Psikoteknik yöntem kullanılarak bireylerin değerlendirmesinin yapılması, etkin bir çalışmaya bağlı olmaktadır. Yapılan değerlendirmenin etkinliğinden söz edilebilmesi için bireyleri değerlendirmede kullanılacak testlerin bazı özellikleri taşıması ile mümkündür. Bu özellikler yedi başlık altında aşağıdaki gibi incelenebilmektedir.
4.6.1. Güvenirlilik
Testin/test bataryasının güvenilir olması, yapılan ölçümün tutarlı, elde edilen sonuçların bireylerin mevcut özelliklerini aynen yansıtması şeklinde ifade edilmektedir. Bireye belirli bir süre içinde birkaç kez test uygulanarak alınan sonuçlar bireyin göstermiş olduğu başarıda ve genel başarısında herhangi bir sapma göstermiyorsa testin güvenilirliğinden söz edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, testin önem arz eden yönetsel karar ve süreçlerde kullanılması için güvenilir bir niteliğe sahip olması gerekmektedir.
Güvenirlik tahmin aşamasında kullanılan farklı testler bulunmaktadır. Personel seçim amacı kapsamında kullanılan testlere yönelik güvenirlik hesaplama teknikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilmektedir (Yelboğa, 2008: 17).
Test Tekrar Test Yöntemi; Sürekli özellikleri ölçmede kullanılan yöntem, aranılan güvenirlilik tahmininin yürütülmesinde kullanılan aynı ölçüm aracı, belirli bir sürenin geçmesi sonrası aynı gruba uygulanmakta ve bu iki uygulama sonucunda ölçüm verileri arasındaki ilişki bulunmaktadır.
İç Tutarlılık Yöntemleri; En fazla kullanılan yöntemdir. Nedeni ise yalnız bir ölçeğin, tek bir grup için, sadece bir kez uygulanabilmesidir. Bir ölçeğin, yalnız bir gruba sadece bir kez uygulanması sonrası yer alan maddeler ikiye bölünerek, bu iki kısımdan elde edilen ölçüm sonuçları uygunluk gösteriyorsa Pearson Momentler Çarpımı Korelâsyon Katsayısı hesaplanmaktadır.
Paralel (Eşdeğer) Formlar Yöntemi; Aynı gruba, aynı koşullar altında, bir ölçeğin oluşturulmuş, iki formu belirli zaman aralıklarında veya aynı zaman içerisinde uygulanmaktadır.
4.6.2. Geçerlilik
Geçerlilik, testin ölçmek istediği durumu/özelliği hangi derecede doğru ölçtüğünün göstergesi konumundadır. Geçerlilik, bir korelasyon hesabının ya da tahmin grafiğinin oluşturulmasıyla ölçülmektedir. Bir testin belirlenen ve ölçülmek istenen özellikleri barındırması testin geçerliliğine bağlı olmaktadır.
Testlerin bir anlam ifade etmesi ve testlerde bulunması gereken temel özellik testin/test bataryasının uygulanabilmesinde birincil şart testin geçerliliğinin olmasıdır. Testlerin geçerliliğinin ölçülmesinde, yüzeysel geçerlilik, sağlama geçerlilik, kapsam geçerliliği ve yordama geçerliliği yöntemleri kullanılmaktadır.
Personel seçim sürecinde ise geçerlilik amacı, başarı yordamanın hangi derecede yapıldığını görmektir. Diğer bir ifadeyle, tahmin edilen başarı ve gerçekleşen başarı arasındaki uyumu incelemektedir. Seçim aşamasındaki tahminler ve sonrasında yapılan yeni ölçümler ile testlerin başarı/başarısızlık durumları analiz edilmektedir. Bununla birlikte geçerlilik olgusu, özel bir yapıdadır ve her yöntemi için aynı geçerlilik sonucunu vermemektedir. Söz konusu bu durum işletme yapıları bakımından farklılık göstermektedir. Bir testin farklı işletmelerde kullanılması ve geçerlilik analizlerinin farklı çıkması olası bir durumdur.
4.6.3. Ekonomiklik
İşletmeler bünyelerinde yapacakları faaliyet ve çalışmalarını belirli plan ve bütçeler dâhilinde gerçekleştirmektedir. Bunu bağlı olarak işletme farklı ölçümler için kullanacağı testlerin, gerek geliştirilmesi gerekse uygulama aşamasında, ekonomik olmasına önem vermektedir. Özellikle personel seçiminde kullanılan testler, işletmeler için farklı bir süreç oluşturmakta psikoteknik çalışmalar için özel bir planlama ve hazırlık yapmakta, gerekiyorsa özel eğitmenler aracılığıyla testi uygulayacak ya da ilgili personelinin eğitilmesini sağlayacak, bünyesinde test uygulamaları için bir ortam oluşturarak gerekli malzemeleri alacaktır. Bu nedenle işletmeler için test uygulaması belirli bir gider oluşturmaktadır. Sonuç olarak işletme testleri uygulamama ve uygulama konusundaki farklılıkları değerlendirerek maliyet karşılaştırması yapacaktır. Bu değerlendirme sonucu, psikoteknik test çalışması aldığı verim ve ekonomik kazanç, test uygulamalarının yapılması için harcanan giderden düşük olmalıdır.
4.6.4. Homojenlik
Bir testin homojen olması demek test içindeki bütün dilimlerin aynı bireysel yetenek veya özelliği değerleyecek türden olması demektir. Bir test bataryasının homojenliği ise bataryanın değerlediği özelliğin belirli bir grup özellik olması, belirli bir amacı gerçekleştirmekle ilgili özellik ve yeteneklerin aynı batarya ile değerlenmek istenmesi demektir (Erdoğan, 1990: 129). Testin homojenlik göstermeyip farklı özellik ve durumlarla ilgili ölçüm yapması, test yorumlanmasında güçlükle karşılaşılacak ve test anlamlılığını kaybedecektir.
4.6.5. Nesnellik
Uygulanacak testlerin içeriğini oluşturan madde veya sorularının bireyi herhangi bir şekilde etkilememesi ve bir görüşe yönlendirmemesi gerekmektedir.
Test kesinlikle bireyin sahip olduğu nitelikleri ölçmeye yönelik ve değerlendirilme aşamasında yorumlayıcının öznel yargılarından uzak olmalıdır.
4.6.6. Kültüre Bağımlılık ve Bağımsızlık
Psikoteknik testler hazırlandığı ya da uyarlandığı kültüre uygun olmalıdır.
Psikoteknik testlerin farklı kültürlerde kullanılmasında önemli olan faktör psikolojik ölçeğin yeni kültüre olan uygunluğu ve yeni kültürde var olan psikoteknik özelliklerinin yeterliliği ve ölçeğin kullanılacak kültürdeki özellikleri yansıtma başarısının yüksekliğidir. Fakat farklı kültürlerde test kullanımında, ölçüm yapılacak özelliklerin kültürler arasındaki farklılıklardan etkilenen özellikleri ölçmeme durumlarında yani evrensel boyutta nitelikler ölçülecek ise, kültürden bağımsız testler kullanılması doğru olmaktadır.
4.6.7. Standartlık (Standardizasyon)
Bir ölçüm aracının, güvenilirlik ve geçerlilik çalışmaları tamamlanması sonucu yaygınlaştırılarak kullanılmasının gerçekleştirilmesi, ölçüm aracından elde edilmiş olan puanların grup/grup, birey/grup, birey/birey şeklinde karşılaştırma yapılmasında kullanılması bir çalışmanın yapılmasını daha gerektirmektedir. Yapılan bu çalışma ise norm/standardizasyon çalışması olarak adlandırılmaktadır. Ölçüm aracı verilerinden elde edilmiş puanlar görecelidir. Yalnız başına anlam ifade etmezler, nedeni sosyal bilimlerde mutlak şekilde sıfır noktasının olmamasıdır. Yapılan ölçme çalışmalarının anlam ifade edebilmesi için karşılaştırma yapılması gerekmektedir.
Bunu sağlayan ise norm grubudur (http://www.psikometri.com/test/testsss.htm).
Standardizasyon, yapılan testin uygulanmasında ve puanlamasında kullanılan ölçütlerin değişmezliğini ifade etmektedir. Testin uygulama sürecindeki ortam ve koşulların, yanıtlama şekillerinin ve puanlama kriterlerinin bir standarda oturtularak yapılması gerekmektedir. Standardizasyon ile testin uygulanacağı kişiler, süresi, test yönergesi, puanlama şekli belirlenmektedir. Yani test uygulama ve değerlendirme aşamasında teste tabi tutulacak bireylerin eşit şartlarda olmasını öngörmektedir.