On İki İmam, Tevella ve Teberra İnanışı

Şia ve Alevilere göre, Hz. Muhammed’den sonra Ehlibeyt soyu On İki İmam olarak bilinen Hz. Ali, İmam Hasan, İmam Hüseyin, Zeynel Abidin, Muhammed Bakır, Cafer-i Sadık, Musa-i Kazım, İmam Rıza, Muhammed Taki, Ali Naki, Hasan Askeri, Muhammed Mehdi’yle devam etmiştir. Alevi inancına göre On iki İmam’ı inkâr eden veya herhangi birini kabul etmeyen Alevi olarak kabul edilmemektedir. Araştırma sahamızda On İki İmam ile ilgili söylenenlerin hepsinin genel Alevilik inancı ile benzerlik gösterdiğini tespit ettik. Ayrıca oruç konusunda da ifade edileceği gibi Muharrem ayında tutulan orucun yörede on iki gün tutulmasının On İki İmam inancı ile doğrudan bağlantısı olduğu söylenmektedir. (KK: 3, 12, 17, 21, 24, 30, 33, 35, 43, 45, 51, 56, 58, 63, 65, 68, 69, 74)

Yöredeki Alevilere göre, On İki İmam’ın atası İmam Ali, anası ise Fatıma anadır. Kevser suresinin hükmüne göre Hz. Resullulah’ın soyu sonsuza kadar (Ahirete kadar) Fatıma ve Ali’den devam edecektir. Alevi inancına göre tüm İmamlar birbirine eşittir. Alevi dedeleri imam soyundandır. (KK: 3, 12, 15, 17, 35, 43, 45, 51, 56, 58, 63)

Arguvan’ın Bozan köyünde türbesi bulunan ve bu yörede büyüyüp vefat eden Şah Sultan On İki İmam ile ilgili nefeslerinden bir tanesi konunun anlaşılması bakımından önemlidir.

Severim Allah’ı canı gönülden Derviş Muhammed’im böyle oluptur Aşkına düşmüşüm deruni dilden Evliya enbiya ondan geliptir

Vücudum evini zapteden sultan Şah Sultan ilmine âlim oluptur Hak mihmanımızdır tanıdık tanıştık Artık küfürümüz imana düştük

Vücudum şehrini eyleyip evsan Fatmada kürsüden eyledi nişan Feleğin bendine bir kandil asan Cihana doğunca âlem ürüşan Firavun kavmiyle cenk eden Küçücük yaşında ol İmam Hasan Musa üstat nazarında ikrara düştük Sinasın doğradı cazı serine

292 _{A. Faruk Sinanoğlu, Türk Kültüründe Alevi-Bektaşi Olgusu (Malatya Örneği), IQ Kültür Sanat}

Yay., İstanbul 2008, s. 173.

57

Peygamber Muhammed Ali’dir Hasan vardı atasıynan görüştü Haydar Hasan Hüseyin’e endi bu çember Sahabeler figan etti ağlaştı İmran dili söyler daima ezber Onda nöbet Hüseyin erişti

Zülfüne bend olduk toruna düştük Görelim ne ne gelir hak yazısından

İmam Zeynel Abidin Basrada Başımıza bunca haller geliptir İmam Bakır zuhur etti orada Gam eyleme dünya kime kalıptır İmam Cafer messeb ulu divanda İmam Zeynel İmam Bakır ölüptür Okuyan hatmetti ilmine düştük Hak bizi yâd etme hak sıfatından

Musayı Kazım’ın şavku Veli’den İmam Cafer Kazım Musa er idi Meskeni anlattı aşkın elinden İlim idi Kur’an idi din idi İmam rızanın sesi Ali’den Dört köşeye şevle veren nur idi Öter dertli dertli gülşana düştük Dağlar sedalandı bülbül sesinden

Takıyı Nakıyı ele alalım İmam Rıza Takı’yı sevdim

Hasan Askeriye yüzler sürelim Dervişlik hırkasın eynime geydim

Mehdi gelir İmamların zulalı Bahroldum bir zamanlar ummana daldım Üstadın önünü alana düştük Gönül karar kıldı aşk deryasından

Hasan Ali Askeri cabbayur âlem Derviş Muhammed’im çağlayıp akar Muhammed Mehdi’de hamdoldu kelam Şu aşkın ateşi sinemi yakar

Sabah seherinde bir yeşil âlem Şah Sultan gariptir yoluna bakar Kendi verir şu cihanın fetini Bülbül feryad eder gözler gülzarı294

Yörede, tevella kelimesi Ehlibeyt dostlarını dost kabul etmek, onlarla iyi ilişkiler kurmak, Ehlibeyt soyundan gelenleri sevmek ve onlara bağlanmak anlamında kullanılmaktadır. Teberra kelimesi ise Ehlibeyt düşmanlarını düşman kabul etmek ve onlardan uzak durmak anlamını taşımaktadır. Dolayısıyla, Ehlibeyt dostlarına rahmet, Yezidlere lanet ön plandadır. Tevella ve Teberra’ya Hz. Ali’nin “Mazluma yardımcı ol,

zalime düşman kesil.” sözleri delil olarak gösterilmektedir. Ayrıca yörede Hz. Ali’ye

atfedilen rivayete göre, Hz. Ali buyurdu ki: Peygamberin vefatı sonrası Hz. Ali’nin hakkının gasp edilmesi ve Ehlibeyti incitmelerinden dolayı Hz. Fatıma babasının mezarına gitmiş ve Ehlibeyt düşmanlarını şikâyet etmiştir. Bu hadise sonrası Hz. Fatıma Ehlibeyt düşmanlarından uzak durmuştur. (KK: 8, 15, 41)

Arguvan ve çevresinde “Tevella ve Teberra”ya Hz. Muhammed’in torunları İmam Hasan ve İmam Hüseyin için söylediği “Allah’ım! Ben bunları seviyorum, sen de

sev, bunları sevmeyenler düşmanım, sen de düşman ol.” Hadisi ile Şura suresinin

23.ayeti indirilirken Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin’i abası altına alarak “Allah’ım

benim yakınlarım bunlardır. Bunları sevenleri sev, sevmeyenleri sevme.”295 _{demesi de}

delil olarak gösterilmektedir. (KK: 15) Alevilik inanç sisteminde, On iki İmam, Hacı Bektaş Veli, Derviş Muhammed gibi kutsal kişilere dara düşüldüğünde sığınılmakta ve onlardan yardım beklenmektedir.296

Yörede Tevella ve Teberra inancı ile ilgili olduğu görülen aşağıdaki deyiş önem arz etmektedir.

Olup zuhur tecelli nur mescidi ara Çıktı o ravzayı per nurdan yedi beyza

Tamamen gördüler ki salar enbiya elidir Muhammed arabi yani Mustafa elidir

Yüceldi sevti cenabı resul rabbi celil Hatib kıldı o bişerme ey lain pahil

Sebep nedir böyle tez kâfir oldun ey kemera Olup gazap el halife edüp sün azim güna

Bu dem iş bu zulmümüz cihana saldı fesat Şeriatı bozuben din evini kılıb berbat

Bu fitne bies olur Ali şehadetine

295 _{Bk. Ebu Îsâ Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî, Sünen, I-V, Çağrı Yay., 1992, Menâkıb, 31;Ali İrfan, Hak} İle Batıl Davası Marifet ve Hakikat İlmi Hak Yolu, Can Yay., İstanbul 2000, s. 220-221.

296 _{https://aliseydisevim.wordpress.com/2011/08/17/sah-sultan-hatun-turbesi-bozan-arguvan-}

59

Bu fitne bies olur kerbela musibetine

Dökülse hasere kadar her ne degluna hak kan Cümlesinin sebebi bu fitnetir bigüman

Deyüb bu sözleri hayran nisa bi hal gamin Bu fikire düştü ki o kavma ede nefrin

Koptu bir alamet kıyamet etti zahir Seda geldi mescitten vuruldu sanki sur

Gördü bu halı selman ki heyrel beşer Eğer aça başını yıkılır cihan yekser

Yalvardı dedi ey nuri ayın Mustafa

Emin oğlun haydar saftır değil bu emre razı

Belaya sabr etmek sizlere adettir Sebep odur ki atan dü âleme rahmettir

Bu sözleri eşitip Fatıma bintü Resul Çekti elini başından bu sözü kıldı kabul

O demde Fatıma terk etti figanı Sabr eyle teskin eyledi yaralı canını 297