır. Test ile fizik düşünme yeteneği; malzemeyi iyi kullanma, malzemeden tasarruf etme, bir işi en kolay, en çabuk ve en iyi şekilde yapabilme becerileri ölçülmektedir. Fiziksel düşünme yeteneği fiziksel boyutları görsel düzeyde kavrama, karşılaştırma ve ötüştürme algılaması olarak tanımlanabilir (Silah, 2005: 182).