İlköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine verilen sosyal yardımlar

17 Haziran 1982 tarihinde yürürlüğe giren 2684 sayılı İlkögretım ve Ortaögretimde Parasız Yatılı veya Burslu Ögrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun hükümleri uyarınca MEB Ortaöğrenim Burs ve Yurtlar Dairesi Başkanlığı tarafından ilköğretim 6, 7 ve 8. sınıfları ile ortaöğretimdeki muhtaç öğrencilere öğrenimleri süresince parasız yatılılık ve burslu okuma imkanı sağlanmaktadır.

a) Muhtaçlık ölçütleri ve hedefleme mekanizması

Parasız yatılı ve burslu okumak için maddi imkânlardan yoksun ve başarılı olmak esastır. Öğrencilerin ilköğretim kurumlarında burslu, orta öğretim kurumlarında ise parasız yatılı veya burslu okumak üzere sınava girebilmeleri için aşağıdaki şartları taşımaları gerekmektedir:

127

• Türkiye Cumhuriyeti veya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

• Öğrenim görmek istedikleri okulun yönetmeliğinde tespit edilen kayıt şartlarını taşımak,

• Başarılı olmak,167

• Ailenin yıllık gelir toplamından fert başına düşen net miktarın, MEB okul pansiyon ücretinin en azının dört katını geçmemesi.168

MEB tarafından verilen burs ve parasız yatılılık hizmetlerinde iki tür hedefleme yöntemi kullanılmaktadır. Bu hizmetlerden yalnızca ilk ve orta öğretim öğrencileri yararlanabildiği için kategorik kriterlere dayalı hedefleme, öğrenci ailesinin gelir düzeyinin dikkate alınması dolayısıyla da gelir testine dayalı hedefleme söz konusudur.

Özel eğitimi gerektiren özürlü çocuklar da parasız yatılılık ve bursluluk sınavına girebilmektedirler. Bursluluğu kazanan öğrencilerin engellerine uygun okula veya kaynaştırma eğitimine devam edecekleri okula; parasız yatılılığı kazanan öğrencilerin (zihinsel engelliler dışında) de engellerine uygun tercih ettikleri özel eğitim okuluna veya kaynaştırma eğitimine devam edecekleri okula kayıtları yapılır.

8 Aralık 1983 tarihli ve 18245 sayılı Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı İlköğretim ve Orta Öğretim Kurumlarında Burs, Parasız Yatılılık ve Sosyal Yardımlar Yönetmeliğinde sınavsız olarak parasız yatılı öğrenciliğe kabul edilebilecek öğrenciler arasında sayılan öğrenciler ailelerinin maddi durumları dikkate alınmadan ve sınava girmeden parasız yatılılık hizmetinden faydalanabilmektedir. Muhtaçlık esasına dayanmaması dolayısıyla bu uygulama sosyal yardım niteliğinde değildir.

167 _{Öğrencinin başarılı sayılması için; bulunduğu sınıfta bir yıllık olup sınıfını geçmiş olması ve eğer} orta öğretime devam ediyorsa sınava girdiği ders yılında ve daha önceki yıllarda okuldan tasdikname ile uzaklaştırma ve daha ağır bir ceza almamış olması gerekmektedir.

168 _{2008 Yılı Bütçe Kanununun M cetvelinde en düşük yıllık okul pansiyon ücreti 1.350 TL olarak} belirtilmiştir. Bu rakamın dört katı 5.400 TL’ye karşılık gelmektedir.

128

b) Başvuru şekli

Parasız yatılılık ve bursluluk sınavına başvurular, MEB tarafından belirtilen tarihler arasında, sınav öğrencinin mahallinde yapılmayacaksa öğrencinin öğrenim gördüğü okul müdürlüğüne, mahallinde yapılacaksa pansiyonlu okul müdürlüğüne yapılır. İlköğretim ve özel eğitim ilköğretim okullarında sınavsız olarak parasız yatılılığa alınacak öğrencilerin velileri ise başvurularını en yakın milli eğitim müdürlüğüne yaparlar.

Ailenin maddi durumunun tespiti için; başvuru sırasında ailenin yıllık gelir durumunu gösteren kurum saymanlığı, vergi dairesi ve diğer yetkili kurumlardan alınan belgenin, aile nüfus kayıt örneğinin ve velinin eşi çalışıyorsa eşinin bakmakla yükümlü olduğu şahıslarla ilgili mahkeme karar örneğinin de verilmesi gerekmektedir.

c) Başvuruların değerlendirilmesi

İlköğretim öğrencilerinin bursluluk, ortaöğretim öğrencilerinin ise bursluluk ve parasız yatılılığa hak kazanabilmeleri için öncelikle MEB tarafından düzenlenen Parasız Yatılılık ve Bursluluk Sınavını geçmeleri gerekmektedir.169 _{Sınavı kazanan} öğrenciler parasız yatılılık veya bursluluk hakkını kazanmaktadırlar.

Parasız yatılı okumak isteyen öğrenciler MEB tarafından sınav kılavuzunda ilan edilen pansiyonlu okullar içerisinden tercihlerini yapmaktadır. Sınavda başarılı olup kontenjana giren öğrenciler, tercihlerine göre pansiyonlu okullara yerleştirilmektedir.

d) Programdan çıkış

İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında parasız yatılı veya burslu okuyan öğrencinin parasız yatılı veya burslu okuma durumu, aşağıda sayılan haller dışında, ortaöğretimini tamamlayıncaya kadar devam etmektedir.

• Ortaöğretimdeki eğitimini tamamlamak,

• Bir defadan fazla bir üst sınıfa devam etme hakkını kazanamamak,

169 _{İlköğretimin zorunlu olması dolayısıyla ilköğretim öğrencileri için kurulmuş olan Yatılı İlköğretim} Bölge Okulları (YİBO) için sınav yapılmamaktadır.

129

• Bir öğretim yılı veya daha fazla süreyle okul ile ilişiğini kesen disiplin cezası almış olmak,

• Kabul edilebilir bir mazerete dayanmaksızın öğrenimi terk etmek, • Parasız yatılı veya burslu okumaktan vazgeçmek,

• Bir suçtan dolayı mahkûm olmak (taksirli suçlar ile kabahatler hariç), • Başka bir kurumdan burs almak.

Bir defaya mahsus olmak üzere parasız yatılı öğrenciler burslu, burslu öğrenciler ise parasız yatılı öğrenciliğe geçme hakkına sahiptirler.

e) Yardım miktarı ve finansman yöntemi

Burs miktarı; 1300 gösterge rakamının memur maaşlarına uygulanan katsayıyla çarpımı sonucunda elde edilen tutardır. Burslu öğrencilerin bursları, burs almaya hak kazandıkları tarihi takip eden aybaşından itibaren okulları tarafından üçer aylık dönemler halinde ödenmektedir. Ödemeye tatil aylarında da devam edilmektedir.

Parasız yatılı öğrencilere ayrıca burs verilmemekte, ancak eğitim araç ve gereçleri, yiyecek, giyecek, harçlık ve diğer ihtiyaçları ile ilgili yardım yapılmaktadır.

Parasız yatılı ve burslu öğrenci kontenjanları MEB tarafından tespit edilmektedir. Bu kontenjanlar tespit edilirken, illerin gelişmişlik durumları ve öğrenci sayıları dikkate alınmaktadır.

MEB burs ve parasız yatılılıkla ilgili tutarlar MEB’e Genel Bütçeden ayrılan kaynaktan karşılanmaktadır.

f) Bilgi işlem sistemi

Burs verilen öğrencilerle ilgili bilgiler; e-okul sistemi aracılığıyla ilk ve orta öğretim kurumları tarafından bilgi işlem sisteminde toplanmaktadır. Bilgi girişleri parasız yatılılık sınavı öncesinde ve sonrasında yapılmaktadır. Burs verilecek öğrenciler belirlenirken, e-okul sistemi üzerinden okulların girdikleri bilgileri önce İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri, ardından İl Milli Eğitim Müdürlükleri, son olarak MEB elektronik ortamda kontrol etmektedir.

130

Bavuru sahibi örencinin kimlik bilgilerinin dorulanmasna yönelik olarak, e-okul sistemi ile Mernis arasnda balant bulunmaktadr. Ancak baka herhangi bir kurum/kurulutan elektronik ortamda bilgi alnmamaktadr.

g) Programla ilgili veriler

Tablo 3.20’de görüldüü gibi, 2002-2007 yllar arasndaki dönem içinde; MEB bursundan faydalanan örenci saysnda sadece 2004 ylnda az miktarda düü, dier yllarda ise art görülmektedir. MEB’e bal ilk ve ortaöretim kurumlarnda okuyan toplam örenci says içerisindeki payna bakldnda da, 2004 ylndaki az miktarl düüün dnda, yllar itibaryla art görülmektedir. Burs alan örencilerin ilk ve orta öretimdeki örenci nüfusu içerisindeki payndaki art, bu programn kapsamnn genilemekte olduunu göstermektedir.

Burslarla ilgili toplam ödeme rakamlarnda da, 2003 yl dnda, reel bir art görülmektedir. En yüksek reel art 2005 ylnda gerçeklemitir. Bu artn balca nedeni, burs miktarlarn belirlerken kullanlan gösterge rakamnn 600’den 1000’e çkarlm olmasdr.

Tablo 3.21. Yllar tibaryla MEB Tarafndan Burs ve Parasz Yatllk Hizmeti Verilen Örenci Says, Aylk Burs Miktar ve Toplam Ödeme Tutar

Yl

Burs Parasz Yatllk1

Örenci Says Örenci Saysnn lk ve Ortaöretimdeki Toplam Örenci Nüfusuna Oran2 (Yüzde) Aylk Burs Miktar (TL) Toplam Ödeme Tutar (TL) Toplam Ödeme Tutarndaki Yllk Reel Deiim3 (Yüzde) Örenci Says Örenci Saysnn lk ve Ortaöretimdeki Toplam Örenci Nüfusuna Oran2 (Yüzde) 2002 94.753 0,74 12,59 15.175.000 - 279.095 2,18 2003 101.382 0,77 14,90 17.362.736 -8,68 279.543 2,13 2004 96.348 0,73 22,51 24.419.692 27,16 284.683 2,15 2005 116.262 0,87 40,85 47.207.550 78,70 303.313 2,27 2006 122.464 0,90 43,70 57.668.295 11,46 296.151 2,17 2007 140.258 1,01 57,20 85.003.432 35,53 311.238 2,23 Kaynak: MEB.

(1) Parasz yatllk hizmetiyle ilgili toplam harcamalar örenilememitir.

(2) lk ve ortaöretimdeki toplam örenci says, MEB’e bal ilk ve orta öretim kurumlarnda okuyan örenci saysn ifade etmektedir.

(3) TÜFE’deki yllk ortalama art oranlar kullanlmtr.

Parasz yatllk hizmetinden faydalanan örenci says da, 2006 yl dnda, yllar itibaryla artmtr. Bu örencilerin ilk ve ortaöretimdeki örenci says

131

içerisindeki payı yıllar itibarıyla azalış ve artış yönünde farklılık göstermekte ve bu hizmetin kapsamının genişlediği veya daraldığına işaret edecek bir değişme görülmemektedir.