Yağmur Yağdırtma Ritüeli

Arguvan yöresinde geçim kaynaklarının tarıma ve hayvancılığa dayalı olmasından dolayı yağmurun az olduğu kurak dönemlerde yağmur duasına çıkılmaktadır. Yağmur duasına çıkılmadan önce ön hazırlıklar yapılmaktadır. Köydeki herkese haber verildikten sonra lokmalar hazırlanmaktadır. Geçmiş dönemlerden günümüze yörede yağmur duasına çıkılmaktadır. Yağmur duası için Gümüşlü köyünde Derviş Baba Düşeği’ne, çoğu köyden Şah Sultan’a (Bk. Ek 2/ Foto. 45), Kömürlük ve Güngören köyünden Karababa ziyaretine, Ermişli köyünden Ali Baba ziyareti’ne,

702 _{Fuat Bozkurt, Türkler, a. g. e., s. 202.}

703 _{Ünver Günay-Harun Güngör, Türk Din Tarihi, s. 49.}

704 _{Mehmet Aydın, Ansiklopedik Dinler Tarihi Sözlüğü, Din Bilimleri Yay., Konya, 2005.}

705 _{Mehmet Emin Bars, “Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Şor Kahramanlık Destanlarına Yansımaları”,} The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science Doi

number:http://dx.doi.org/10,9761/JASSS2446 .Number: 27, p. 379-398, Autumn I 2014; Pervin Ergun, Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 2012, s. 22.

171

Yukarı Sülmenli köyünden Kösender Baba Ziyareti’ne gidilir. Bu ziyaret mekanları yağmur duası için ziyaret edilen yerler arasında kabul edilmektedir. (KK: 14, 17, 44, 49, 58, 59, 60, 61)

Yörede herhangi bir ziyarete yağmur duası için gidilmeden yapılan uygulamalar da bulunmaktadır. Eskiden “Çomça Gelin”, “Yağmur Gelini” ya da “Cici Meme" ismi verilen uygulamaların gerçekleştirildiği ifade edilmektedir. Buna göre tahtadan yapılan ve üzerine bez sarılarak biçim verilen bebekle köydeki her ev ziyaret edilmektedir. Bu evlerden bulgur, yağ, yumurta gibi yiyecekler toplanırken her bir eve gelindiğinde şu tekerlemeler söylenmektedir:

Cici meme ne ister? Kaşık kaşık yağ ister Cici meme ne ister? Allah’tan yağmur ister Ver Allah’ım ver Sicim gibi yağmur

Evlerden toplanan tüm yiyecekler ile bulgur pilavı ve yumurta haşlaması yapılmaktadır. Daha sonra ev ev gezen çocuklar arasında paylaşılmaktadır.706 _Yapılan

bu uygulama sonrası yağmur yağacağına inanılmaktadır. Bu uygulama artık nadiren yapılmaktadır.

Yağmur duasına köydeki herkes katılmak zorundadır. Yörede Tanrı anlamında kullanılan “Yağdıran” kelimesi önem arz etmektedir. Törene gidilirken hoca önde, köylüler hemen arkasında dua edilecek yere doğru gitmektedir. Bu törenlere, çocukların da katılmasına önem verilmektedir. Çocuklara “Dua edin, dua isteyin, sizin dualarınız

daha çok kabul edilir.” denilmektedir. Çocukların temiz ve günahsız olduklarından

dolayı dualarının kabul edileceğine inanılmaktadır. Yörede genelde Yağmur duası için Şah Sultan’a (Bk. Ek 2/ Foto. 44), gidilmekte ve kurbanlar kestirip dua edilmektedir. (KK: 2, 3, 8, 28, 33, 41) Ayrıca gidilirken yöreye has kömbeler yapılıp lokmalar dökülmektedir. Bütün bu uygulamalardan sonra yağmurun yağacağına inanılmaktadır. (KK: 5, 27)

Yukarıda anlatılan uygulamalar haricinde Çoban değneği suya atılmakta, muska yaptırılıp kurumuş bir ağaca çarıkla birlikte asılmakta, hayvanın kuru kafası suya

706 _{Hüseyin Şahin, “Malatya Mutfak Kültüründe Özel Günlere Dair Geleneksel Uygulamalar”, s. 240-}

atılmakta, kaplumbağa ters çevrilmektedir. Yağmur yağmasın diye de yılan öldürülüp yakılmakta, yağmurun yağdığı toprak alınarak kızgın bir tandır üzerine konulmaktadır.707 _{Ayrıca koyun sürülerinin aniden bir araya toplanıp durmasının}

yağmur yağacağının bir işareti olduğu ifade edilmektedir.

4.1.1. Yağmur Yağdırtma Ritüeli ile İlgili İnanış ve Uygulamaların Değerlendirilmesi

Yörede tarımsal faaliyetler çoğunlukta olduğu için su çok önemlidir Bu yüzden tüm köylerde genelde yağmur duasına çıkılmaktadır. Yağmur yağdırma veya yağmur yakarışı genel olarak “kurak ülke topluluklarının yağmur yağdırtmak amacı ile

başvurdukları dinsel ve büyüsel işlemlerle, sözlü formüllerden oluşan bir halk uygulaması” olarak ortaya çıkmıştır.708 _{Birçok toplumda yağmur yağdırtma ritülleri için}

“yağmur duası ve yağmur büyüsü” ifadeleri kullanılmaktadır. Bu uygulama büyü taşı

veya çocuğu ıslatmak şeklinde olmaktadır. Yüce varlıklar üzerinde etkisi olduğu düşünülen kurbanlar ve dualar aracılığı ile yapılan bir tür sihirsel işlem olarak da görülmektedir. Bunun haricinde yapılan dualar atalar kültü bağlamında onları etkileyecek ve onları acımaya sevk edecek şekilde düşünülmektedir.709

Yağmur duasının ilkel toplumlarda, Eski Mısır’da, Eski Yunan ve Eski Roma kültürlerinde de bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca Hinduizm, Zerdüştizm, Budizm dinlerinde de görmek mümkündür.710 _{Gagauz Türklerinde yağmur hayati derecede}

önemli kabul edilmektedir. Uzun süre yağmur yağmazsa yağmur duasına çıkılmaktadır. Onlara göre yağmur gökkuşağı vasıtası ile göğe çekilmektedir. Ebemkuşağının altından geçen kadınların erkek olacağı, erkeklerin ise kadın olacağına dair inanışlara sahiptirler.711 Türk mitolojisinde yağmur getiren bulutlara “dişi bulut” denmektedir.

707 _{Mehmet Yardımcı, “Malatya’da Halk İnanmaları, Mistik Kaynaklı Halk Sağıltmacılığı ve Bazı Halk}

İlaçları”, III. Battalgazi ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu, Tebliğler, Malatya 1988, s. 269.

708 _{Orhan Acıpayamlı, Halkbilim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, Basım yılı yok, ,}

s. 102.

709 _{Sami Kılıç, “Uşak ve Çevresinde Yağmur Yağdırma Uygulamaları (Takmak Köyü Örneği)”, Turkish} Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 503-514, TURKEY

710 _{Nedim Şahhüseyinoğlu, Anadolu Halk Kültüründe İnanç Motifleri, İtalik Kitaplar, Ankara 2000, s.}

24-25.

173

Bulutların gelmesinin kuraklığın biteceğine ve yağmurun bolca yağacağına işarettir. Göğün gürlemesi “bulut kükredi” şeklinde kişiselleştirilerek ifade edilmiştir.712

Anadolu’da yağmur yağdırtma töreni iki şekilde yapılmaktadır. Bunlardan birincisi halk tarafından yapılan yağmur duası törenleri, diğeri ise çocuklar tarafından yapılan törenlerdir. Türkiye genelinde yapılan törenlerde dinsel işlemler ve dinsel olmayan işlemler yapılmaktadır. Dinsel işlemlerde dua etme, at kafasına dua yazma, oruç tutma, taşa dua okuma gibi uygulamalar yapılmaktadır. Dinsel olmayan törenlerde ise taş toplama, kaplumbağa ıslatma veya ters çevirme, kepçecik bebekler hazırlama, suya kavrulmuş tuz atma, muska yapma gibi inanışlar bulunmaktadır.713

Ön Asya topluluklarında da yağmur yağdırtmak için çeşitli törenler yapılmıştır. Bu törenlerde Anadolu’da bulunan bazı dağlar, pınarlar, ağaçlar ve önemli zatların mezarlarında veya dağların tepelerinde törenler düzenlenmiştir. Ön Asya uygarlıklarından kalma bir yağmur yağdırtma yeri Boğazköy civarında fark edilen Yağmur Baba tepesidir.714 _{Yörede bu bağlamda birçok yağmur yağdırma yeri}

bulunmaktadır. Doğu Türkistan’da ve Anadolu’nun birçok yerinde yağmur duası için su kenarında, türbelerde, yüksek bir tepe veya ziyarette tören yapılması bakımından benzerlikler göstermektedir. Uygur ve Çuvaşlarda da yüksek bir yerde topluca yemek yeme uygulaması yağmur dualarındaki ortak noktalardandır.715

Anadolu’nun birçok yerinde çocuk oyunları arasında “yağmur tılsımı, çomça

gelin, kepçe kadın, gelin gonk” gibi oyunlar bulunmaktadır. Bu oyunların benzeri

Suriye Arapları arasında oynanmaktadır. Bu oyuna Araplar “ümmül gays” yani

“yağmur anası” ismini vermektedirler.716

Yöredeki yağmur yağdırtma törenleri Eski Türklerdeki inanışların devamı niteliğindedir. Eski Türklerde dağda yağmur ilahı için kesilen kurbanda kam önemli rol oynamaktadır. Kam dualar ederek raks etmekte, yer-su isimleri, nehir isimlerini

712 _{Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, C: II, s. 268-269.}

713 _{Orhan Acıpayamlı, “Türkiye ‘de Yağmur Duası II”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya} Fakültesi Dergisi, C. XXII, Sayı: 3-4, Ankara 1965, s. 228.

714 _{A. Tuba Ökse, “Eski Ön Asya’dan Günümüze Yeni Yıl Bayramları, Bereket ve Yağmur Yağdırma}

Törenleri”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S: 36, Ankara 2006, s. 58.

715 _{Ebru Kılıç, “Doğu Türkistan’dan Anadolu’ya Yağmur Törenleri”, Uluslararası Uygur Araştırmaları} Dergisi, Sayı: 3, 2014, s. 186-187.

716 _{Abdulkadir İnan, Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, s. 165; Orhan}

Acıpayamlı, “Türkiye’de Yağmur Duası ve Psiko-Sosyal Metotla İncelenmesi”, Ankara Üniversitesi

anmaktadır. Yada taşı bu işlem için de kullanılmaktadır.717 _{Bozan köyündeki Şah Sultan}

Türbesi ve Ermişli köyündeki Ali Baba ziyaretinde kurbanlar kesilmekte, sonrasında cem edilip dualar söylenmektedir. Ayrıca Ermişli köyünde Ali Baba ziyaretinin olduğu dağa çıkılıp kurbanlar kesilip dualar edilmektedir. Feke ve Saimbeyli Varsakları yağmur yağdırmak için ziyaretlere gidince orada dua edip kurbanlar kesmektedirler.718 _{Bu yönü}

ile yöredeki törenler arasında benzerlik göstermektedir.

Yöredeki Şah Sultan’da her yıl yapılan yağmur duasının bir benzerini de Nusayriler arasında görmek mümkündür. Nusayriler kendi aralarında yağ, bulgur, para topladıktan sonra belirlenen yerde bir araya gelip kurbanlar kesmektedirler. Hırısi adı verilen özel bir yemek yenmektedir. Sonrasında türbede dinsel törenler yapılmaktadır.719

Eski Türklerde yağmur taşları, hayvan iskeleti ve kafataslarının toplanması, topluca verilen yemek âdetleri, çocukların ağlatılıp dua ettirilmelerinin sağlanması gibi uygulamalar bunlardan bazılardır. Bu törenlerde topluca hareket edip ayinler yapmak eski Türk geleneklerinin devamı niteliğindedir.720