Karfl›l›klarla ‹lgili Muhasebe Kay›t Örnekleri

Tekdüzen Hesap Plan›nda 37 ve 47 no’lu “Borç ve Gider

Karfl›l›kla-r›”nda daha ayr›nt›l› olarak karfl›l›k ta-n›m› verilmifltir. Buna göre; Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya ç›kan ancak, tutar›n›n ne olaca¤› kesin ola-rak bilinmeyen veya tutar› bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edece¤i bilinmeyen borç veya giderler için ay-r›lan karfl›l›klar›n izlendi¤i hesap gru-budur. Bu grupta yer alan karfl›l›k he-saplar›n›n aktifi düzenleyici nitelikte olmad›¤› da belirtilmifltir. 37’li hesap grubundaki hesaplar ise;

370-Dönem Kar› Vergi ve Di¤er Yasal Yükümlülük Karfl›l›klar›,

371-Dönem Kar›n›n Peflin Ödenen Ver-gi ve Di¤er Yükümlülükleri

372 K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›

373 Maliyet Giderleri Karfl›l›¤›

……374,375,376,377,378 no’lu hesaplar 379 Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›

Bir y›ldan uzun süreyi kapsayan gider karfl›l›klar› için düzenlenmifl olan 47’li hesap grubunda- Borç ve Gider Karfl›-l›klar›- yer alan hesaplar ise flöyledir;

472- K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›

479- Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›

Yukar›daki 37’li hesap grubu çerçe-vesinde uygulama ile konuyu bütün-lefltirebiliriz.

Örnek; ‹flletme aleyhine 5.000 YTL tutar›nda bir tazminat davas› aç›lm›fl ve dava için 3.000 YTL karfl›l›k ayr›l-mas› kararlaflt›r›lm›fl, dava 8 ay için sonuçlanaca¤› tahmin edilmifltir.

/ /

-6 8 9 D ‹ ⁄ . O L A ⁄ A N D I fi I G ‹ D E R v e Z A R A R L A R 3 . 0 0 0 Davan›n muhtemel giderler

379 D‹⁄.BORÇ VE G‹DER KARfiILIKLARI 3.000

‹flletmenin geçmiflteki yükümlülükleri için karfl›l›k ayr›lmas›.

---/

/---‹flletme hakk›nda her zaman dava aç›lmad›¤› için ola¤an olmayan bir zarar

do-¤uraca¤› için ola¤and›fl› gider/zararlar hesab›na borç; karfl›l›k hesab›na alacak kayd› yap›lm›flt›r. Ancak henüz gerçekleflmedi¤i ve gerekli belge düzenine uya-rak, mali mevzuata uygun olan giderlerin kanunen kabul edilece¤i dikkate al›na-rak vergi mevzuat› ile uyum kayd›n›n da yap›lmas› gerekmektedir.

---/

/---970 VERG‹ AÇISIN.KABUL ED‹LMEYEN G‹DER ve 3.000 MATRAHA EKLENEN .D‹⁄ER .UNSURLAR

971 VERG‹ AÇISIN.KABUL ED‹LMEYEN 3.000

G‹DERLER ALACAKLI HESABI ---/

/---Örnek; ‹flletmenin davas› sonuçlan›p, dönem sonunda ay›rd›¤› karfl›l›k 3.000 YTL, ancak 4.000 YTL olarak davan›n kesinleflti¤i dikkate al›nd›¤›nda, fark hesa-b› ve ödemeler flöyle kaydedilecektir.

---/

/---379 D‹⁄. BORÇ VE G‹DER KARfiILIKLARI 3.000

681 ÖNCEK‹ DÖNEM G‹DER ve ZARARLARI 1.000

102 BANKALAR 4.000

Fiili ödeme yap›lmas›, karfl›l›k hesab›n›n kapat›lmas›

---/

/---Yukar›daki kay›ttan görüldü¤ü üzere, karfl›l›k hesab› yap›lan ödemelere yeter-li gelmeyince 681 no’lu “Önceki Dönem Gider ve Zararlar” hesab›na kayde-dilmifltir.

Örnek; Ayn› örne¤i bu kez fark›n ters tarafta ortaya ç›kt›¤›n› varsayd›¤›m›z-da, baflka deyiflle dava sonucu gerçekleflen gider/zararlar›n 2.500 YTL

oldu-¤unda yap›lacak kay›t flöyledir (Örten, 2003, 290-291);

/ /

-3 7 9 D ‹ ⁄ . B O R Ç V E G ‹ D E R K A R fi I L I K L A R I 3 . 0 0 0

1 0 2 B A N K A L A R 2 . 5 0 0

6 7 1 Ö N C E K ‹ D Ö N E M G E L ‹ R v e K A R L A R I 5 0 0

‹flletme için karfl›l›k ayr›lmas›.

---/

/---Bu kez, gider/zararlar› için önceden ayr›lan karfl›l›ktan daha az tutarda ödemeler gerçekleflmifl, bu durum 671 no’lu Önceki Dönem Gelir ve Karlar Hesab›n›n aç›l-mas›n› gerektirmifl, aradaki fark tutar› bu hesaba kaydedilmifltir. Yukar›daki öde-me ve fark hesaplar›n›n kayd›ndan sonra vergi ile uyum kayd›n›n da kapat›lmas›

gerekir.

---/

/---971 VERG‹ AÇISIN.KABUL ED‹LMEYEN G‹DERLER

ALACAKLI HS. 3.000

970 VERG‹ AÇISIN. KABUL ED‹LMEYEN 3.000

G‹DER ve MATRAHA EKLENEN D‹⁄ER UNSURLAR ---/

/---Yukar›daki kay›tla aç›lm›fl bulunan 900’lü hesaplar kapanm›fl olacakt›r.

37’li hesap grubunda büyük iflletmelerin s›k kulland›klar› bir hesap olan 372 no’lu K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› Hesab›n›n kapsam›na, belirlenecek esaslar çerçevesin-de ayr›lan ve bir y›l içinçerçevesin-de öçerçevesin-denece¤i öngörülen k›çerçevesin-dem tazminatlar› karfl›l›klar› gir-mektedir.

Örnek; ‹flletme 200x y›l› sonunda toplam 9.000 YTL ‘l›k k›dem tazminat› karfl›l›¤›

ay›rm›flt›r. Bu tutar›n 4.000 YTL yönetim personeline, 5.000 YTL’l›k k›sm› üretim personeline aittir.

---/

/---730 GENEL ÜRET‹M G‹DERLER‹ 5.000

770 GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹ 4.000

472 KIDEM TAZM‹NATI KARfiILI⁄I 9.000

---//---Görüldü¤ü gibi, yasal bir yükümlülükten dolay› 372 veya 472 no’lu hesaplar kullan›larak karfl›l›k ayr›l›r, personelin çal›flt›¤› departmana göre gider hesap-lar›na borç kayd›; karfl›l›k hesab›na alacak kayd› yap›l›r.

Vergi mevzuat› ile uyum kayd› ise flöyledir;

---/

/---970-VERG‹ AÇISIN. KABUL ED‹LMEYEN

G‹DERve MATRAHA EK. D‹⁄. UNSUR. 9.000

971.VERG‹.AÇISIN.KABUL.ED‹LME. G‹DER

ALACAKLI HES. 9.000

---/ /---

Bir önceki örnekte çal›flan personel için k›dem tazminat› karfl›l›¤› ayr›lmas›, he-nüz tazminat ödemesi yap›lmad›¤›ndan, kanunen kabul edilmeyen gider oluflturur ve bu durumun 900’lü hesaplara kayd›, iflletmeye hat›rlat›c›, bilgi verici, dönem sonu beyanname düzenlemeyi kolaylaflt›r›c› bir fonksiyonu ola-cakt›r.

Örnek; Yukar›daki örnek kapsam›nda 2 iflçinin emekli olma döneminin

geldi-¤i ve tazminat ödemesinin yap›ld›¤› durumda yap›lacak kay›t ise flöyledir;

---/

/---472 KIDEM TAZM‹NATI KARfiILI⁄I 1.000 472 ‹dari Personel tazminat bedeli

102 BANKALAR 1.000

102.03 …….Banka…..fiube…mevduat

‹flletmede ayr›lan personele tazminat ödenmesi ---/

/---Bu kayd› izleyen bir kay›t daha 900’lü hesaplardan (970 ve 971 no’lu hesap.) 1.000 YTL’l›k azal›fl kayd›n›n yap›lmas› da gerekmektedir.

Karfl›l›klar›n oluflturulmas›na iliflkin genel kriterlerin yerine getirildi¤inde ta-hakkuk ettirildi¤i yer almaktad›r. Genel tata-hakkuk kriterlerinin yeniden yap›-lanmaya nas›l uygulanaca¤› aç›klanm›flt›r. Karfl›l›klar flu durumlarda tahakkuk ettirilir; “a. Bir iflletmenin geçmiflteki bir olaydan kaynaklanan yasal veya ya-p›sal bir yükümlülü¤ünün bulunmas›, b. ‹flletmenin bu yükümlülü¤ünü, aktif kalemleriyle karfl›lamas›n›n talep edilme olas›l›¤›n›n bulunmas›, c. Yükümlülük tutar›na iliflkin güvenilir bir tahmin yap›labilmesi. Bu koflullar gerçeklefltirilme-dikçe, herhangi bir karfl›l›k tutar› muhasebelefltirilmemelidir.” Yukar›da yer alan üç adet koflulun tümü yerine getirildi¤inde karfl›l›klar tahakkuk ettirilebi-lecektir. Baflka bir deyiflle, “geçmiflteki olaydan kaynaklanan yasal

yükümlülü¤ ü n m e v c u t o l m a s › ” k o fl u l u , i fl l e t m e -lerde personel çal›flt›rmadan do¤an

k›dem tazminat› yükümlülü¤ünü ilk anda hat›rlamam›z› sa¤lad›¤›ndan, yukar›daki kay›tlar› yapmaya çal›flt›k.

Karfl›l›klarla ilgili bir çal›flmada, karfl›-l›klar›n tutarlar› güvenilir bir biçimde tahmin edilebildi¤i ve aktif kalemler-de azal›fla nekalemler-den olaca¤› için tahak-kuk ettirilerek dönemin gelir tablo-sunda gider olarak yans›t›laca¤› belir-tilmifltir (Karacaer, 1999, 39). Bir kar-fl›l›k tahakkuk ettirildi¤inde her za-man gider olarak yaz›lmaz. Baz› kere-lerde karfl›l›k, varl›¤›n maliyetine ekle-nir. Örne¤in bir maden yeni aç›l›rken çevreye verilecek zararla ilgili karfl›l›k, bu varl›¤›n maliyetine dahil edilir (Gökçen, Ataman Akgül, Çak›c›, 2006, 329).

Yeniden yap›lanmaya iliflkin yap›sal bir yükümlülük afla¤›daki koflullarda ortaya ç›kar;

a. ‹flletme yeniden yap›lanmaya ilifl-kin ayr›nt›l› ve formel bir plana sahip-tir. Bu planda en az afla¤›daki bilgiler yer al›r;

i. ‹flletme veya ilgili iflletmenin bir k›s-m›, ii. Etkilenen esas k›s›mlar, iii. K›-s›m, fonksiyon ve hizmetlerine son verilece¤i için tazminat ödenecek personel say›s›, iv. Yap›lacak harca-malar, v. Plan›n ne zaman uygulana-ca¤›.

b. ‹flletme, plan›n uygulanmas›na bafllayarak veya plan›n etkilenenlere

plan›n temel özelliklerini aç›klayarak yeniden yap›lanma plan›n›n gerçek-lefltirilece¤i hususunda geçerli bir beklenti yaratm›flt›r.

5. Mali Tablolara Alma ve