Vergi Hatalar›

Vergi Hatalar›, VUK.’nun 116. mad-desinde, vergiye iliflkin hesaplarda ve-ya vergilendirmede ve-yap›lan hatalar yüzünden haks›z yere ve fazla veya eksik vergi istenilmesi veya al›nmas›

fleklinde tan›mlanm›flt›r.

Dolay›s›yla vergi hatalar›n›;

a) “Hesap Hatalar›” ve b) “Vergilendirme Hatalar›”

olarak ikili bir ayr›ma tabi tutmak mümkündür. ‹lgili kanuni düzenleme-ler dikkate al›nd›¤›nda, söz konusu ayr›m çerçevesinde afla¤›daki aç›kla-malar›n yap›lmas› mümkündür.

a) Hesap Hatalar› (Aritmetik Hatalar) Hesap hatalar› yani aritmetik hatalar VUK. mad. 117’de matrah hatalar›, vergi miktar›nda hatalar, verginin mü-kerrer al›nmas› fleklinde belirlenmifltir.

aa) Matrah Hatalar› : Vergilendir-me ile ilgili beyannaVergilendir-me, tahakkuk fifli gibi belgelerde matraha ait rakamla-r›n ve indirimlerin eksik veya fazla gösterilmifl veya hesaplanm›fl olmas›d›r.

ab) Vergi Miktar›nda Hatalar: Ver-gi oran ve tarifelerinin yanl›fl uygulan-mas›, mahsuplar›n yap›lamam›fl veya yanl›fl yap›lm›fl olmas›. Örne¤in, vergi tarifesinin matraha yanl›fl uygulan-mas› sonucunda verginin eksik veya fazla tarh edilmesi, ya da belgelerde verginin eksik veya fazla hesaplanm›fl veya gösterilmifl olmas›d›r.

ac) Verginin Mükerrer Al›nmas›:

Ayn› vergi kanunu uygulanarak, belli bir vergilendirme dönemi içinde, ayn›

matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya al›nmas›d›r.

b) Vergilendirme Hatalar›

Vergilendirme hatalar› VUK. 118.

maddede mükellefin flahs›nda hata, mükellefiyette hata, konuda hata ve vergilendirme ve muafiyet dönemin-de hata fleklindönemin-de belirlenmifltir.

ba) Mükellefin fiahs›nda Hata:

Verginin as›l borçlusu yerine baflka bir kifliden istenmesi ve al›nmas›d›r.

bb) Mükellefiyette Hata: Aç›k ola-rak vergiye tabi olmayan veya vergi-den muaf bulunan kimselervergi-den vergi istenmesi ve al›nmas›d›r. Örne¤in ge-lir vergisi uygulamas›nda esnaf

muafl›-¤› flartlar›n› tafl›yan kifliden vergi istenil-mesi gibi.

bc) Konuda Hata : Aç›k olarak vergi konusuna girmeyen veya vergiden is-tisna edilen gelir, servet, madde, k›y-met, evrak ve ifllemler üzerinden ver-gi istenilmesi veya al›nmas›d›r.

Örne-¤in, kifliden veraset ve intikal yoluyla intikal eden paralar için gelir vergisi ödemesinin istenilmesi gibi.

bd) Vergilendirme ve Muafiyet Döneminde Hata: Aranan vergi ile ilgili vergilendirme döneminin yanl›fl gösterilmesi veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanm›fl olmas›d›r. Ör-ne¤in, kiflinin henüz yap›m› bitmemifl yani tamamlan›p iskana aç›lmam›fl bi-nas› için emlak vergisi beyannamesi doldurarak bu vergiyi ödemifl olmas›

gibi.

Zira yeni infla edilen binalarda emlak vergisi yükümlülü¤ü, “inflaat›n sona erdi¤i veya inflaat›n sona ermesinden evvel k›smen kullan›lmaya bafllamas›

durumunda her k›sm›n kullan›lmas›-na bafllan›ld›¤› bütçe y›l› içerisinde”

bafllamaktad›r. (EVK. mad. 23/a) Gerek mükellefler gerekse de idare taraf›ndan yap›labilen bu hatalar; ilgili memurlar›n bulup ç›kartmas›yla, üst memurlar›n (denetim elemanlar›n›n) yapt›klar› kontrol ve incelemeler so-nucunda, yap›lan teftifl çal›flmalar› s›-ras›nda, yap›lan vergi incelemesi so-nucunda veya mükellefin baflvurusu sonucunda ortaya ç›kar›labilmekte-dir.(VUK. mad. 119 Hatalar›n meyda-na ç›kar›lmas›)

Y i n e s ö z k o n u s u K a n u n u n 1 2 1 . m a d -desi hükmüne göre; idare taraf›ndan

tereddüt edilmeyen aç›k ve mutlak vergi hatalar› re’sen düzeltilecektir.

Yine ayn› madde hükmüne göre;

kendi aleyhlerine düzeltme yap›lan kimselerin düzeltmeye karfl› vergi mah-kemesinde dava açma haklar› sakl›d›r.

Kendilerinden çeflitli nedenlerle, hak-s›z, fazla ve yersiz vergi al›nan veya al›nd›¤›n› düflünen mükellefler VUK.’nun 122. maddesi uyar›nca, Vergi ‹daresi-ne yaz›l› olarak baflvuruda bulunarak hatan›n düzeltilmesi talebinde bulu-nabilirler. Mükelleflerin bu talepleri yine ayn› Kanunun 123. maddesi uyar›nca vergi idaresince incelenir ve 120. madde hükmüne göre de; vergi hatalar›n›n düzeltilmesine, ilgili vergi dairesi müdürü karar verir. Bu hatalar düzeltme fifline dayan›larak düzeltilir.

Hatan›n mükellef aleyhine yap›lm›fl olmas› halinde, fazla vergi ayn› fifle dayan›larak terkin ve tahsil olunmufl ise mükellefe reddolunur. Düzeltme fiflinin bir nüshas›, reddedilecek mik-tarla müracaat edece¤i muhasebe ve müracaat süresi zikredilmek suretiyle mükellefe tebli¤ edilir. Mükellef teb-li¤ tarihinden bafllayarak bir y›l içinde paras›n› geri almak üzere müracaat etmedi¤i takdirde hakk› sak›t olur.

Vergi hatas› say›lmayan uyuflmazl›kla-r›n düzeltme yoluyla çözümlenmesi mümkün de¤ildir. Yani hata hali ola-rak de¤erlendirilmeyecek durumlar için “hata düzeltme” yoluna

gidile-mez. ‹dare taraf›ndan yap›lan re’sen düzeltmeler idari ifllem niteli¤i arz eder. Kendi aleyhlerine düzeltme ya-p›lan kimselerin düzeltmeye karfl› ver-gi mahkemesinde dava açma haklar›

mahfuzdur.

Hukuksal uyuflmazl›klar ise vergi ha-talar›ndan farkl› olarak, vergilendir-menin özüne ve ruhuna iliflkin aç›k ol-mayan noktalardan bu olaylar›n kar-mafl›k niteli¤inden ve yorum farkl›l›k-lar›, de¤erlendirme ayr›l›klar› ile ka-nun hükümlerinin yorumlanmas›nda-ki tart›flmalardan ortaya ç›kan uyufl-mazl›klard›r.

Düzeltme talebine konu edilen hu-sus, VUK. 116-118. maddede yer alan vergilendirme hatalar›ndan de¤il de, herhangi bir hukuki uyuflmazl›k ise, yap›lmas› gereken fley düzeltme yoluna baflvurmak de¤il, do¤rudan yarg› merciine baflvurmakt›r.(Sonsu-zo¤lu, 1995, 136-145)

Vergi idaresi taraf›ndan mükellef aleyhine sonuç do¤uran vergi hatala-r›n›n düzeltilmesi halinde;(Çelik, 2002) a. Hata tahakkuk etmemifl vergilere yönelik ise, hatal› ifllem düzeltilir.

b. Hata, tahakkuk etmifl vergilere yö-nelik ise, terkin edilir,

c. Hata, tahsil edilmifl vergilere yöne-lik ise, hata sonucu fazla al›nan vergi ter-kin edilerek mükellefe red ve iade edilir.

Kural olarak, düzeltme talebinin göz önünde tutulmas› için zamanafl›m›

süresi içinde verilmifl olmas› flartt›r.

VUK.’nun 126. maddesinde, 114.

maddede yaz›l› zaman afl›m› süresi dolduktan sonra ortaya ç›kar›lan ver-gi hatalar›n›n düzeltilemeyece¤i belir-tildikten sonra, düzeltme ifllemi ile il-gili zamanafl›m› konusunda zaman afl›m› süresine etkileyen özel durum-lar aç›kl›¤a kavuflturulmufltur. Süresi içinde yap›lan düzeltme talebini vergi dairesinin ilgili servisi kendi görüflünü de ekleyerek düzeltmeyi yapmaya yetkili mercie gönderir. Düzeltme is-temi yerinde görülmezse, vergi daire-si, düzeltmeyi talep edene bunu yaz›

ile tebli¤ eder. Düzeltme isteminin hangi sürede vergi dairesi taraf›ndan sonuçland›r›laca¤› hakk›nda bir hü-küm yoktur. Ancak idari bir müraca-at olmas› nedeniyle 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 10/2.

mad. uyar›nca altm›fl gün içinde dü-zeltme talebine karfl› bir cevap veril-mezse, iste¤in reddedilmifl say›laca¤›-n› kabul etmek gerekir. Düzeltme ta-lebi reddedilirse yükümlü flikayet yo-luyla Maliye Bakanl›¤›’na baflvurabilir.

(Kaneti, 1986/87, 133) fiikayet bafl-vurusu, ‹l Özel ‹daresi vergileri için Valiliklere, Belediye vergileri için ise Belediye Baflkanl›klar›na yap›l›r.

Düzeltme kurumunun mant›¤› VUK.’

nun 116. maddesinde tan›mlanan, 117. ve 118. maddelerinde tek tek say›larak belirtilen vergi hatalar›ndan herhangi birinin varl›¤› halinde, öde-me emri aflamas›nda dahi olsa,

dü-zeltme iflleminin uygulanabilece¤inin ka-bulünü gerektirmektedir. (Oktar, 2005, 119) Genel görüfl bu yönde olmakla bera-ber aksi yönde görüfl ve yarg› karar-lar› da bulunmaktad›r. Hukuki uyufl-mazl›klar›n yan› s›ra düzeltme ifllemi konusu yap›lamayan iki husus bulun-maktad›r. Bunlardan birincisi yarg›

karar›na konu olmufl hususlar, ikinci-si ise ödeme emri aflamas›ndaki uyufl-mazl›klard›r. VUK.’nun 125. madde-sine göre, hakk›nda yarg› mercilerin-ce karar verilmifl yanl›fll›klar düzeltme ifllemi kapsam› d›fl›nda tutulmaktad›r.

Düzeltme kapsam› d›fl›nda kalan ikin-ci konu ise ödeme emri aflamas›nda-ki uyuflmazl›klarda karfl›m›za ç›kmak-tad›r. AATUHK.nun ödeme emrine karfl› yarg›sal baflvuruyu düzenleyen 58. maddesi hükmü ile VUK. hüküm-lerinin birlikte topluca de¤erlendiril-mesi sonucu bu aflamada düzeltme yoluna baflvurulmamas› yolunda içti-hat yerleflmifltir. (Bkz. Dnfl. 7. D., E.

1980/1487, K. 1982/671, 2.4.1982 D.D., S.48-49 (1983), s. 229) Ancak bu kararlar›n aksi yönünde kararlarda vard›r. Böylece tarh ifllemi s›ras›nda ve tahsilden sonra baflvurulma

olana-¤› bulunan bu yol, bu iki aflama ara-s›nda ve tahsil ifllemleri yürürken iflle-meyecektir. Hukuken ortaya ç›kan bu garip görünüm, an›lan iki kanunun getirdi¤i farkl› düzenlemelerin bir so-nucudur. (Bu konu için ayr›ca bkz.VUK.

mad 126/b, c) (Öncel, Kumrulu, Ça¤an, 2006, 182)¹

2. Vergi Daireleri ‹fllem Yönergesinde