Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonunun Örgütsel Yapısı

14 Haziran 1986 tarihinde yürürlüğe giren 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu ile Başbakanlığa bağlı ve T.C. Merkez Bankası nezdinde Sosyal Yardımlaşmayı ve Dayanışmayı Teşvik Fonu kurulmuştur. 3294 sayılı Kanunun amacı 1. maddede “fakru zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlar ile gerektiğinde her ne suretle olursa olsun Türkiyeye kabul edilmiş veya gelmiş olan kişilere yardım etmek, sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak, sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmek” şeklinde ifade edilmiştir.

T.C. Merkez Bankası`nda açılan bir hesapta toplananSYDTF kaynakları, kamu kuruluşları tarafından çıkarılan gelir ortaklığı ve hisse senedi, Devlet Tahvili ve Hazine Bonoları ile benzerlerinin satın alınması ya da Kamu bankalarına yatırılması suretiyle nemalandırılabilmektedir. Bu konuda karar vermeye Fon Kurulu Başkanı yetkili kılınmıştır.

SYDTF’nin denetimi Sayıştay tarafından yapılmaktadır.

3294 sayılı Kanunun 1. maddesinde ifade edilen amacın gerçekleştirilmesine yönelik faaliyetleri yürütmek ve ihtiyaç sahibi vatandaşlara nakdi ve ayni yardımda bulunmak üzere her il ve ilçede SYDV kurulması öngörülmüştür.

4.1.1. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kurulu

Fon Kurulu; Başbakanın görevlendireceği bir Bakanın başkanlığında, Başbakanlık Müsteşarı, İçişleri Bakanlığı Müsteşarı, Sağlık Bakanlığı Müsteşarı, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürü ve Vakıflar Genel Müdüründen oluşmakta ve ayda bir kez toplanmaktadır. Kurulun sekretarya hizmetlerini Genel Müdürlük yürütmektedir. Fon Kurulu, fonda toplanan kaynağın SYDV’lere dağıtımına karar vermektedir. Kurul ayrıca; Fonda toplanan kaynakların, dağıtım

143

önceliklerini belirlemek ve dağıtımına karar vermek, SYDV’lerde çalıştırılacak personelin nitelikleri ile özlük hakları konusundaki kriterlere karar vermek ve SYDV’lerde ve diğer kurum ve kuruluşlardan gelen sosyal yardım amaçlı talepler konusunda Genel Müdürlüğe önerilerde bulunmakla görevlidir.

Kurul eğer gerekli görürse Genel Müdüre yetki devrinde bulunabilmektedir. Fon Kurulu ayda bir kez salt çoğunluk ile toplanmakta ve oy çokluğu ile karar almaktadır. Kurulun sekretarya görevini Genel Müdürlük yerine getirmektedir.

4.1.2. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü

3294 sayılı Kanun uyarınca Fonun ve Fon Kurulunun sekretarya hizmetleri, Fonun gelirlerinin toplanması, Fon bütçesinin hazırlanması ve muhasebesinin tutulması, toplanan gelirlerin vakıflara dağıtılması görevleri Başbakanlık bünyesindeki SYDTF Genel Sekreterliği tarafından yürütülmüştür. Fonun kurumsal yapısını güçlendirmek amacıyla çıkarılan ve 9 Aralık 2004 tarihinde yürürlüğe giren 5263 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun ile Başbakanlığa bağlı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü (SYDGM) kurularak, Fonun yönetimi bu Kuruma devredilmiştir. SYDGM; 3294 sayılı Kanunun amaçlarını gerçekleştirmek ve uygulanmasını sağlamak için gerekli idarî ve malî tedbirleri almak, fonun gelirlerini toplamak ve bu gelirlerin kullanılmasını sağlamak, SYDV’lerin harcamalarını ve faaliyetlerini izlemek ve denetlemek, sosyal yardım programlarının kriterlerini belirlemek, sosyal yardım alanında proje hazırlamak ve uygulamakla görevlidir .

3294 sayılı Kanuna göre SYDGM; Kaynak Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Proje Değerlendirme ve İzleme Dairesi Başkanlığı, Yardımlar Dairesi Başkanlığı, Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı ile İstatistik Araştırma ve Tanıtım Dairesi Başkanlığı olmak üzere beş ana hizmet birimi, Hukuk Müşavirliği olmak üzere bir danışma birimi ve İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı ile Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı olmak üzere iki yardımcı hizmet biriminden oluşmaktadır.

144

4.1.3. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları

3294 sayılı Kanunun 7. maddesinde yer alan “Kanunun amacına uygun faaliyet ve çalışmalar yapmak ve ihtiyaç sahibi vatandaşlara nakdi ve ayni yardımda bulunmak üzere her il ve ilçede sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları kurulur” hükmü doğrultusunda 81 il ve 892 ilçede toplam 973 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı kurulmuştur. Bu madde ile SYDV’lere, SYDTF kaynaklarını kullanarak ayni ve nakdi yardım yapma, gerekiyorsa yoksullukla mücadele amacına yönelik olarak başka çalışmalar yürütme görevi verilmiştir.

Kaynakların SYDV’lere aktarılmasında öncelikle il ve ilçelerin DPT tarafından belirlenen gelişmişlik sıralamasının ardından il veya ilçenin nüfusunun, mahalli halkın SYDV’lere yaptığı bağış miktarının, il veya ilçenin işsizlik durumunun ve SYDV’ler tarafından hazırlanacak ve sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik edecek mahiyetteki projelerin de dikkate alınması öngörülmüştür. Ancak mevcut durumda bu unsurlardan yanlızca il ve ilçelerin gelişmişlik sıralaması ve nüfusu dikkate alınmaktadır. Dağıtımda dikkate alınan üçüncü husus, il veya ilçenin Güneydoğu veya Doğu Anadolu Bölgesinde olmasıdır.

SYDV’ler kurulurken her bir SYDV’nin vakıf senedi, mahallin en büyük idare amiri tarafından Medeni Kanundaki hükümlere göre175 tescil ettirilmektedir.

SYDV’lerin personel alımı Vakıf Mütevelli Heyetlerince yapılmaktadır. SYDV’ler için toplam 4208 norm kadro belirlenmiş olup, personel işçi statüsündedir. 2007 yılı sonu itibarıyla SYDV’lerde 4114 personel görev yapmaktadır. Ancak, kadrosunun SYDV’de görülmesine rağmen personelin bir bölümünün Kaymakamlıklarda ve diğer Kamu kurum ve kuruluşlarında geçici görevle görevlendirildikleri ve bu tür görevlendirmeler dolayısıyla SYDV’lerde fiilen çalışmayan personel sayısının önemli boyuta ulaştığı belirtilmektedir.176

175 _{Medeni Kanunun 104. maddesine göre; tesciline karar verilen vakıf, vakfın yerleşim yeri} mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilir; ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğünde tutulan merkezî sicile kaydolunur; tescil kararı, başka bir mahkemece verilmiş ise, ilgili belgelerle birlikte tescil için vakfın yerleşim yeri mahkemesine gönderilir; yerleşim yeri mahkemesinin yapacağı bildirim üzerine Vakıflar Genel Müdürlüğünce merkezî sicile kaydolunan vakıf Resmî Gazete ile ilân olunur.

145

4.1.4. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Mütevelli Heyetleri

SYDV Mütevelli Heyetleri, SYDV’lerin tüm iş ve işlemlerini yürütmekten sorumludurlar. Bununla ilgili hüküm vakıf senetlerinde yer almaktadır. Mütevelli Heyeti, yardım başvurularının uygun görülmesine ya da reddedilmesine, uygun görülen yardım taleplerinde başvuru sahibine ne miktarda yardım yapılacağına karar vermektedir. SYDV Mütevelli Heyetlerinin kimlerden oluşacağı hususu 3294 sayılı Kanunun 7. maddesinde düzenlenmektedir. Bu hükme göre Mütevelli Heyetinde;

ƒ ilde; vali, defterdar, belediye başkanı, il milli eğitim müdürü, il sağlık müdürü, il tarım müdürü, il sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu müdürü ve il müftüsü ile her faaliyet dönemi için il dahilindeki köy ve mahalle muhtarlarının kendi aralarından seçecekleri bir üye, il genel meclisinin hayırsever vatandaşlar arasından seçeceği iki kişi ile ilde kurulan ve 3294 sayılı Kanunun amaçlarına yönelik faaliyetlerde bulunan sivil toplum kuruluşu varsa bunların kendi aralarından seçecekleri iki temsilci, yoksa il genel meclisinin hayırsever vatandaşlar arasından seçeceği bir kişi daha, ƒ ilçede; kaymakam, belediye başkanı, mal müdürü, ilçe milli eğitim müdürü, Sağlık Bakanlığının ilçe üst görevlisi, varsa ilçe tarım müdürü ve ilçe müftüsü ile her faaliyet dönemi için ilçe dahilindeki köy ve mahalle muhtarlarının kendi aralarından seçecekleri bir üye, il genel meclisinin hayırsever vatandaşlar arasından seçeceği iki kişi ile ilde kurulan ve 3294 sayılı Kanunun amaçlarına yönelik faaliyetlerde bulunan sivil toplum kuruluşu varsa bunların kendi aralarından seçecekleri iki temsilci, yoksa il genel meclisinin hayırsever vatandaşlar arasından seçeceği bir kişi daha görev yapmaktadır.

146

4.1.5. Muafiyetler

Fon ve SYDV’ler, 3294 sayılı Kanunun 9. maddesi ile aşağıda belirtilen vergi, resim ve harçlardan muaf tutulmuştur.

• Kurumlar Vergisi (kurulacak olan iktisadi işletmeler bu muafiyetin dışındadır),

• Yapılacak bağış ve yardımlar dolayısıyla Veraset ve İntikal Vergisi,

• Sahip olunan taşınır ve taşınmaz mallar ile yapılan tüm işlemler dolayısıyla her türlü vergi, resim, harç ve fonlar,

• Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından vakıflardan tahsil edilen teftiş ve denetleme masraflarına katılma payları (SYDV’ler).

Ayrıca, bağış ve yardımı yapan kişi açısından Fona ve SYDV’lere yapılacak bağış ve yardımlar her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olup, bu bağış ve yardımlar Kurumlar ve Gelir Vergisi matrahından düşülebilmektedir.

4.2. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kaynakları ile Yürütülen