Vakıflar Genel Müdürlüğü

1984 yılında yürürlüğe giren 227 sayılı KHK’nın 13. maddesi ile Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne “gerekli yerlerde öğrenci yurtları, aş ocağı, eğitim tesisleri açma, yönetimini sağlama, imkanları ölçüsünde muhtaç sakat ve amalara aylık bağlama ile sosyal yardım ve sosyal hizmetler verme” görevleri yüklenmiştir.

112

Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan sosyal yardımlar şunlardır:160 1) Muhtaç aylığı bağlanması

2) Kuru gıda ve sıcak yemek dağıtımı (imaret hizmetleri) 3) Muhtaç durumdaki öğrencilere burs verilmesi

4) Muhtaç durumdaki kişilere Bezm-i Alem Vakıf Gureba Hastanesinde tedavi hizmeti sağlanması

a) Muhtaçlık ölçütleri ve hedefleme mekanizması

(i) Muhtaç Aylığı Bağlanması ve İmaret Hizmetleri: Muhtaç Aylığı ve Vakıf İmaret Yönetmeliğine göre kişilere muhtaç aylığı bağlanmasının ve imaret hizmetleri verilmesinin koşulları şunlardır:

• SGK’dan herhangi bir gelir veya aylık almamak,

• Mahkeme kararı ile veya doğrudan doğruya kanunla bakıma alınmamış olmak veya herhangi bir gelire sahip olmamak,

• Nafaka bağlanmamış olmak veya bağlanma ihtimali bulunmamak, • Menkul ve gayrimenkul malı mevcut olmamak veya olup da bunlardan elde edeceği yıllık gelirleri toplamının aylık ortalaması Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından verilen muhtaç aylığı miktarını geçmemek,

• Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde özürlü olmak (çalışma kaybının yüzde 40’ın üzerinde olması şartı aranmaktadır) veya annesi ve babası ya da anne-babasından biri olmayan muhtaç çocuk olmak.

Aynı kişiye hem muhtaç aylığı hem de imarethane hizmeti verilebilmektedir. Bir aileden en çok bir kişiye aylık bağlanabilmektedir.

160 _{14 Aralık 1999 tarihinde yapılan protokolle Vakıflar Genel Müdürlüğüne ait 61 öğrenci yurdunun} işletmesi Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiştir. Ayrıca, kısa zaman öncesine kadar Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, yolda kalmışlara yol parası, muhtaç hastaların reçete bedellerinin ödenmesi veya çeşitli sebeplerle zor durumda kalanlara aynî ve nakdî yardım yapılması şeklinde sosyal yardım verilmekte iken, artık bu tür yardımlar yapılmamaktadır.

113

Muhtaç aylığından veya imaret hizmetlerinden yararlanacak kişilerin belirlenmesinde esas olarak iki tür hedefleme mekanizması kullanılmaktadır. Kişilerin gelirinin Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından verilen muhtaç aylığından düşük olması gelire dayalı hedefleme; her iki yardım için de geçerli olan ‘SGK’dan herhangi bir gelir veya aylık almaması’ şartı ile sadece muhtaç aylığı için geçerli olan ‘özürlü veya yetim olma’ şartı ise kategorik kriterlere dayalı hedeflemedir.

(ii) Muhtaç Durumdaki Öğrencilere Burs Verilmesi: Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, Burs Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ortaöğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerden ailelerinin maddi durumu ortaöğretim yaptırmaya yeterli olmayan öğrencilere 2006 yılından bu yana burs bağlanmaktadır. Muhtaç Aylığı ve Vakıf İmaret Yönetmeliği hükümleri gereğince maaş alan, kamu kurum ve kuruluşlarınca bakım altına alınan, kamu kurum ve kuruluşlarından burs alan veya ailesinde Vakıflar Genel Müdürlüğünden burs alan bir öğrenci olan öğrencilere burs verilmemektedir.

Yardımın öğrencilere verilmesi dolayısıyla kategorik kriterlere dayalı hedefleme, öğrencinin muhtaçlığının belirlenmesinde çeşitli göstergelere bakılması dolayısıyla da gelir göstergelerine dayalı hedefleme söz konusudur.

(iii) Bezm-İ Alem Vakıf Gureba Hastanesinde Tedavi Hizmeti Sağlanması: Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Bezm-i Alem Vakıf Gureba Hastanesinde (Vakıf Gureba Hastanesi), kimsesiz ve yoksul kişilere ücretsiz olarak teşhis ve tedavi hizmeti verilmektedir. Muhtaç kişinin söz konusu hizmeti alabilmesi için bağlı olduğu muhtarlıktan fakirlik ilmuhaberi alması gerekmektedir.

b) Başvuru şekli

Muhtaç aylığı ve/veya yemek almak isteyenler, bulundukları yerin bağlı olduğu Vakıflar Bölge Müdürlüğüne başvurmaktadırlar. Burstan faydalanmak isteyen öğrencilerin, her yıl eylül ayında Bölge Müdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir. Ayrıca, boş kontenjanlar için her yıl şubat ayında başvuru kabul edilmektedir.

Vakıf Gureba Hastanesinden tedavi hizmeti alınabilmesi için fakirlik ilmuhaberiyle hastaneye başvurulması yeterlidir.

114

c) Başvuruların değerlendirilmesi

Muhtaç aylığı alacak kişilerin seçimi Genel Müdürlük tarafından, her il için belirlenen kontenjanlar dahilinde yapılmaktadır. İmaretlerde yemek verilecek kişilerin seçimi ise Bölge Müdürlükleri tarafından yapılmaktadır. Eğer gerekli görülürse, başvuru sahibinin geliri ve mal varlığı hakkında, Kamu Kurum ve Kuruluşları ile özel şahıslardan bilgi istenebilmektedir.

Burs başvurularının değerlendirilmesi Genel Müdürlük tarafından yapılmakta ve burslar Genel Müdürlük tarafından bağlanmaktadır. Değerlendirme yapılırken; ikamet durumu, öğrenci dışında okuyan kardeş sayısı, öğrenci dışında aile fert sayısı, ebevynlerinin hayatta olup olmadığı/birlikte yaşayıp yaşamadığı, baba mesleği, anne mesleği ve öğrencinin başarı durumu dikkate alınarak başvuru sahibi öğrencilere puan verilmektedir. Kirada veya devlet yurdunda ikamet eden, anne ve/veya babası işsiz olan, okuyan kardeş sayısı fazla olan, aile fert sayısı yüksek olan, başarı durumu yüksek olan öğrenciler yüksek puan almakta ve bursa hak kazanabilmektedir

Aylık bağlanacak muhtaç, özürlü ve yetim sayısı ile burs verilecek öğrenci sayısı her yıl Maliye Bakanlığının görüşü alınarak, Vakıflar Genel Müdürlüğünce belirlenmektedir.

d) Programdan çıkış

Muhtaç aylığı ile sıcak yemek ve kuru gıda hizmetlerinin kesilmesini gerektiren durumlar şunlardır:

• Hak sahibinin ölümü,

• Aylık bağlanan kişi kadın ise evlenmesi (âma ve muhtaç kadının, âma, muhtaç veya sakat biriyle evlenmesi halinde ve muhtaçlıklarının devam etmesi durumunda bu hüküm uygulanmamaktadır),

• Muhtaçlık durumunun ortadan kalkması, • Ücret karşılığı bir işte çalışmaya başlama,

• Kamu Kurum ve Kuruluşları veya gerçek ya da hükmi şahıslarca bakım altına alınma,

115

• Aylık bağlanan erkek çocuğun 18, yüksek öğrenimde ise 25 yaşını tamamlaması (kız çocukta yaş sınırı bulunmamaktadır),

• Aylıkların aralıksız olarak altı ay, yemeklerin ise izinsiz ve mazeretsiz olarak 10 gün alınmaması,

• Yemek alanların hal, hareket ve davranışlarında, ahlaka ve adaba uymayan hallerinin tesbit edilmesi.

Aylık sahipleri ile imaretten yemek alanların durumlarında değişiklik olup olmadığının tespit edilebilmesi için her yılın Kasım ayında yoklama belgelerini doldurarak, aylık alanların saymanlıklara, yemek alanların da imaret yetkililerine iletmeleri gerekmektedir. Aylığın bağlanması ve imaretten faydalanılması için yoklama belgesinde gerekli şartlar tekrar sorgulanmaktadır.

Burs almaya hak kazanan öğrenciye, öğrencilik halinin devam etmesi ve burs almasına engel bir durumun olmaması koşuluyla öğrenim gördüğü öğretim kurumunun normal öğrenim süresi boyunca burs verilmektedir. Burs alan öğrencinin öğrencilik halinin devam edip etmediği hususu da Bölge Müdürlükleri tarafından tespit edilerek Genel Müdürlüğe bildirilmektedir. Burs bağlanan öğrencinin öğrenim gördüğü yıla ait not ortalaması yürürlükteki mevzuat çerçevesindeki en yüksek notun 1 eksiğinden aşağı olursa, bursu kesilmektedir. Ancak öğrencinin öğrenim süresinin sağlık sebebiyle uzaması halinde bursun ödenmesine devam edilmektedir.

e) Yardım miktarı ve finansman yöntemi

Muhtaç kişilere ödenen aylık miktarı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda belirtilen ve memur taban aylıklarına uygulanan katsayısının 400 gösterge rakamı ile çarpımından elde edilecek miktardır.161

Sıcak yemek dağıtımı, günde bir defa sefer taslarıyla kişilerin evlerine 3-4 çeşit yemek götürülmesi şeklinde yapılmaktadır. Hanedeki kişi sayısı dikkate alınmamakta, her haneye aynı miktarda yemek götürülmektedir.

Kuru gıda paketleri, yardımı alacak herkesin evine ayda bir defa ulaştırılmaktadır. Kuru gıda paketinde bulunacak gıdaların toplam tutarı 2007 yılı

116

için 40 TL olarak belirlenmiştir. Paketin içerisinde kuru fasulye, bulgur, makarna, un, sıvı yağ, salça, siyah zeytin, beyaz peynir, toz şeker ve çay gibi gıda maddelerinin olması öngörülmekle beraber, paketin içeriği her bölgenin özelliklerine göre Bölge Müdürlükleri tarafından değiştirilebilmekte ve gıda maddelerinin alımı 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine göre Bölge Müdürlükleri tarafından yapılmaktadır.

Ortaöğretim öğrencilerine verilecek burs paraları, her bir öğrencinin adına açılacak banka hesaplarına yatırılmaktadır. Ödenecek burs miktarını ve yıllık artış oranını belirleme yetkisi Vakıflar Meclisi’ne aittir. Vakıflar Meclisi bunları belirlerken, Milli Eğitim Bakanlığınca ödenen burs miktarlarını da dikkate almaktadır. Burslar eğitim-öğretim yılı boyunca ödenmekte, yaz tatillerinde ödeme yapılmamaktadır.

Muhtaç aylığı, imaret hizmetleri, burs miktarları ve Vakıf Gureba Hastanesinin masrafları Vakıflar Genel Müdürlüğünün gelirlerinden karşılanmaktadır.

f) Bilgi işlem sistemi

Sosyal yardım alan kişilere ait vukuatlı nüfus kayıt bilgileri elektronik ortamda tutulmaktadır.

Yardım için başvuran kişilerin ayni-nakdi yardım alıp almadığı konusunda SHÇEK’e yazı yazılarak bilgi talep edilmektedir. Ayrıca kişilerin Yeşil Kart sahibi olup olmadıkları internet üzerinden Yeşil Kart Bilgi Sisteminden sorgulanmaktadır. Ancak sosyal yardım programı yürüten diğer kurumların, Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün sosyal yardım verdiği kişilerle ilgili bilgilere erişimi söz konusu değildir.

g) Programla ilgili veriler

Tablo 3.15. ve 3.16’da görüldüğü gibi, muhtaç aylığı bağlanan kişi sayısı ile sıcak yemek yardımı alan kişi sayısı yıllar itibarıyla artmaktadır. Tablo 3.17’ye bakıldığında ise, kuru gıda alan kişi sayısının 2004 yılında büyük oranda azaldığı, 2007 yılında ise çok yüksek bir oranda arttığı görülmektedir. Kuru gıda alan kişi sayısındaki bu değişiklikler, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından verilen diğer

117

yardm türlerinde olduu gibi, Vakflar Meclisinin kararlarna dayanmaktadr. Muhtaç ayl ile scak yemek ve kuru gda yardmlar için yaplan toplam ödeme ve harcama tutarlarna bakldnda; 2004 ylnda kuru gda için yaplan harcamalar düse de, 2002-2007 döneminde genel olarak muhtaç ayl, kuru gda ve scak yemek yardmlar için yaplan ödeme ve harcamalar reel olarak artmtr. Kii saylar ile ödeme ve harcama tutarlarndaki artn balca nedeni; yaplan yardmlarn kurumun gelirlerine bal olmas ve kurumun gelirlerinde art meydana geldiinde yardm yaplacak kii kontenjanlarnn da artrlmasdr. Nitekim, Kurumun gelirlerinde 2002 ylndan sonra önemli artl olduu örenilmitir.162

Tablo 3.15. Yllar tibaryla Muhtaç Ayl Balanan Kii Says, Aylk Miktar ve Toplam Ödeme Tutar

Yl Aylk Balanan Muhtaç Says Aylk Balanan Muhtaç Saysndaki Yllk Deiim (Yüzde)

Kii Ba Aylk Miktar (TL) Toplam Ödeme Tutar (TL) Toplam Ödeme Tutarndaki Yllk Reel Deiim (Yüzde) 2002 1.054 - 115,32 1.124.072 - 2003 1.215 15,28 158,10 1.934.500 37,34 2004 1.607 32,26 182,02 2.783.796 30,11 2005 2.557 59,12 208,30 4.839.019 60,68 2006 3.462 35,39 223,93 7.769.680 48,42 2007 4.287 23,83 251,21 11.617.055 37,47

Kaynak: Vakflar Genel Müdürlüü

(1) TÜFE’deki yllk ortalama art oranlar kullanlmtr.

Tablo 3.16. Yllar tibaryla Scak Yemek Verilen Kii Says, Günlük ae Bedeli ve Toplam Harcama Tutar

Yl Scak Yemek Verilen Kii Says Kii Saysndaki Yllk Deiim (Yüzde) Günlük ae Bedeli (TL) Toplam Harcama Tutar (TL) Toplam Harcama Tutarndaki Yllk Reel Deiim 1 (Yüzde) 2002 10.175 - 0,7 2.832.897 - 2003 14.555 43,05 2,0 4.845.732 36,5 2004 47.055 223,29 2,5 8.809.396 64,4 2005 47.055 0,00 3,0 28.108.324 194,9 2006 77.200 64,06 3,2 58.673.161 90,5 2007 77.280 0,10 3,3 63.772.952 -0,1

Kaynak: Vakflar Genel Müdürlüü

(1) TÜFE’deki yllk ortalama art oranlar kullanlmtr.

118

Tablo 3.18.’de Vakıf Gureba Hastanesinde ücretsiz tedavi gören kişi sayılarına bakıldığında 2003 yılında önemli bir artış, 2004, 2005 ve 2006 yıllarında ise kademeli düşüş görülmektedir. 2007 yılında ise ücretsiz tedavi gören hasta sayısı tekrar yükselmiştir. Hasta sayısı için Genel Müdürlük tarafından bir kontenjan belirlenmemektedir. Dolayısıyla, yıllar itibarıyla ücretsiz tedavi olan hasta sayısı, tedavi için başvuran kişi sayısına bağlı olarak değişmektedir. Bu hastaların tedavisiyle ilgili harcamalar ise yıllar 2003 yılında kişi sayısındaki artış doğrultusunda önemli bir oranda artmış, 2004 yılında yine kişi sayısındaki değişim doğrultusunda azalmış; 2006 ve 2007 yıllarında ise önemli oranda artmıştır.

Tablo 3.17. Yıllar İtibarıyla Kuru Gıda Verilen Kişi Sayısı, Günlük İaşe Bedeli ve Toplam Harcama Tutarı

Yıl Kuru Gıda Verilen Kişi Sayısı Kişi Sayısındaki Yıllık Değişim (Yüzde) Günlük İaşe Bedeli (TL) Toplam Harcama Tutarı (TL) Toplam Harcama Tutarındaki Yıllık Reel Değişim 1 _(Yüzde) 2003 11.410 - 0,9 3.798.681 - 2004 3.650 -68,01 1,2 683.334 -25,85 2005 4.650 27,40 1,5 2.777.680 275,75 2006 4.650 0,00 1,6 2.768.400 -69,89 2007 71.850 1.445,16 1,3 34.488.000 953,48

Kaynak: Vakıflar Genel Müdürlüğü

(1) TÜFE’deki yıllık ortalama artış oranları kullanılmıştır.

Tablo 3.18. Yıllar İtibarıyla Bezmi Alem Valide Sultan Vakıf Gureba Hastanesinde Ücretsiz Tedavi Edilen Hasta Sayısı ve Toplam Harcama Tutarı

Yıl

Ayakta Tedavi Edilen Hasta Sayısı

Yatarak Tedavi Edilen Hasta Sayısı

Toplam Harcama Tutarı 1 (TL) Toplam Harcama Tutarındaki Reel Değişim 2 _(Yüzde) 2002 5.802 444 376.808 - 2003 9.357 432 541.544 14,69 2004 6.007 265 371.415 -71,60 2005 4.896 232 303.629 9,31 2006 4.055 258 490.819 47,49 2007 5.662 358 567.825 30,17

Kaynak: Vakıflar Genel Müdürlüğü (1) İlaç masrafları dahildir

119

Tablo 3.19’da, 2007 yılında burs alan öğrenci sayısının 2006 yılına göre arttığı görülmektedir. Ancak bu hizmetin 2006 yılında başlaması nedeniyle, yararlanan öğrenci sayısı ve ödeme miktarıyla ilgili değerlendirme yapmak doğru olmayacaktır.

Tablo 3.19. Yıllar İtibarıyla Vakıflar Genel Müdürlüğü Tarafından Burs Verilen Öğrenci Sayısı ve Aylık Burs Miktarı

Yıl Öğrenci Sayısı Aylık Burs Miktarı (TL)

2006 3.000 50

2007 5.000 50

Kaynak: Vakıflar Genel Müdürlüğü

3.6.4. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından yürütülen ayni-