4.1. Araştırmada incelenen unsurlar
4.1.1. Tane verimi (kg/da)
Araştırmada incelenen dört değişik ekim sıklığı uygulamasının altı ekmeklik buğday çeşidinin kıraç koşullarda tane verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.1’
de verilmiştir.
Çizelge 4.1. Kıraç koşullarda farklı ekim sıklıkları uygulanan ekmeklik buğday çeşitlerinin tane verimlerine ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynağı
Yıllar
Ortalama
S.D.
2012-2013 Yılı 2013-2014 Yılı
Kar.Or. FDeğ. Kar.Or. FDeğ. S.D. Kar.Or. FDeğ.
Yıl 1 321974,9 168,31**
Ekim sıklığı 3 17507,61 9,57** 5855,99 2,93 * 3 20811,09 10,88**
Yıl x Ekim sıklığı 3 2552,51 1,33öd
Çeşit 5 29404,59 16,08** 10745,13 5,38** 5 30292,20 15,84**
Yıl x Çeşit 5 9857,52 5,15**
Ekim sık. x Ceşit 15 4576,16 2,50** 1573,30 0,79öd 15 2362,09 1,24öd
Yılx Ekim sık.x Çeşit 15 3787,37 1,98*
Hata 46 1828,84 1997,17 92 1913,01
Genel 71 5180,11 3912,65 143 6766,16
D.K. (%) 19,80 14,39 16,65
**: istatistiki olarak % 1’ de önemli, *: istatistiki olarak %5’te önemli, öd: istatistiki olarak önemli değil
Çizelge 4.1’de görüldüğü gibi kıraç koşullarda 2012-2013 ürün yılında ekim sıklıkları ve çeşitler arası farklılıklar ile ekim sıklığı x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunmuştur. Yine 2013-2014 yılında ekim sıklıkları arası farklılıklar % 5 düzeyinde önemli bulunurken, çeşitler arası farklılıkların % 1 düzeyinde önemli olduğu belirlenmiştir. İki yılın ortalamasında ise yıllar, ekim sıklıkları ve çeşitler arası farklılıklar
ile yıl x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunurken, yıl x ekim sıklığı x çeşit interaksiyonunun da % 5 düzeyinde önemli olduğu tespit edilmiştir. 2012-2013, 2013-2014 yılları ve iki yılın ortalaması olarak farklı ekim sıklıklarının altı buğday çeşidi üzerine etkisine ait tane verim ortalamaları ve AÖF değerleri Çizelge 4.2 ’de verilmiştir.
Çizelge 4.2. Kıraç koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin tane verim ortalamaları ve AÖF değerleri
Yıllar Ekim
Sıklığı Çeşitler
Alpu 01 Atay 85 Bezostaja 1 H.kaya 99 Sönmez 01 Sultan 95 Ortalama
2012-2013
350 tohum/m² 204,7 160,9 101,8 230,1 167,4 202,6 177,9 C
500 tohum/m² 206,9 143,1 163,7 329,1 180,4 220,5 207,3 B
650 tohum/m² 284,3 191,3 257,7 360,2 255,4 160,1 251,5 A
800 tohum/m² 276,3 249,2 163,4 297,4 196,4 181,4 227,3 AB
Ortalama 243,0 B 186,1 C 171,6 C 304,2 A 199,9 C 191,1 C 216,0 B
2013-2014
350 tohum/m² 331,4 288,6 278,1 331,1 309,0 242,6 296,8 B
500 tohum/m² 365,9 295,1 287,1 272,6 301,9 276,4 299,8 B
650 tohum/m² 396,5 302,8 355,3 343,6 309,9 310,6 336,4 A
800 tohum/m² 351,2 276,2 272,1 338,8 343,4 273,7 309,2 AB
Ortalama 361,3 A 290,7 BC 298,2 BC 321,5 B 316,1 B 275,8 C 310,6 A
Ortalama 350 tohum/m² 268,1 224,7 189,9 280,6 238,2 222,6 237,4 C
500 tohum/m² 286,4 219,1 225,4 300,9 241,2 248,5 253,6 BC
650 tohum/m² 340,4 247,1 306,5 351,9 282,6 235,3 294,0 A
800 tohum/m² 313,7 262,7 217,7 318,1 269,9 227,5 268,3 B
Ortalama 302,2 A 238,4 B 234,9 B 312,9 A 258,0 B 233,5 B 263,3
A.Ö.FOrtalama (%) Yıl: 14,45 Ek.Sık: 20,45 Yıl x Ek.Sık: 28,91 Çeşit: 25,06 Yıl x Çeşit: 35,47 Ek. Sık. x Çeşit: 50,07 Yıl x Ek. Sık x Çeşit: 70,81
2012-2013 ürün yılında en fazla tane verimi 251,5 ve 227,3 kg/da ile sırasıyla 650 ve 800 tohum/m² ekim sıklığı uygulamalarından elde edilirken, en düşük tane verimi 177,9 kg/da ile 350 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilmiştir. 2013-2014 ürün yılında en fazla tane verimi 336,4 ve 309,2 kg/da ile sırasıyla 650 ve 800 tohum/m² ekim sıklığı uygulamalarından elde edilirken, en düşük tane verimi 296,8 kg/da ile 350 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilmiştir. İki yılın ortalaması olarak ekim sıklıkları değerlendirildiğinde, en fazla tane verimi 294 kg/da ile 650 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilirken, en az tane verimi 350 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından 237,4 kg/da olarak elde edilmiştir. Yine kıraç koşullarda çeşitler açısından en yüksek tane verimi, denemenin ilk yılında 304,2 kg/da ile Harmankaya 99 çeşidinden alınırken, denemenin ikinci yılında 361,3 kg/da ile Alpu 01 çeşidinden elde edilmiştir. En düşük tane verimi ise 2012-2013 ürün yılında Bezostaja 1 çeşidinden 171,6 kg/da ile elde edilirken, 2013-2014 ürün yılında 275,8 kg/da ile Sultan 95 çeşidinden alınmıştır. İki yılın
ortalamasına gelince Harmankaya 99 çeşidi 312,9 kg/da ve Alpu 01 çeşidi 302,2 kg/da ile en yüksek tane verim elde edilen ekmeklik buğday çeşitleri olurken, en az tane verimi elde edilen çeşit 233,5 kg/da ile Sultan 95 olmuştur.
Ürün yıllarına bakıldığında 2013-2014 ürün yılında elde edilen tane verim (310,6 kg/da) değerinin 2012-2013 ürün yılında elde edilen tane verim değerinden (216,0 kg/da) daha yüksek olduğu görülmüştür. Kıraç koşullarda ekmeklik buğdayda tane verimi çoğunlukla düşen yağış miktarı ve bitkinin yetişme dönemlerine göre yağış dağılımına bağlı olarak değişmektedir (Heyne, 1987; Kün, 1996; Curtis vd., 2002). Ayrıca ekmeklik buğdayda tane verim büyük ölçüde sonbahar ve ilkbahar döneminde düşen yağışlarla şekillenmektedir (Jensen, 1988; Kün, 1996). Dolayısıyle bitkinin ilk gelişme devresi ve çiçeklenme döneminde düşen yağışlar verimde artışa neden olmaktadır. Bununla uyumlu bir şekilde bu araştırmada denemenin ikinci yılındaki yağış miktarı 318,7 mm olup denemenin ilk yılındaki yağış miktarı olan 254,1 mm’den fazla olduğu için ikinci yıl elde edilen tane verimi daha yüksek olmuştur.
Şekil 4.1. Kıraç koşullarda yıllara göre ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitlerinin tane verim değerleri üzerine etkisi
Ekim sıklığı x çeşit interaksiyonu 2012-2013 ürün yılında % 1 düzeyinde önemli bulunmuştur. Bunun sebebi ekim sıklığı uygulamalarına çeşitlerin farklı tepkiler vermesidir. En yüksek tane verime Sultan 95 500 tohum/m² ekim sıklığında ulaşırken Atay
0 100 200 300 400
Alpu-01 Atay-85 Bezostaja-1
Harmankaya-99 Sönmez-01 Sultan-95
Tane Verimi (kg/da)
2012-2013 2013-2014 Yıllar Ortalaması Ekim Sıklıkları
85 800 tohum/m² de ulaşmış, diğer çeşitler ise 650 tohum/m² uygulamasında ulaşmışlardır.
Ayrıca kıraç koşullarda iki yılın ortalaması olarak yıl x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunmuştur. Bunun sebebi Alpu 01, Harmankaya 99 ve Sönmez 01 çeşitlerinin denemenin ilk yılına göre denemenin ikinci yılında farklı gruplara dahil olurken diğer çeşitlerin benzer gruplarda kalmış olmasıdır.
İki yılın ortalaması olarak yıl x ekim sıklığı x çeşit interaksiyonu önemli (p<0,05) bulunmuştur (Çizelge 4.1). Bunun sebeplerinden birisi iki yılın ortalamasında ve denemenin ikinci yılında çeşitler arası farklılıkların çok fazla olmamasına rağmen denemenin ilk yılında Harmankaya 99 çeşidindeki tane verim değerlerinin oldukça yüksek olmasıdır. Bir diğer sebep ise Sultan 95 çeşidinde ilk yıl 500 tohum/m²‘den sonra tane veriminin düşmesi, ayrıca Atay 85 çeşidi ilk yıl en yüksek tane verimine 800 tohum/m² de ulaşmasıdır. Agronomik uygulamaların bitki üzerine etkisi ve bitkilerin sahip oldukları genotipik özelliklerdeki varyasyonun farklı yıllardaki değişen iklim koşullarından farklı şekilde etkilenmelerine sebep oldukları için ikili ve üçlü interaksiyonlar önemli çıkabilmektedir (Mihalyfalvy ve Frenk, 1968; Rao vd., 1993; Johansson vd., 2003;
Garrido-Lestache vd., 2005). Dolayısıyle benzer şekilde bu araştırmada da önemli bulunmuştur. Kıraç koşullarda yürütülen denemede farklı ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitleri üzerine etkilerini gösteren ortogonal parçalanma tablosu Çizelge 4.3’te verilmiştir.
Çizelge 4.3. Kıraç koşullarda farklı ekim sıklığı uygulanan ekmeklik buğday çeşitlerine ekim sıklığının etkisini gösteren ortogonal parçalanma tablosu
**: istatistiki olarak % 1’ de önemli; * istatistiki olarak % 5’te önemli
Ekim sıklıklarının tane verim değerleri üzerine lineer etkileri çok önemli (p<0,01) bulunurken quadratik ve kübik etkileri önemli (p<0,05) bulunmuştur. Ekim sıklığı çalışmalarında çoğunlukla quadratik bir dağılım görülmektedir (Rao vd., 1993). Nitekim yapılan çalışmalarda gerek azot dozu olsun gerekse ekim sıklığı olsun artan girdi miktarına bağlı olarak elde edilen birim alan tane verimleri quadratik olarak gözlenmektedir
ORTOGONAL PARÇALANMA TABLOSU ( Yılların Ortalaması Olarak ) Varyasyon Kaynağı Ser. Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri
Lineer Etki 1 31937,36 13,419 **
Quadratik Etki 1 15812,22 6,644 *
Kübik Etki 1 14683,68 6,170 *
Hata 92 2379,96
(Sönmez, 2001; Ertürk, 2014). Dolayısıyle bu çalışmada da farklı ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitlerinin tane verimi üzerine etkisini değerlendirmede quadratik etki dikkate alınmış olup formülü; y = 71.31 + 0.624 x - 0.001 x² (R² = 0.765) olarak ifade edilmiştir. Kıraç koşullarda en fazla tane verimi 650 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilirken regresyon analizi sonucu optimum ekim sıklığının 625 tohum/m² olduğu tespit edilmiştir.
Kıraç koşullarda tane verimi ile metrekarede başak sayısı, hasat indeksi, tane protein oranı ve olgunlaşma gün sayısı parametreleri arasındaki korelasyon önemli ve olumlu yönde bulunurken; hektolitre ağırlığı, başak uzunluğu, bayrak yaprak alanı, başakta tane sayısı ve ağırlığı, SDS-sedimentasyon değeri, bayrak yaprak klorofil içeriği ve başaklanma gün sayısı parametreleri ile aralarındaki korelasyon önemli ve olumsuz yönde bulunmuştur (Çizelge 4.63). Bu çalışmada bulunan sonuçlarla benzer olarak Dodig vd.
(2012) tane verim ile hasat indeksi, arasında olumlu ve önemli ilişki bulurken; başaklanma gün sayısı ile arasında önemli ve olumsuz korelasyon bulmuştur. Başar vd. (1998) ise tane verimi ile tane protein oranı arasındaki ilişkiyi önemli ve olumlu bulurken; bazı araştırmacılar da tane verim ile metrekarede başak sayısı arasında önemli ve olumlu korelasyon tespit etmişlerdir (Oktay ,2006; Ertekin, 2011; Dodig vd., 2012). Özdemir (2011) ise tane verimi ile hasat indeksi, bin tane ağırlığı, başakta tane sayısı ve ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve SDS-sedimentasyon değeri arasında önemli ve olumlu korelasyon bulurken; tane protein oranı ile arasında bu araştırmada bulunanın aksine olumsuz ve önemli korelasyon tespit etmiştir. Mohammadi vd. (2016) ise araştırmalarında bu çalışmayla uyumlu olarak tane verim ile başaklanma gün sayısı arasında negatif korelasyon olduğunu bildirirken; yine tane verimi ile hektolitre ağırlığı ve başak uzunluğu parametreleri arasında pozitif korelasyonun önemli olduğunu bildirerek bu çalışmanın aksi yönünde sonuçlar bulmuşlardır.
Sulu koşullara gelince, araştırmada incelenen farklı ekim sıklıklarının altı ekmeklik buğday çeşidinin tane verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.4’te verilmiştir.
Çizelge 4.4’te görüldüğü gibi sulu koşullarda 2012-2013 ürün yılında ekim sıklıkları ve çeşitler arası farklılıklar çok önemli (p<0,01) olarak bulunmuştur. Yine 2013-2014 yılında ekim sıklıkları ve çeşitler arası farklılıkların % 1 düzeyinde önemli olduğu belirlenmiştir.
Her iki yılın ortalaması incelendiğinde ise yıllar arası farklılıklar ile yıl x ekim sıklığı
interaksiyonu % 5 düzeyinde önemli bulunurken, ekim sıklıkları ve çeşitler arası farklılıklar ile yıl x çeşit interaksiyonu % 1 düzeyinde önemli olarak tespit edilmiştir.
Çizelge 4.4. Sulu koşullarda farklı ekim sıklığı uygulanan ekmeklik buğday çeşitlerinin birim alan tane verimlerine ait varyans analiz tablosu
Varyasyon Kaynağı
Yıllar
Ortalama
S.D.
2012-2013 Yılı 2013-2014 Yılı
Kar.Or. FDeğ. Kar.Or. FDeğ. S.D. Kar.Or. FDeğ.
Yıl 1 18144,76 4,626*
Ekim sıklığı 3 17810,53 4,42** 32993,21 8,65** 3 39458,22 10,06**
Yıl x Ekim sıklığı 3 11345,52 2,89*
Çeşit 5 80044,63 19,86** 14082,72 3,69** 5 71594,72 18,26**
Yıl x Çeşit 5 22532,64 5,75**
Ekim sık. x Çeşit 15 5227,46 1,30 öd 2803,41 0,74öd 15 3025,92 0,77öd
Yıl x Ekim sık x Çeşit 15 5004,95 1,28öd
Hata 46 4029,91 3814,07 92 3921,99
Genel 71 10410,78 5680,47 143 8116,25
D.K. (%) 15,77 14,53 15,14
**: istatistiki olarak % 1’ de önemli, *: istatistiki olarak %5’te önemli, öd: istatistiki olarak önemli değil
Sulu koşullarda 2012-2013, 2013-2014 yılları ve iki yılın ortalaması olarak farklı ekim sıklıklarının altı buğday çeşidi üzerine etkisine ait tane verim ortalamaları ve AÖF değerleri Çizelge 4.5 ’te verilmiştir. 2012-2013 yılında en fazla tane verimi 437,1 ve 417,0 kg/da ile sırasıyla 500 ve 650 tohum/m² ekim sıklığı uygulamalarından elde edilirken en düşük tane verimi 364,7 kg/da ile 800 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilmiştir. 2013-2014 ürün yılında ise en fazla tane verimi 484,5 kg/da ile 500 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilirken diğer üç ekim sıklığıda aynı grubuna girmiş, en düşük tane verimi 386,8 kg/da ile 650 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilmiştir. İki yılın ortalaması olarak ekim sıklıkları değerlendirildiğinde, en fazla tane verimi 460,8 kg/da ile 500 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilirken, diğer üç ekim sıklığı uygulaması da istatistiksel olarak aynı grupta yer almış ve en az tane verimi 800 tohum/m²’den 383,7 kg/da olarak elde edilmiştir. Ekim sıklığının 350 tohum/m²’den 500 tohum/m²’ye yükselmesinin tane verimini önemli oranda artırdığı belirlenmiştir. Ekim sıklığı 650 ve 800 tohum/m²uygulamasından alınan tane verimleri 500 tohum/m² ’ ye göre istatistiksel olarak önemli oranda düşük kalmıştır. Çeşitler açısından sulu koşullarda en yüksek tane verimi denemenin ilk yılında 521,1 kg/da ile Harmankaya 99 çeşidinden alınırken, denemenin ikinci yılında 476,5 ve 451,8 kg/da ile sırasıyle Alpu 01 ve Harmankaya 99 çeşitlerinden elde edilmiştir. En düşük tane verimi ise denemenin her iki yılında da Bezostaja 1 çeşidinden alınmış olup bu çeşidin tane verimi denemenin ilk yılında 268,7 kg/da olurken, denemenin ikinci yılında 383,2 kg/da olarak elde edilmiştir.
İki yılın ortalaması olarak Harmankaya 99 çeşidi 486,5 kg/da ile en yüksek tane verim elde edilen çeşit olurken, en az tane verimi elde edilen çeşit 326,0 kg/da ile Bezostaja 1 olmuştur. Denemede yıllar arası fark % 5 düzeyinde önemli bulunmuş olup ikinci yıl ortalama tane verimi 424,9 kg/da ile ilk yıldan (402,5 kg/da) daha fazla olmuştur. Sulu koşullarda iki yılın ortalaması olarak yıl x ekim sıklığı (p<0,05) düzeyinde önemli bulunmasının sebebi 2012-2013 yılında 500 ve 650 tohum/m² ekim sıklıkları arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemsiz olup aynı gruba girerken, 2013-2014 yılında farklı gruba girmesi; yine aynı şekilde 650 ve 800 tohum/m² ekim sıklıklarının 2012-2013 yılında farklı gruba girerken, 2013-2014 yılında aynı gruba girmesi olarak değerlendirilebilir (Çizelge 4.5). Yıl x çeşit interaksiyonunun % 1 düzeyinde önemli bulunmasının sebebi ise Alpu 01 ve Sönmez 01 çeşitlerinin yıllara göre farklı grupta yer alırken diğer çeşitlerin farklı yıllarda da aynı grupta yer almış olmalarıdır (Çizelge 4.5).
Çizelge 4.5 Sulu koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin tane verim ortalamaları ve AÖF değerleri
Yıllar Ekim Sıklığı
Çeşitler
Alpu 01 Atay 85 Bezostaja 1 H.kaya 99 Sönmez 01 Sultan 95 Ortalama
2012-2013
350 tohum/m² 409,2 386,4 270,8 490,3 419,7 370,2 391,1 BC
500 tohum/m² 419,9 422,4 317,8 623,2 357,6 481,9 437,1 A
650 tohum/m² 490,6 433,9 238,8 526,9 404,9 406,8 417,0 AB
800 tohum/m² 361,0 384,6 247,6 444,2 323,0 427,6 364,7 C
Ortalama 420,2 B 406,8 B 268,7 C 521,1 A 376,3 B 421,6 B 402,5 B
2013-2014
350 tohum/m² 506,8 437,8 374,0 406,6 407,2 421,8 425,7 B
500 tohum/m² 534,9 483,8 420,4 531,7 481,5 454,7 484,5 A
650 tohum/m² 383,0 404,9 347,0 425,2 353,6 406,9 386,8 B
800 tohum/m² 481,2 357,5 391,3 443,8 352,9 389,4 402,7 B
Ortalama 476,5 A 421,0 BC 383,2 C 451,8 AB 398,8 C 418,2 BC 424,9 A
Ortalama
350 tohum/m² 458,0 412,1 322,4 448,5 413,5 396,0 408,4 B
500 tohum/m² 477,4 453,1 369,1 577,4 419,6 468,3 460,8 A
650 tohum/m² 436,8 419,4 292,9 476,0 379,2 406,9 401,9 B
800 tohum/m² 421,1 371,0 319,5 444,0 337,9 408,5 383,7 B
Ortalama 448,3 B 413,9 BC 326,0 D 486,5 A 387,6 C 419,9 BC 413,7
AÖFOrtalama(%) Yıl: 20,73 Ek.sık: 29,32 Yıl x Ek.sık: 41,46 Çeşit: 35,91 Yıl x Çeşit: 50,79 Ek.sık. x Çeşit: 71,81 Yıl x Ek.sık x Çeşit: 101,56
Şekil 4.2. Sulu koşullarda yıllara göre ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitlerinin tane verim değerleri üzerine etkisi.
Sulu koşullarda farklı ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitleri üzerine etkilerini gösteren ortogonal parçalanma tablosu Çizelge 4.6 ‘da verilmiştir. Ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitlerinin birim alan tane verim değerleri üzerine gerek lineer, gerek quadratik ve gerekse kübik etkileri çok önemli (p<0.01) bulunmasına rağmen beklendiği gibi ekim sıklığı çalışmalarında çoğunlukla quadratik bir dağılım görülmektedir. Nitekim yapılan çalışmalarda gerek azot dozu olsun gerekse ekim sıklığı olsun artan girdi miktarına bağlı olarak elde edilen birim alan tane verimleri quadratik olarak gözlenmektedir (Ertürk, 2014; Johansson vd., 2003). Bu çalışmada yapılan analiz sonucunda farklı ekim sıklıklarının çeşitler üzerine etkisi kıraç koşullarda olduğu gibi quadratik olarak belirlenmiş olup formülü; y = 227.39 + 0.8134 x - 0.008 x² (R² = 0,648) olarak belirlenmiştir.
Denemede en yüksek tane verimi 500 tohum/m² ekim sıklığı uygulamasından elde edilmiş olup yapılan regresyon analizi sonunda optimum ekim sıklığının 510 tohum/m² olduğu belirlenmiştir.
Çizelge 4.6. Sulu koşullarda farklı ekim sıklığı uygulanan ekmeklik buğday çeşitlerine ekim sıklığının etkisini gösteren ortogonal parçalanma tablosu
ORTOGONAL PARÇALANMA TABLOSU ( Yılların Ortalaması Olarak )
Varyasyon Kaynağı Ser. Derecesi Kareler Ortalaması F Değeri
Lineer Etki 1 31888,50 7,74 **
Quadratik Etki 1 44839,83 10,89 **
Kübik Etki 1 41646,35 10,11 **
Hata 92 4119,06
**: istatistiksel olarak çok önemli (p<0,01).
100 200 300 400 500 600 700
Alpu-01 Atay-85 Bezostaja-1
Harmankaya-99 Sönmez-01 Sultan-95
Tane Verimi (kg/da)
2012-2013 2013-2014 Yıllar Ortalaması Ekim Sıklıkları
Sulu koşullarda tane verimi ile hasat indeksi, başak uzunluğu, olgunlaşma gün sayısı ve bayrak yaprak klorofil içeriği parametreleri arasında olumlu ve önemli korelasyon tespit edilirken; SDS-sedimentasyon değeri ve bitki boyu ile aralarındaki korelasyon önemli ve olumsuz yöndedir (Çizelge 4.63). Bu çalışmaya benzer olarak sulu koşullarda Sümer (2008) ‘in yaptığı çalışmada tane verim ile metrekarede başak sayısı, tane protein oranı, başaklanma gün sayısı arasında olumlu ve önemli korelasyon tespit ederken başakta tane ağırlığı, bayrak yaprak alanı, bin tane ağırlığı, SDS-sedimentasyon arasında önemli ve negatif korelasyon tespit edilmiştir. Dodig vd. (2012) yaptıkları çalışmalarında tane verim ile hasat indeksi arasında önemli ve olumlu ilişki bulmuşlardır. Carter (2016) ise yaptığı çalışmada tane verim ile bitki boyu arasında pozitif korelasyon tespit etmiştir.
Ekmeklik buğdayda tane veriminin ortaya çıkmasında genotip çevre interaksiyonun, iklim faktörlerinin ve agronomik uygulamaların etkisi büyük olup gerek yağışla gerekse sulama ile bitkinin alacağı su miktarı tane veriminde büyük etkiye sahiptir (Olgun vd., 2016). Nitekim yapılan araştırmalarda kıraç koşullarda buğdayın suya en çok ihtiyaç duyduğu dönemlerin ilk gelişme dönemi olan eylül, ekim ayları ile çiçeklenme ve süt olum dönemi olan nisan, mayıs ayları olduğu vurgulanmış olup bu zamanlarda düşen yağış miktarının tane veriminde oldukça etkili olduğu belirtilmiştir (Kün, 1996; Zhang ve Oweis, 1999; Olgun vd., 2016). Ayrıca sulama imkanı varsa kıraç koşulların olumsuz etkisinin ortadan kalktığı ortaya konmuştur (Jensen, 1988; Curtis vd., 2002). Bu çalışmada da bu bilgiler doğrultusunda sulu koşullardan kıraç koşullara göre daha fazla tane verimi elde edilmiştir. Orta Anadolu koşullarında buğday verimini etkileyen en önemli unsurların başında bitki gelişme dönemindeki yağışların yetersizliği ve yıl içindeki yağış dağılımındaki dengesizlik gelmektedir (Çekiç, 2008).Yine kıraç koşullarda da daha fazla yağış alınan denemenin ikinci yılındaki tane veriminin denemenin ilk yılına göre yüksek olması elde edilen verim artışının bitki tarafından alınan yeterli su miktarından kaynaklandığını doğrulamaktadır. Yağışlardaki artış veya azalış özellikle çeşitlerden elde edilen tane verim miktarında farklılara sebep olmakta ve bunun sonucu olarakta kıraç koşullarda çeşitlerde tane verim bakımından dalgalanmalar görülebilmektedir (Heyne, 1987; Kün, 1996; Curtis vd., 2002).
Bu çalışmada Şekil 4.1 ve 4.2’ de görüldüğü gibi en fazla tane verimi sulu ve kıraç koşullarda Harmankaya 99 çeşidinden alınmış olup çeşitler arasındaki verim farkı önemli oranda yüksek çıkmıştır. Bu sonuçlar Belen’in (2016) bulduğu sonuçlar ile uyumludur.
Kıraç koşullarda en düşük tane veriminin sulu koşullar için tavsiye edilen Sultan 95 çeşidinden alınmış olup bu sonuç Çekiç (2008) ile uyumludur. Sulu koşullarda ise en düşük tane verimi kıraç koşullar için tavsiye edilen Bezostaja 1 çeşidinden alınmıştır.
Buradan hareketle belirli koşullar için geliştirilen çeşitlerin farklı koşullarda yetiştirildiğinde aynı performansı gösteremediği ve dolayısıyle yüksek verim için tavsiye edildiği koşullarda kültürünün yapılması gerektiği ortaya çıkmaktadır.
Yine araştırma sonuçlarına göre en fazla tane verimin alındığı ekim sıklığı kıraç koşullarda 650 tohum/m² ve sulu koşullarda ise 500 tohum/m² olarak belirlenirken optimum ekim sıklığı kıraç koşullarda 625 tohum/m², sulu koşullarda ise 510 tohum/m² olarak belirlenmiştir. Gerek sulu gerekse kıraç koşullarda optimum ekim sıklığı uygulamasıyla en yüksek tane veriminin elde edilebileceği birçok çalışmada belirtilmiştir (Özdemir, 2011; Iqbal vd., 2012; Akıncı, 2014; Anwar vd., 2015). Ekim sıklığı artışı belli bir noktadan sonra bitkinin performansına olumsuz etki yapmaktadır (Öztürk ve Akten, 1998). Wang vd. (2013) bitkinin kıraç ve sulu koşullarda artan su miktarıyle birlikte tane verimindeki artışının polinominal bir artış şeklinde meydana geldiğini bildirmişlerdir.
Birim alandaki bitki sayısının artmasıyla optimum sayıdan fazla bitki olması bitkiler arası artan rekabet ortamında bitki başına düşen su ve besin elementklerinin azalmasına neden olmakta ve bu durumda elde edilen tane verimde azalma meydana gelmektedir (Dai vd, 2013; Haile vd.,2013; Shah, 2016). Yapılan birçok çalışmada bu çalışmada elde ettiğimiz sonuçlara benzer olarak kıraç koşullardaki ekim sıklığının sulu koşullara göre daha fazla olduğu kıraçta yapılan çalışmalarda optimum ekim sıklığı 500 ile 650 tohum/m² arasında değişirken sulu koşullarda bu rakamın 400 ile 500 tohum/m² arasında değiştiği belirlenmiştir (Geleta vd., 2002; Cheema vd., 2003; Thomason vd., 2010).