4.1. Araştırmada incelenen unsurlar
4.1.11. Olgunlaşma gün sayısı (adet)
Çizelge 4.44. Kıraç koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin olgunlaşma gün sayısı ortalamaları ve AÖF tablosu
Yıllar Ekim Sıklığı
Çeşitler
Alpu 01 Atay 85 Bezostaja 1 H.kaya 99 Sönmez 01 Sultan 95 Ortalama
2012-2013
350 tohum/m² 170,1 171,7 166,7 168,4 164,7 172,1 168,9 B
500 tohum/m² 170,4 172,1 166,1 169,4 163,7 172,7 169,1 B
650 tohum/m² 171,1 172,4 167,1 168,7 163,4 173,4 169,3 AB
800 tohum/m² 170,4 172,7 167,7 170,1 166,1 172,4 169,9 A
Ortalama 170,5 B 172,2 A 166,9 D 169,1 C 164,5 E 172,6 A 169,3 B
2013-2014
350 tohum/m² 175,4 181,7 173,7 170,4 169,4 186,1 176,1
500 tohum/m² 176,4 181,4 173,4 171,1 169,1 186,4 176,3
650 tohum/m² 177,1 181,7 174,1 171,1 169,1 185,7 176,5
800 tohum/m² 177,7 182,1 174,4 172,1 168,7 186,4 176,9
Ortalama 176,6 C 181,7 B 173,9 D 171,1 E 169,1 F 186,2 A 176,4 A
Ortalama
350 tohum/m² 172,7 176,7 170,2 169,4 167,1 179,1 172,5 B
500 tohum/m² 173,4 176,7 169,7 170,2 166,4 179,6 172,7 B
650 tohum/m² 174,1 177,1 170,6 169,9 166,2 179,6 172,9 B
800 tohum/m² 174,1 177,4 171,1 171,1 167,4 179,4 173,4 A
Ortalama 173,6 C 177,0 B 170,4 D 170,1 D 166,8 E 179,4 A 172,9 A.Ö.FOrtalama (%) Yıl: 0,30 Ek.Sık: 0,43 Yıl x Ek.Sık: 0,61 Çeşit: 0,50
Yıl x Çeşit: 0,63 Ek.Sık. x Çeşit: 1,05 Yıl x Ek.Sık x Çeşit: 1,49
Çeşitler değerlendirildiğinde denemenin ilk yılında en yüksek olgunlaşma gün sayısı 172,6 gün ile Sultan 95 çeşidinden alınırken, en düşük olgunlaşma gün sayısı ise 164,5 gün ile Sönmez 01 çeşidinden alınmıştır (Çizelge 4.44). Denemenin ikinci yılında ise en yüksek olgunlaşma gün sayısı 186,2 gün ile yine Sultan 95 çeşidinden alınırken, en düşük olgunlaşma gün sayısı ise 169,1 gün ile yine Sönmez 01 çeşidinden elde edilmiştir.
Yıllar ortalamasına gelince 179,4 gün ile Sultan 95 çeşidi en yüksek olgunlaşma gün sayısı elde edilen ekmeklik buğday çeşidi olurken en az olgunlaşma gün sayısı elde edilen çeşit 166,8 gün ile Sönmez 01 çeşidi olmuştur.
Kıraç koşullarda ürün yılları arası farklılıklar % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur.
Bunun sebebi Çizelge 4.44’de de görüldüğü gibi 2013-2014 ürün yılında elde edilen olgunlaşma gün sayısı (176,4 gün) değerinin 2012-2013 ürün yılı değerinden (169,3 gün) çok önemli (p<0,01) oranda yüksek olmasıdır. Bunda en önemli etkinin 2013-2014 yılında tane dolum döneminde alınan yüksek yağış miktarından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Nitekim birçok araştırmada toprakta daha fazla elverişli su bulan genotipler daha geç olgunlaşmıştır (Çekiç, 2007; Ayrancı, 2012). İki yılın ortalaması olarak yıl x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunmasının sebebi çeşitlerin yıllar içinde olgunlaşma gün sayısına farklı tepkiler vermiş olmasıdır. Şöyleki; denemenin ilk yılında Atay 85 ve
Sultan 95 çeşitleri aynı grupta yer alırken ikinci yılında Atay 85 çeşidi bir alt grupta yer almıştır. Yine Alpu 01 ve Harmankaya 99 çeşitleri de denemenin ikinci yılında bir alt grupta yer almışlardır (Çizelge 4.44).
Şekil 4.21. Kıraç koşullarda yıllara göre ekim sıklıklarının ekmeklik buğday çeşitlerinin olgunlaşma gün sayısına etkisi
Kıraç koşullarda olgunlaşma gün sayısı ile tane verimi, metrekarede başak sayısı ve başaklanma gün sayısı parametreleri arasında önemli ve pozitif korelasyon bulunurken; bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, başak uzunluğu, SDS-sedimentasyon değeri, bayrak yaprak klorofil içeriği, bayrak yaprak alanı, bitki boyu, başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığı parametreleri ile arasındaki korelasyonun negatif yönde ve önemli olduğu görülmüştür (Çizelge 4.63). Mohammedi vd. (2012) yaptıkları araştırmada olgunlaşma gün sayısı ile tane verimi, bitki boyu, başak uzunluğu ve bin tane ağırlığı arasında pozitif korelasyon tespit etmişlerdir.
Yine araştırmada sulu koşullarda dört değişik ekim sıklığı uygulamasının altı ekmeklik buğday çeşidinin olgunlaşma gün sayısına etkisini gösteren varyans analiz sonuçları Çizelge 4.45’ te verilmiştir. Çizelge 4.45’te de görüldüğü gibi sulu koşullarda denemenin her iki yılında da sadece çeşitler arası farklılıklar % 1 seviyesinde önemli bulunmuştur. İki yılın birleşik analizinde ise yıllar ve çeşitler arası farklılıklar ile yıl x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunmuştur. Ayrıca sulu koşullarda araştırmanın
160 165 170 175 180 185 190
Alpu-01 Atay-85 Bezostaja-1
Harmankaya-99 Sönmez-01 Sultan-95
Olgunlaşma Gün Sayısı (gün)
2012-2013 2013-2014 Yıllar Ortalaması Ekim Sıklıkları
yürütüldüğü 2012-2013 ve 2013-2014 ürün yıllarında ve yıllar ortalamasına göre farklı ekim sıklığı uygulanan altı buğday çeşidine etkisine ait olgunlaşma gün sayısı ortalamaları ve AÖF değereleri Çizelge 4.46’da gösterilmiştir.
Çizelge 4.45. Sulu koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin olgunlaşma gün sayısına etkisine ait varyans analizi tablosu
Varyasyon Kaynağı
Yıllar
Ortalama S.D.
2012-2013 Yılı 2013-2014 Yılı
K.Ort FDeğ. K.Ort FDeğ. S.D. Kar.Or. FDeğ.
Yıl 1 3252,80 2372,29**
Ekim sıklığı 3 2,91 1,34öd 1,39 2,48öd 3 2,58 1,88öd
Yılx Ekim sıklığı 3 1,73 1,26öd
Çeşit 5 153,53 70,37** 413,3 737,13** 5 508,98 371,40**
Yıl x Çeşit 5 57,85 42,09**
Ekim sık.x Çeşit 15 1,68 0,77öd 0,73 1,30öd 15 1,56 1,14öd
Yıl x Ek.sık x Çeşit 15 0,84 0,61öd
Hata 46 2,18 0,56 92 1,37
Genel 71 12,78 29,84 143 43,91
D.K. (%) 0,87 0,42 0,67
**: istatistiki olarak % 1’ de önemli, öd: istatistiki olarak önemli değil
Çizelge 4.46. Sulu koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin olgunlaşma gün sayısı ortalamaları ve AÖF tablosu
Yıllar
Ekim
Sıklığı Çeşitler
Alpu 01 Atay 85 Bezostaja 1 H.kaya 99 Sönmez 01 Sultan 95 Ortalama
2012-2013
350 tohum/m² 171,0 172,3 165,7 170,0 166,0 173,7 169,8
500 tohum/m² 170,7 173,0 168,0 171,0 164,7 174,3 170,3
650 tohum/m² 172,3 172,7 167,3 170,3 165,0 175,7 170,6
800 tohum/m² 171,3 173,0 165,7 169,0 165,0 174,3 169,7
Ortalama 171,3 C 172,8 B 166,7 E 170,1 D 165,2 F 174,5 A 170,1 B
2013-2014
350 tohum/m² 180,7 184,7 177,0 175,0 174,0 188,0 179,9
500 tohum/m² 180,7 184,3 175,7 175,0 173,7 188,0 179,6
650 tohum/m² 182,0 184,3 175,7 174,3 173,7 188,0 179,7
800 tohum/m² 180,7 184,7 175,0 173,7 173,3 188,0 179,2
Ortalama 181,0 C 184,5 B 175,8 D 174,5 E 173,7 F 188,0 A 179,6 A
Ortalama 350 tohum/m² 175,8 178,5 171,3 172,5 170,0 180,8 174,8
500 tohum/m² 175,7 178,7 171,8 173,0 169,2 181,2 174,9
650 tohum/m² 177,2 178,5 171,5 172,3 169,3 181,8 175,1
800 tohum/m² 176,0 178,8 170,3 171,3 169,2 181,2 174,5
Ortalama 176,2 C 178,6 B 171,3 E 172,3 D 169,4 F 181,3 A 174,8
AÖFOrtalama
(%)
Yıl: 0,39 Ek.Sık: 0,55 Yıl x Ek.Sık: 0,78 Çeşit: 0,67 Yıl x Çeşit: 0,95 Ek.Sık. x Çeşit: 1,34 Yıl x Ek.Sık x Çeşit: 1,90
Çizelge 4.46’da görüldüğü gibi sulu koşullarda her iki ürün yılında da artan ekim sıklıklarının olgunlaşma gün sayısı üzerine etkisi önemli bulunmamıştır. Çeşitler açısından ise denemenin ilk yılında 174,5 gün, ikinci yılında 188,0 gün ile en yüksek olgunlaşma gün sayısı Sultan 95 çeşidinden alınırken, en düşük olgunlaşma gün sayısı ise denemenin
ilk yılında 165,2 gün ve denemenin ikinci yılında ise 173,7 gün ile Sönmez 01 çeşitlerinden alınmıştır. Yıllar ortalamasına gelince Sultan 95 çeşidi 181,3 gün ile en yüksek olgunlaşma gün sayısı elde edilen ekmeklik buğday çeşidi olurken, en az olgunlaşma gün sayısı elde edilen çeşit 169,4 gün ile Sönmez 01 olmuştur.
Sulu koşullarda iki yılın ortalaması olarak yıl x çeşit interaksiyonu çok önemli (p<0,01) bulunmasının sebebi; denemenin ilk yılında en az olgunlaşma gün sayısına sahip Bezostaja 1 çeşidinin denemenin ikinci yılında bir üst grupta yer alması; yine denemenin ikinci yılı en az olgunlaşma gün sayısına sahip Harmankaya 99 çeşidinin ilk yıl farklı grupta yer almasıdır.
Şekil 4.22. Sulu koşullarda dört farklı ekim sıklığı uygulanan altı ekmeklik buğday çeşidinin olgunlaşma gün sayısına etkisi
Sulu koşullarda olgunlaşma gün sayısı ile tane verimi, hasat indeksi, metrekarede başak sayısı, tane protein oranı ve başaklanma gün sayısı parametreleri arasında önemli ve pozitif bir korelasyon bulunurken; bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, başak uzunluğu, SDS-sedimentasyon değeri, bayrak yaprak klorofil içeriği, bayrak yaprak alanı, bitki boyu, başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığı parametreleri ile arasındaki korelasyonun olumsuz yönde ve önemli olduğu görülmüştür (Çizelge 4.63). Bu araştırmada bulunan sonuçlara benzer şekilde olarak Sümer (2008) tarafından yapılan çalışmada olgunlaşma
160 165 170 175 180 185 190
Alpu-01 Atay-85 Bezostaja-1
Harmankaya-99 Sönmez-01 Sultan-95
Olgunlaşmma Gün Sayısı (gün)
2012-2013 2013-2014 Yıllar Ortalaması Ekim Sıklıkları
gün sayısı ile başakta tane sayısı ve başaklanma gün sayısı parametreleri arasında önemli ve pozitif korelasyon tespit ederken; bitki boyu, tane protein oranı ve bayrak yaprak alanı parametreleri arasında negatif ve önemli korelasyon bulunmuştur. Mohammedi vd. (2012) ise yaptıkları araştırmada olgunlaşma gün sayısı ile başaklanma gün sayısı ve bin tane ağırlığı parametreleri arasında pozitif korelasyon tespit ederken; tane verimi, bitki boyu ve hektolitre ağırlığı arasında negatif korelasyonun önemli olduğunu bildirmişlerdir.
Balkan’a (2006) göre tane dolum periyodunun uzun olması taneye taşınan fotosentez ürünlerinin fazla olmasını sağlamaktadır. Bu devre, başaklanma gün sayısı ile yakın ilişki içindedir. Erken başaklanma, başaklanma-erme süresinin uzamasına yol açmaktadır. Ayrancı’ya (2012) göre tüm kuraklık stresi uygulamalarında sulu koşullara göre fizyolojik olum süresinde bir kısalma meydana gelmiştir. Bu araştırmada kıraç koşullarda ortalama olgunlaşma gün sayısı 172,9 gün olurken, sulu koşullarda bu değer 174,8 gün olmuştur (Çizelge 4.44 ve Çizelge 4.46). Yürütülen birçok çalışmada bu araştırmada bulunan sonuçlara benzer olarak sulama yapılan denemelerde olgunlaşma gün sayısı kıraç denemelerden daha yüksek bulunmuştur (Acer, 2004; Kimurto, 2005; Belen, 2016).
Denemede hem kıraç ve hemde sulu koşullarda yıllar arası farklılıklar çok önemli (p<0,01) bulunmuş olup bunun sebebi olarak sıcaklık ve yağış değerlerinin farklı olması gösterilebilir (Çizelge 3.1). Denemenin ilk yılındaki Ekim-Temmuz dönemi aylık sıcaklık ortalaması 10,7 °C olurken aynı dönemde alınan toplam yağış miktarı 254,1 mm olmuştur.
Denemenin ikinci yılında aynı dönemdeki aylık sıcaklık ortalaması 10,5 °C olurken aynı dönemde alınan toplam yağış miktarı 304,5 mm olmuştur. Denemenin ikinci yılında hem daha fazla yağış alınmış hemde aylık sıcaklık ortalaması önceki yıldan daha düşük gerçekleşmiştir. Bu sebeplerle bu araştırmada 2013-2014 ürün yılında olgunlaşma önceki ürün yılından daha geç gerçekleşmiştir.
Kıraç koşullarda artan ekim sıklığı uygulamasının olgunlaşma gün sayısına etkisinin olumlu yönde ve istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilirken, sulu koşullarda bu etki önemli olmamıştır (Çizelge 4.44 ve Çizelge 4.46). Sulu denemede elde edilen sonuç sulama yapılan birçok araştırmada bulunan sonuçlarla uyumludur (Hameed vd., 2003; Sümer, 2008; Nizamani vd., 2014). Bazı araştırmalarda ise artan ekim sıklığının
olgunlaşma gün sayısı üzerine önemli oranda etkili olduğu ve olgunlaşma gün sayısını azalttığı belirtilmiştir (Nakano ve Morita, 2009; Adinew, 2015). Yine bazı araştırmalarda ise artan ekim sıklığının olgunlaşma gün sayısı üzerine önemli oranda etkili olduğu ve olgunlaşma gün sayısını artırdığı belirtilmiştir (Laghari vd., 2011; Zecevic vd., 2014). Bazı araştırmalarda ise artan ekim sıklığının önce olgunlaşma gün sayısını artmasına neden olduğu, devamında ise olgunlaşma gün sayısının azalmasına sebep olduğu bildirilmiştir ( Anwar vd., 2015).