G‹DERLER‹N‹N DAVACIYA ‹ADES‹
4.MAHKEME KARARLARININ YER‹NE GET‹R‹LMES‹ ZORUNLULU⁄U
VE YAPTIRIMLARI
Anayasam›z›n 138 inci maddesinin son f›kras›nda; yasama ve yürütme organlar› ile idarenin mahkeme ka-rarlar›na uymak zorunda oldu¤u, bu organlar ve idarenin mahkeme karar-lar›n› hiçbir suretle de¤ifltiremeyece¤i ve bunlar›n yerine getirilmesini gecik-tiremeyece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.
Ayr›ca, 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanunu’nun 28 inci maddesi-nin 1 inci f›kras›nda; Dan›fltay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmas›na iliflkin kararlar›n›n
icaplar›na göre idarenin “gecikmek-sizin” ifllem tesis etmeye veya eylem-de bulunmaya mecbur oldu¤u, bu sürenin hiçbir flekilde karar›n idareye tebli¤inden bafllayarak otuz günü ge-çemeyece¤i, ancak haciz ve ya ihtiya-ti haciz uygulamalar› ile ilgili davalar-da verilen kararlar hakk›ndavalar-da bu kara-r›n kesinleflmesinden sonra idarece ifllem tesis edilece¤i, 3 üncü f›kras›n-da; Dan›fltay, bölge idare mahkeme-leri, idare ve vergi mahkemeleri ka-rarlar›na göre ifllem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulmayan hallerde idare aleyhine Dan›fltay ve ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazmi-nat davas› aç›labilece¤i, 4 üncü f›kra-s›nda mahkeme kararlar›n›n otuz gün içinde kamu görevlilerince kas-ten yerine getirilmemesi halinde ilgili-lerce, idare aleyhine dava
aç›labilece-¤i gibi karar› yerine getirmeyen kamu görevlileri aleyhine de tazminat dava-s› aç›labilece¤i, 5 inci f›kradava-s›nda vergi uyuflmazl›klar›na iliflkin mahkeme ka-rarlar›n›n idareye tebli¤inden sonra bu kararlara göre tespit edilecek ver-gi, resim, harçlar ve benzeri mali yü-kümler ile zam ve cezalar›n miktar›-n›n ilgili idarece mükellefe
bildirilece-¤i, 6 ›nc› f›kras›nda tazminat ve vergi davalar›nda karar›n idareye tebli¤in-den itibaren infaz›n gecikmesi sebe-biyle idarece kanuni gecikme faizi ödenece¤i hüküm alt›na al›nm›flt›r.
Ayr›ca, mahkeme kararlar›n› yerine getirmede ihmali bulunan veya
bun-lar› keyfi olarak veya kasten yerine getirmeyen kamu görevlileri hakk›n-da Türk Ceza Kanunu’nun görevi kö-tüye kullanmaya iliflkin hükmü uya-r›nca hapis cezas› uygulanabilecektir.
Müstakar Dan›fltay kararlar›nda da;
2577 say›l› yasan›n belirtilen maddesi hükmü ile kararlar›n derhal uygulan-mas› ilkesinin konulmufl oldu¤u, her durumda bu sürenin 30 günü aflama-yaca¤›, kararlar›n uygulanmas› için idarenin gereksinim duydu¤u sürenin nihayet otuz günle s›n›rl› bulundu¤u, yarg› kararlar›n›n yerine getirilmesin-de; bu karar›n temyiz edilmifl veya ka-rar›n düzeltilmesi yoluna baflvurul-mufl ise verilecek karar›n beklemesi yoluyla verilen mahkeme karar›n›n sürüncemede b›rak›lmas›, savsanma-s› ve etkisiz k›l›nmasavsanma-s› gibi seçene¤in bulunmad›¤›, Dan›fltay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahke-meleri kararlar›na göre ifllem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulma-yan hallerde idare aleyhine Dan›fltay ve ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davas› aç›labilece¤i, ayr›ca mahkeme kararlar›n›n otuz gün içinde kamu görevlilerince kas-ten yerine getirilmemesi halinde
ilgili-nin, idare aleyhine dava açabilece¤i gibi karar› yerine getirmeyen kamu görevlisi aleyhine de tazminat davas›
açabilece¤i, bir hukuk devletinde as-lolan›n idarenin yarg› karar›n›
kendili-¤inden uygulamas› oldu¤u, ancak davac›lar›n da karar›n uygulanmas›
için idareye baflvurabilecekleri, öte yandan yarg› kararlar›n›n uygulanma-mas›n›n hem bir iptal nedeni hem de idare aç›s›ndan a¤›r hizmet kusuru oluflturdu¤u hususlar›n›n hükme ba¤-land›¤› görülmektedir.(Dan›fltay, 1996)
‹dari yarg› mercilerinin kararlar›n›n yerine getirilmesinde ihmal gösteril-mesi veya ›srarla yerine getirilgösteril-mesin- getirilmesin-den kaç›n›lmas›n›n (derece derece görevi savsamak veya görevi kötüye kullanmak) suç oluflturdu¤u, 25.9.1978 gün ve 230/3003 say›l› Yarg›tay ‹çti-had› Birlefltirme Karar›nda da benim-senmifltir.1Anayasan›n 138 inci mad-desinin son f›kras› ile 2577 say›l› ‹da-ri Yarg›lama Usulü Kanununun 28 in-ci maddesinin birinin-ci f›kras›ndaki ya-sal düzenlemeye paralel olarak, 24.9.1979 gün ve 7/2 say›l› Yarg›tay
‹çtihad› Birlefltirme Karar›nda da; yar-g› kararlar›n› yerine getirmeyen ka-mu görevlilerinin hukuki sorumlulu¤u
1 765 say›l› Türk Ceza Kanununda yer verilen keyfi muamele, görevi kötüye kullanma ve görevi ihmal suçlar› ay›r›m›ndan 5237 say›l› yeni Türk Ceza Kanunu’nda vazgeçilmifl, bu suçlar Kanunun 257’inci maddesinde “Görevi Kötüye Kullanma” bafll›¤› alt›nda düzenlenmifltir. Ancak bu durum ad› geçen Yarg›tay içtihad› birlefltirme karar›n›n mant›¤›n› etkileyecek bir de¤ifliklik de¤ildir. Konu ile ilgili detayl› bilgi için bkz. ÖZGENÇ, ‹zzet, TCK Gazi fierhi, Ocak, 2006, Ankara Aç›k Ceza ‹nfaz Kurumu Matbaas›, Üçüncü Bask›, Ankara, s. 1010
bulundu¤una iflaret edilerek, bunun için ayr›ca yarg› kararlar›n› uygulama-yan kamu görevlilerinin kin, garez, kast benzeri duygular›n etkisi alt›nda davran›p davranmad›klar›n›n araflt›r›l-mas›na gerek bulunmad›¤› belirtilmifl-tir. Anayasa kurallar›, buyurucu ve ba¤lay›c› temel hukuk kurallar›
oldu-¤undan, an›lan kural gere¤ince mah-keme kararlar›n›n geciktirilmeden ye-rine getirilmesi kamu görevlileri için bir zorunluluktur. Yasada aç›klanan ayr›k durumlar d›fl›nda yarg› kararlar›-n›n uygulanmas›ndan hiçbir nedenle kaç›n›lamaz ve uygulanmas› geciktiri-lemez.
5.YARGI KARARLARININ YER‹NE GET‹R‹LMES‹ ‹Ç‹N KANUNDA SAYILAN HALLER DIfiINDA KARARLARIN KES‹NLEfiMES‹
GEREKMEZ
Dan›fltay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin gerek esas hakk›ndaki gerekse yürütmenin durdurulmas›yla ilgili kararlar› üzeri-ne, idarenin “en geç otuz gün için-de” ifllem tesis etmesi veya eylemde bulunmas› gerekmektedir. Bunun tek istisnas› haciz veya ihtiyati haciz uy-gulamalar› ile ilgili davalarda verilen kararlard›r. Bunlarda, idarenin ifllem tesis zorunlulu¤u kararlar›n kesinlefl-mesinden sonra bafllamaktad›r. Kara-r›n kesinleflmesi normal olarak Dan›fl-tay karar› ile olur. Ancak idare, ifllem tesisi için tashihi karar sonucunu da
beklemektedir. Öte yandan 4001 sa-y›l› Kanundan sonra, haciz ve ihtiyati haciz uygulamalar› ile ilgili karar, ister vergi davalar›, isterse, idare mahke-melerinin görev alan›na giren mali yükümlerle ilgili olsun ayn› esasta ifl-lem yap›lacakt›r.(Özbalc›, 2004) Vergi mahkemelerinin ilk derece yar-g› merci olarak mükellefler lehine so-nuçland›rd›klar› davalara iliflkin mah-keme kararlar›n›n idarece yerine geti-rilmesi s›ras›nda dava konusu hük-mün iliflkin oldu¤u vergi, resim, harç ve bunlar›n zam ve cezalar›n›n terkin edilmesiyle yetinilmekte, yarg›lama giderlerinin davac›ya ödenmesi resen yap›lmamakta ve davac›n›n bu konu-daki talebi beklenmekte, hatta dava-c›n›n yarg›lama giderlerinin iade edil-mesi hususundaki talebi yarg›lama-n›n kesinleflmesi sürecinin sonuna er-telenmekte, bir baflka ifadeyle ilk de-rece vergi mahkemesinin mükellef le-hine olan karar› üzerine yarg›lama gi-derleri ödenmemektedir.
Yarg› kararlar›nda yer alan; “afla¤›-da dökümü yap›lan ... lira yarg›la-ma giderinin daval› idareden al›-narak davac›ya verilmesine” flek-lindeki hüküm f›kras› t›pk› dava konu-su ifllemin iptali gibi bir mahkeme ka-rar›d›r ve yerine getirilmesi zorunlu-dur. Nas›l ki mahkeme kararlar›na is-tinaden ifllem tesis etmek için ilk de-rece mahkemesinin karar›n›n kesin-leflmesini yani temyiz sonucunu
bek-lemeye gerek yoksa, yarg›lama gider-lerinin ödenmesi için de temyiz sonu-cunun beklenmesine (kanunda say›-lan haciz ve ihtiyati haciz halleri d›fl›n-da) gerek yoktur. Söz konusu öde-menin de ayn› mahkeme karar› uya-r›nca yap›lmas› ve bunun geciktiril-memesi gerekmektedir.
2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Ka-nunun 28 inci maddesinin 1 inci f›k-ras›nda; “Dan›fltay, bölge idare mah-kemeleri, idare ve vergi mahkemele-rinin esasa ve yürütmenin durdurul-mas›na iliflkin kararlar›n›n icaplar›na göre idare, gecikmeksizin ifllem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir flekilde ka-rar›n idareye tebli¤inden bafllayarak otuz günü geçemez. Ancak, haciz veya ihtiyati haciz uygulamalar› ile ilgili davalarda verilen kararlar hak-k›nda bu karar›n kesinleflmesinden sonra idarece ifllem tesis edilebilir.”
hükmü yer almaktad›r. Bu hükümden de anlafl›laca¤› üzere idarenin ifllem tesis etmek için temyiz sonucunu bekleyebilece¤i davalar sadece haciz ve ihtiyati haciz uygulamalar› ile ilgili davalard›r.
Yarg›tay, 2577 say›l› Yasan›n 28/2 nci maddesinde tam yarg› davalar›
hakk›ndaki kararlardan belli bir mik-tar› içerenlerin genel hükümler daire-sinde infaz ve icra olunaca¤›n›n yaz›l›
oldu¤u, bir baflka ifadeyle idari yarg›-n›n eday› içeren ilamlar›yarg›-n›n icra
daire-sinde ilaml› takibe konu edilebilece¤i, kesinleflmeden takibe konulamaya-caklar›n ise ayn› Kanunun 28/1 inci maddesine göre idare aleyhine aç›lan ve haciz veya ihtiyati haciz uygulama-lar› ile ilgili davalarda verilen kararlar oldu¤unu hüküm alt›na alm›flt›r (Yarg›tay, 2000)
31.12.2005 tarihli ve 26040 say›l›
3.Mükerrer Resmi Gazetede yay›mla-nan Merkezi Yönetim Harcama Bel-geleri Yönetmeli¤inin, “mahkeme harç ve giderleri” bafll›kl› 29 uncu maddesinin (b) f›kras›nda; Hazine aleyhine sonuçlanan davalarla ilgili mahkeme ve icra harçlar› ile karfl› ta-raf avukat›na yap›lacak vekalet ücreti ödemelerinde, kanunlar› gere¤i ila-m›n icras› için kesinleflmifl olma flart›
aranan hallerde kesinleflmifl mahke-me ilam›n›n ödemahke-me belgesine ba¤la-naca¤› düzenlemesi yer almaktad›r.
Bu Yönetmelik düzenlemesi uyar›nca yarg›lama giderlerinin ödenmesi s›ra-s›nda kesinleflmifl mahkeme karar› sa-dece “kanunlar› gere¤ince ilam›n ic-ras› için kesinleflmifl olma flart› aranan haller” de gerekmektedir. ‹lam›n icra-s› için kesinleflme flart› yukar›da belir-tilen 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usu-lü Kanununun 28 inci maddesinin 1 inci f›kras› uyar›nca haciz ve ihtiyati haciz uygulamalar›yla s›n›rl› davalar için gerekti¤inden bu kapsamda ol-mayan di¤er davalarda uygulama im-kan› yoktur. Bu itibarla mahkeme
ka-rar›n›n gere¤i yerine getirilirken dava konusu verginin terkin edilmesinin yan› s›ra karar›n yürütülmesinin dur-durulmas› yönünde bir karar verilme-di¤i müddetçe hükmün bir parças›
olan yarg›lama giderlerinin ödenmesi de temyiz sonucu beklenmeden ya-p›lmal›d›r.
6.SONUÇ
Mahkeme kararlar›n›n gere¤inin
de-¤ifltirilmeden ve geciktirilmeden yeri-ne getirilmesi hem Anayasam›z›n hem de 2577 say›l› ‹dari Yarg›lama Usulü Kanununun amir hükmüdür.
Vergi mahkemelerince mükellefler le-hine karara ba¤lanan davalarda mah-keme kararlar›n›n idareye tebli¤inden sonra bu karara göre vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler ile zam ve cezalar›n terkin edilmesinin yan› s›ra, kararda davac›ya verilmesi hüküm alt›na al›nan yarg›lama gider-lerinin de ilgiliye ödenmesi hususu mahkeme karar›n›n bir gere¤idir.
Haciz ve ihtiyati haciz davalar› d›fl›n-da kalan genel bütçeye, il özel id›fl›n-dare- idaleri, belediye ve köylere ait vergi, re-sim ve harçlar ile benzeri mali yüküm-ler ve bunlar›n zam ve cezalar› ile bu konularda 6183 say›l› Amme Alacak-lar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanu-nun uygulanmas›na iliflkin davalarda yarg›lama giderlerinin daval› idarece daval›ya ödenmesinde karar›n kesin-leflmesini beklemeye gerek bulunma-maktad›r. Anayasal bir hak olan hak arama özgürlü¤ünün mükellefler ta-raf›ndan vergi mahkemeleri nezdin-de kullan›lmas›nda mahkeme karar›
uyar›nca ödenmesi gereken yarg›la-ma giderlerinin ilk derece yarg›la-mahkeme kararlar›na istinaden, karar›n kesin-leflmesi beklenmeden ödenmesi hak-l› ç›kan taraf›n yarg›lama giderlerine katlanmamas›n› sa¤layarak hakkani-yete uygun olacak ve yarg›laman›n etkinli¤ini art›racakt›r.
KAYNAKÇA
Dan›fltay Alt›nc› Dairesinin 09.10.1996 tarih E.1995/7076, K.1996/4029 say›l›
Karar›
Gözübüyük, fieref-Dinçer, Güven,(1996) ‹dari yarg›lama usulü. Ankara: Turhan Kitabevi
Özbalc›, Y›lmaz,(2004) Vergi davalar›, Ankara: Olufl Yay›nc›l›k.
Özgenç, ‹zzet, (2006) TCK Gazi fierhi 3. bs. Ankara: Ankara Aç›k Ceza ‹nfaz Kurumu Matbaas›.
Yarg›tay 12. Hukuk Dairesinin 19.9.2000 tarih ve E.2000/12145, K.2000/13127 sa-y›l› karar›